Morgunblaðið - 08.03.1960, Blaðsíða 17

Þriðjudagur 8. marz 1959
MORGUNB, LAÐIÐ
17
Sveinn Jónsson frá
Þykkvabæjarklaustri
vinsæll Sveinn varð í Mosfelis-
sveitinnL jafn-ihiédrægur maðui',
sem hann fluttist í kominn á efra
aidur. £n sannleikurinn mun sá,
að þar hafi hann notið sín bezt
um dagana. Kom nú í ljós, að
raunar var maðurinn léttlyndur
og mannblendin.
Minning
SPEKI er skynbragð á undir-
stöðulögmál lífsins. Speki er það
að kunna, eins og postulinn segir,
að „gera mun á því sem munur
er á“ þannig, að dæma um lífið
og atriði þess ekki eftir sýninni,
heldur eftir innra eðli mála-
vaxta. Speki er sjálfsögð afleið-
ing kristinnar trúar, þegar hún
hefur náð tökum á manninum og
ekki skynsemi hans einni saman.
Sem dæmi kristinnar speki
samfara skilningi mætti benda á
eftirfarandi ummæli Páls post-
ula: „Ef einhver byggir ofan á
grundvöllinn gull, silfur, dýra
steina, tré, hey, hálm, þá mun
verk hvers um sig verða augljóst,
því að dagurinn mun leiða það í
ljós, af því að hann opinberast
með eldi; og hvílíkt verk hvers
eins er, það mun eldurinn prófa.
„Dagurinn, sem hér er nefndur,
er dómsdagur (eftir líf hvers
eins?).
1 þessari umsögn postulans —
sem skrifuð er í fyrra Korinþu-
brefinu, 3. kap., H.—13. versi —
berdir hann á, að svo er ekki
ávallt að það, sem hæst hreykir
sér fyrir heimsins augum, sé raun
verulega verðmætt; gildi slíks
fyrir lífið megi oft jafna til við-
ar og hálms, sem brennur til
ösku sé eldur að borinn. Lifgildi
— m.ö.o. eilífðargildi — mann-
anna verka standi beinlínis oft
í öfugu hlutfalli við fyrirferð
þeirra að heimsins sjón.
Þetta er mjög róttæk umsögn-
— hreint og beint ucnbyltandi, sé
hún tekin í fullri alvöru. Eitt
vantar þó í hana, eins og hún
kemur fyrir: I henni er ekki bein
línis tekið fram hvers konar
verk það séu, sem þar eru táknuð
með orðunum „gull, silfur, dýrir
steinar". Á sínum stað í Nýja-
testamentinu hefur hún hins
vegar alla þá bók að bakhjalli,
orðum þessum til skýringar. Sér
staklega má benda á ein ummæli
Jesú Krists, í 16. kap. Lúkas^r-
guðspjalls, 9. versi, sem fela í sér
kjarna alls þess máls. Þau um-
mæli hljóða svo: „Gerið yður
vini með mammon ranglætisins,
til þess að þeir, þegar hann þrýt-
ur, taki við yður í hinar eilífu
tjaldbúðir".
Að vísu er Jesús hér fyrst og
fremst að tala um nokkuð annað
— skynsamlega meðferð fjár-
muna (sem hann telur vel fram-
kvæmanlega, enda þótt fjármála-
kerfið sé spillt — sbr. orðalagið
„mammon ranglætisins"). Hann
segir nefnilega að það sé skyn-
samleg meðferð fjármuna að
nota þá til þess að afla sér með
þeim vina, því að þeir endist
manni út yfir gröf og dauða —
„taki á móti“ manni „í hinar
eilífu tjaldbúðir“. Sú umsögn
hlýtur aftur á móti að vera
reist á hinni almennu for-
sendu, að hafa aflað sér vina í
jarðvistinni, þá eigi maður það
víst, að þeir „taki við“ mannin-
um, er hnn líður fram, „í hinar
eilífu tjaldbúðir“.
„Þar, sem sannur vinur er, er
Og „sá fjársjóður sem mölur og
ryð fá ekki grandað". Maður, sem
þannig er gerður, að hann ávinn-
ur hjarta annarra til frambúðar
yijar náunganum um hjartaræt-
urnar svo, að það gleymist aldrei,
hann hefur, við dauða sinn, látið
eftir sig verk, sem stenzt próf
„eldsins“. Það eru kærleikurinn,
‘hógværðin, hjartans lítillæti,
sjálfsögunin, sem slík verk láta
eftir sig. Og þau eru að jafnaði,
á sínu sviði, ekki öllu fyrirferðar
meiri en „gull, silfur og dýrir
steinar" eru á mannvirkjasvið-
inu.
