Morgunblaðið - 08.03.1960, Blaðsíða 14

14
MORCVNIiLAÐIÐ
Þriðjudagur 8. marz 1959
Þjóðleikhúsið :
„Hjónaspir
Gamanleikur efiir Thornton
Wilder.
Leikstjóri: Benedikt Arnason
Gamanleikur eftir
Xhomton Wilder
Leikstjóri: Benedikt Árnason.
HAUSTIÐ 1954 var ég á Edin-
borgarhátíðinni og sá þá nýtt
leikrit eftir bandaríska rithöf-
undinn Thornton Wilder. Leikur
þessi hafði hvergi verið sýndur
áður og var forvitni manna mik-
il að sjá þama nýtt leikrit eftir
þennan víðfraega höfund. Leikrit
ið hét á ensku „The Matchmak-
er“, en hefur í íslenzku þýðing-
unni hlotið heitið „Hjónaspil“.
Stjómandi leiksins úti í Edin-
borg var Tyrone Guthrie, en leik-
tjöld og búningar voru gerð eftir
teikningum Tanaya Moiseiwitsch.
í leikskránni var sagt að þetta
væri farsi, en hér hjá okkur er
leikurinn talinn gamanleikur og
skulum við halda okkur við það
til þess að raska ekki ró þeirra
bókmenntaspekinga, sem ekki I
mega heyra nefndan farsa í sam-
bandi við jafnvirðulega stofnun
og Þjóðleikhúsið er. Leiksýning
þessi vakti geysimikla athygli og
hrifni leikhúsgesta og dómar
blaðanna voru allir mjög lofsam-
legir, enda voru leikendur af-
burðasnjallir og báru þó tveir
þeirra af, þau Sam Leven sem
lék kaupmanninn Horace Vand-
ergelder og Ruth Gordon, sem
lék frú Levi af frábærfi snilli.
Þjóðleikhúsið frumsýndi þenn
an leik sl. fimmtudagskvöld. Höf-
undinn þarf ekki að kynna, því
hér hafa verið sýndir eftir hann
tveir leikir „Bærinn okkar“ sem
Leikfélag Reykjavíkur sýndi á
sínum tíma og ..Á ystu nöf“, sem
Þjóðleikhúsið sýndi í fyrra.
Leikurinn „Hjónaspil“ gerist í
Jonkers, N. Y. og í New York-
borg skömmu eftir 1870. Fjallar
hann öðru fremur um kaupmann
inn Hóras Vandergelder í Jonk-
ers, sem er ekkjumaður á ’oiðils-
buxunum og frú Levi vinkona
hinnar látnu konu hans, sem hef-
ur einsett sér að krækja í karl-
inn, ekki af ást, heldur vegna
peninganna hans, sem 'henni
finnst að geri því aðeins gagn að
þeir komist „í veltuna“ og það
ætlar hún að sjá um dyggilega
þegar hún er orðin frú Vander-
gelder. — En þarna er líka fleira
fólk, sem hyggur á hjónaband,
en af rómantískari hvötum en
frú Levi. Og allt fer þetta að lok-
um eins og bezt verður á kosið,
og þá fer maður nærri því að
sætta sig við nafnið „Hjónaspil“.
þó að það hafi staðið nokkuð fyr-
ir brjóstinu á manni í fyrstu.
Leikur þessi verður ekki tal-
inn efnismikill, en hann er
skemmtilegur og víða bráðfynd-
inn. Persónurnar eru margar og
hver annarri ólíkar, en allar
mannlegar þrátt fyrir ýkjurnar
og gáskann. í leikskránni er það
haft eftir höfundinum að hann
hafi samið þennan leik til þess
að skopast að úreltum leiksviðs-
háttum. Er það ekki ósennilegt,
enda er leikurinn gjörólíkur öllu
því, sem ég hef séð eða lesið eft-
ir höfundinn og allur byggður
eftir gömlum forskriftum. Ekki
skal ég amast við þessum til-
gangi höfundar. En það gamla
hefur líka sinn „sjarma“, og
stundum getur verið gott að
hvíla sig frá öllum þeim marg-
víslegu „tilrauna-bókmenntum“
á leiksviðinu og utan þess, sem
svo mjög gætir á vorum heitandi
tímum og dettur mér þó eigi í
hug að neita því að þessar nók-
menntir eiga veigamiklu hlut-
verki að gegna.