Nýlega — á Þorláksmessu ______
dó kunningi minn nokkur, er vek
ur mér þessar hugleiðinger,
Sveinn Jónsson í „Pétursborg“
að Grafarholti í Mosfellssveit,
skaftfellskur maður, áttræður að
aldri. Ég hygg, að ekki muni
auðfundin dæmi, vor á meðal,
um menn er, með persónu sinni,
dagfari sínu og áhrifum sínum á
aðra, minna fremur á líkingu
Páls um fyrirferðarlitla bygg-
ingameistara.
Sveinn var fæddur að Hlíð í
Skaftártungu. 5. apríl 1880, sonur
hjónanna Jóns bónda Eiríkssonar
og Guðnýjar Steingrímsdóttur.
Móðir Jóns, kona Eiríks, var Sig-
ríður dóttir Sveins Pálssonar i
Vík í Mýrdal, læknis og náttúru-
íræðings og mikilmennis. Kona
Sveins v»r dóttir Bjarna Pálsson-
ar iandlæknis, en hans kona var
dóttir Skúla landfógeta.
Sveinn óist upp í Hlíð með for-
eldrun sínum og eldri systkin-
um, dvaldist þar unz hann kvænt
ist 28. maí 1912, ungfrú Hildi
Jónsdóttur sýslunefndarmanns
Brynjólfssonar á Þykkvabæjar-
klaustri. Hildur var Ijósmóðir.
Fimm árum seinna tóku þau við
búsforráðum á Klaustrinu með
heldur litlum efnum, en tengda-
foreldrarnir, Jón Brynjólfsson og
Sigurveig Sigurðardóttir voru
áfram í heimilinu. Kirkja Alft-
veringa er á Klaustrinu, og gest-
kvæmt þar á messudögum, enda
londlæg gðatrisni.
Þau Hildur eignuðust sjö bórn
og eru þau öll enn á lífi, mjög
fríður hópur. Er undirrituðum
lítt skiljanlegt hvernig þeim hjón
um tókst, hjálparlaust á kreppu-
tímum, að koma svo góðri döng-
um í þennan stóra barnahóp í
heldur litlu búi, við svo mikla
gestrisni og framan af með þrjú
gamalmenni á framfæri — ömm-
ur Hildar og móður Sveins, en
Sveinn var sívinnandi og harður
húsbóndi sjálfum sér.
Eftir nærri því þrjátíu ára bú-
skap á Klaustrinu fluttu þau hjón
heimili sitt til Skeggjastaða í Mos
fellssveit og bjuggu þar fimm ár.
Arið 1951 brugðu þau svo búi og
settust að, tvö ein, í smáhýsi,
„Pétursborg" að Grafarholti.
Voru þá eldri hjónin látin, en
börnin öll með eigin-heimili og
eigin börn. Vann Sveinn nú hitt
og þetta, fyrir nágrannanna,
enda lagvirkur maður, og hjálp-
aði konu sinni við tóvinnuna,
sem nú var orðin hennar aðal-
starf auk heimilisverkanna; enn
fremur höfðu þau hjónin garð.
„Pétursborgar“-árin urðu þeim
báðum tími yndis og áhyggju-
leysis. Þau voru umvafin ást
barna sinna og virðingarfullri
hlýju frænda og annarra vanda-
manna og allra sveitunganna og
þó auðvitað sérstaklega nágrann
anna og þeirra sveitunga sem
þau höfðu haft mest skipti við.
Jafnvel sumarbústaðarfólk í
Grafarholti batt við þau nána
vináttu, eins og í ljós kom í veik
indum Sveins, er leiddu hann tíl
bana, og við útför hans; svo og
þegar á sjötugsafmæli hans á
Skeggjastöðum. Fljótt á litið sýn
ist það gegna furðu hve afar
Barnabörnin urðu eftirlæti
Sveins og allramesta ynai. Börn
sjálfs hans höfðu auðvitað notið
í ríkum mæli barnelsku hans, og
þess naut hann svo aftur ríku-
lega á efri árum sínum. En nú
orðið lá svo létt í honum, að
sjálfur naut hann barnelsku sinn
ar óðrum þræði enn betur með
barnabörnunum. Nú naut hann
lífsins í þeim mæli, að langvinn-
ar sjúkdómsþjáningar fengu þar
litlu haggað. Lífsgleðin vall
óháð upp í geði hans — ávöxtur
langrar ævi óbrigðullar sam-
vizkusemi og ósérplægni og ástúð
ar, sem aldrei leit á eigin hag
heldur einungis á þarfir og óskir
ástvina og annarra náunga —
þar með taldar skepnurnar.