Benedikt Árnason hefur sett
leikinn á svið og annast leik-
stjórnina. Benedikt hefur setr
hér nokkra leiki á svið áður og
tekist vel og að þessu sinni hefur
hann unnið það gott verk að ég
tel að af honum megi vænta mik-
ils sem leikstjóra. Hann hefur
mjög glöggt auga fyrir staðsetn-
ingum og er einkar sýnt um að
skapa líf og eðlilegar hreyfing-
ar á leiksviðinu. Því verður ekki
neitað ,að leikurinn dalaði nokk-
uð eftir hléið, en um það er
fyrst og fremst höfundinn að
saka, en hvorki leikstjórann né
leikendur.
Annað aðalhlutverkið, Vand-
ergelder kaupmann, leikur Har-
aldur Bjömsson. Karlinn er
mesti svíðingur og miðar allt við
gróða og peninga. Jafnvel i
kvennabraskinu er það hagsýnin
ein sem ræður afstöðu hans, því
hann hefur komist að þeirri nið-
urstöðu að það sé odýrara og því
hagfelldara að eiga konu en hafa
ráðskonu. Af þessum ástæðum er
ég ekki allskostar ánægður með
gerfi Haralds, finnst hann
„dandy“ legur um of með sinn
gráa pípuhatt og lafafrakka. En
leikur Haralds er prýðilegur,
Bessi Bjarnason, Guðbjörg, Rúrik, Ilelgi Skúlason, Valur Gústafs, Róbert, Brynja Benediktsd. —
Herdísar í þessu hlutverki er
einnig bráðsnjall, leikstíllinn
mjög svipaður og hjá Ruth Gord
an og gáskinn og glettnin í svip-
brigðum og fasi þannig að áhorf-
andinn skilur fyllilega að Vand-
ergelder varð að láta í minni-
pokann fyrir þessari konu að
lokum.
Kornilius Haggel, Barnabi
Tögger og Malaki Stakk, starfs-
menn við verzlun Vandergelders,
leika þeir Rúrik Haraldsson,
Bessi Bjarnason og Róbert Arn-
finnsson. Hinir tveir fyrrnefndu
laumast til New York í fjarveru
húsbóndans (hann er þá líka
staddur í sömu borg) og lenda
þar i miklu ævintýri í hattabúð
Irin Molloj, sem er glæsileg og
Haraldur Björnsson sem Vandergelder kaupmaður.
fullur af glettni og góðri kimni
bak við hið hrjúfa yfirbragð
svíðingsins.
Frú Levi leikur Herdis Þor-
valdsdóttir. Er það eitt veiga-
mesta og vandasamasta hlutverk
leiksins. Frú Levi er veraldar-
vön kona, sem veit hvað hún vill.
Hún kann bersýnilega til fulln-
ustu tökin á karlmönnunum og
þá á Hórasi Vandergeider sér-
staklega. Hann fær því ekki um-
flúið örlög sín, þar sem þessi
slóttuga og skemmtilega kona er
annars vegar og þessvegna sjáum
við hann í leikslok krjúpa við
fætur hennar, en hún horfir á
hann með sigurbroe á vör. —
Ruth Gordon fór með hlutverk
þetta á sýningunni í Edinborg
með þeim ágætum að hún var
ráðin til að leika hlutverkið viða
annarsstaðar, meðal annars á
Broadway í New York. Leikur
heillandi kona. Það láir því eng-
inn Haggel (Rúrik) að hann
stenzt ekki töfra hattadömunnar.
Hinsvegar er ekki eins auðskilið
að hún skuli heillast af Haggel,
því að enda þótt hann eigi ekki
að vera neinn heimsmaður, þa
er hann annkannalegri, t. d.
í klæðaburði, en ástæða er til.
Má að sjálfsögðu skrifa þetta á
reikning beggja, leikstjórans og
leikarans. Hins vegar er leikur
Rúriks fjörlegur og skemmtileg-
ur. Barnabí Tögger (Bessi) er
saklaus og reynslulaus ungling-
ur, sem hefur ekki við að falla í
stafi yfir öllu því, sem við ber i
þessari ævintýralegu för þe'.rra
félaganna til New York. Bessi
túlkar þetta hlutverk mjóg
skemmtilega, með þeim sakleys-
issvip sem hver fermingardreng
ur væri fullsæmdur af. Róbert.
sem leikur Malaki Stakk, hefur
skapað þar mjög sérstæða mann-
gerð og sjálfri sér samkvæma,
sem kemur hvað bezt fram í
þeirri lífsspeki, sem hann hefur
tileinkað sér á brösóttri lífsleið:
Ekki nema einn löst í einu. Hann
hafði hallað sér að viskíinu og
því vildi hann ekki stela.
Guðbjörg Þorbjarnardóttir leik
ur hattadömuna Irin Molloj. Er
það allmikið hlutverk og því vel
borgið í höndum þessarar ágætu
leikkonu. Guðbjörg á til að bera
mikla reisn og þokka og þannig
á einmitt Irin Molloj að vera. —
Ermingarde, systurdóttur Vand-
ergelders og Ambrós Kemper,
listamann leika þau Bryndís Pét-
ursdóttir og Jóhann Pálsson.
Hlutverkin eru ekki mikil, en
ekki ólaglega með þau farið. Þó
lýtir raddhreimur Bryndísar íöiu
vert leik hennar. Minní Fei, búð-
arstúlku hjá Irin Molloj leikur
Brynja Benediktsdóttir. Hún
er nýliði á leiksviði að heita má,
en hún lék sitt litla hlutverk með
miklum þokka. Ungfrú Flóru
vann Höjsen, vinkonu hinnar
látnu eiginkonu Vandergelders
leikur Arndís Björnsdóttir. Ung-
frú Flóra hefur orðið fyrir von-
brigðum í ástum og því er þess-
ari öldruðu og ljúfu konu svo
ákaflega umhugað að ungir elsk-
endur séu ekki skildir að. Fer því
vel á því að leiknum lýkur á
heimili hennar með fjöldatrúlof-
un. Arndís túlkar vel barnslega
hjartahlýju þessarar ágætu konu.
Jón Aðils leikur Jóa Skalon, rak-
ara Vandergelders, lítið hlutverk
sem hann fer skemmtilega með.
Önnur hlutverk eru minni.
Leiktjöldin eru unnin af I.ár-
usi Ingólfssyni eftir frumdrög-
um Tanaya Moiseiwitsch. Hann
hefur einnig ráðið búningunum.
Hefur hann leyst hvorttveggja
vel af hendi.
Karl Guðmundsson hefur þýtt
leikinn. Ég hef ekki borið þýðing
una saman við frumtextann, en
mér virtist hún yfirleitt vel gerð.
Leiknum var ágætlega tekið,
enda mikið hlegið í leikhúsinu
þetta kvöld.
Sigurður Grímsson.
ALLT Á SAMA STAÐ
Stýrisendar
Fyrirliggjandi
í eftirtaldar
gerðir bíla:
Fólksbíla : MOSKWITCH
FORD POBETA
LINCOLN FORD CONSUL
MERCURY — — ZEPHYR
CHEVROLET
CHRYSLER MORRIS VAW
DODGE — — 8HP
PLYMOUTH — — 10HP
OLDSMOBILE — — OXFORD
PONTIAC — — COWLEY
KAISER — — MINOR
FRASER M G
BUICK CHEVROLET TRUCK
DE SODO GMC TRUCK
AUSTIN FORD TRUCK
HILLMANN MIX DODGE TRUCK
VOLKSWAGEN STUDEBAKER TRUCK
WOLSELEY INTERN ATION AL TRUCK
Egill Vilhjálmsson hf.
Laugavegi 118. Sími 22240.