Samvizkusemi Sveins og hlý-
hug hans gagnvart skepnum get
ég borið vitni af eigin reynd, því
að ég tók eftir að reiðhestur
minn var, yf irleitt, greinilega
viljugri þegar hann kom úr hest
húsi hans en annarra gestrisnis-
bænda er ég gisti, sóknarprestur
í Þykkvabæjarklausturspresta-
kalli.
Kona Sveins, börn þeirra og
barnabörn, blessa minningu
hans af hjartanlegri gleði. Það
gera og þeir, er fjær stóðu og til
þekktu.
Keykjavík, 24. febrúar 1960.
Björn O. Björnsson.
— Risebye
Frafh. af bls. 8
en hann dó. Undarlegt — það er
sem hann hafi séð fram í tímann.
Þetta er Risebye, sem hughreyst-
ir Risebye í sorginni — skyggni-
verk. Og hér er önnur. Það voru
andlitsdrættir mínir, upp aftur
og aftur, sem fram komu í verk-
um hans.
— Hérna eru myndir frá 1932,
sem þér hafið nefnt „Tveir engl-
ar reika milli trjáa“ og „Nætur-
gestur Gurre“.
— Já, rétt — ég hafði nú
gleymt þeim. — 1 þessum mynd-
um túlka ég meðvitaða dul-
hyggju og samkennd við al'heim-
inn. — Næturgesturinn — hann
er ég. Annars eru þessi verk í
rauninni upphafið að hinum eig-
inlega Risebye. Myndixnar eru
málaðar Érið áður en Paul lézt
— rnnur í San Cataldo á Italíu,
en þar birtist mér sýn. Hvað eftir
annað sá ég englaherskara svífa
yfir fjöllunum og á milli trjánna.
— Hin myndin er máluð heima
hjá mér í Gurre. Einkennilegt er
það — ég ætlaði mér eiginlega
að mála danskan skóg. En ef ég
fer út til þess að mála tré, þá
kemur Kristshöfuð á léreftið.
— Þér ætlið að halda yfirlits-
sýningu á verkum yðar í vor.
— Já, ég hlakka til þess. —
Mynd lífs míns nefni ég þessa
sjálfsafhjúpun.
^ Beethoven — jass
Á göngu okkar um stofurnar
höfum við staðnæmzt við flygil-
inn.
— Blandið nú litina réttilega á
spjaldinu, segir prófessorinn um
leið og hann sezt og lætur næma
fingur líða yfir hljómborðið.
Ég byrjaði á Beet'hoven — en
leik nú aðeins jass. Hið eirðar-
lausa hljóðfall hans er í meira
samræmi við nútímann. Ég dansa
líka oft — þykir mjög gaman að
því. Málara sorgar og sársauka
þykir gaman að dansa — skrifið
það. Ef bregða á upp svipmynd
af mér, má það ekki vanta.
Loks vil ég svo, vinur minn,
biðja yður að leggja áiherzlu á
það, að ég er ekki neinn innilok-
aður rykfallinn minnisvarði held
ur vakandi maður, væddur kjarki
— trúmaður, sem lífið hefir gef-
ið allt........
Anton við vél sína
Ný Ijósprentunarstofa
með fullkominni vél
U M sl. mánaðamót var opnuð
ný ljósprentunarstofa að Braut-
arholti 22. Eigandi er Anton Er-
lendsson og starfar hann sjálfur
að endurprentunum af teikning-
um og skjölum.
Anton hefur fengið nýja og
mjög fullkomna ljósprentunar-
vél. í þessari vél er hægt að taka
afrit af teikningum þó ekki séu
á gegnsæjum pappír og er það
nýlunda hér á landi og að sjálf-
sögðu mikil framför. Þegar um
slíkt er að ræða tekur vélin fyrst
ljósmynd af því sem endurprenta
á og skilar filmu. Filmum þess-
um má breyta, t. d. skafa út
merkingar á kortum, taka út
stryk eða bæta öðrum inn en
slíkt er mjög gagnlegt, t. d. við
hústeikningar.
Anton getur á þennan hátt
endurprentað alls konar skjöl,
sem ekki var áður hægt að gera
með slíku móti. Reynist þetta
mjög vel t. d. við nótur alls kon-
ar svo eitthvað sé nefnt.
Ljósprentunarstofan er opin
alla virka daga á venjulegum
skrifstofutíma og eru teikningar
bæði sóttar og sendar heim ef
óskað er eftir.
Ragnheiður Steins-
dóttir — minning
í DAG verður Ragnheiður Steins
dóttir jarðsett frá Fossvogs-
kirkju. Hún fæddist 15. sept 1874
að Hvammi í Dýrafirði, dóttir
Steins Kristjánssonar, bónda þar,
og konu hans, Jóhönnu Natanaels
dóttur.
Ragnheiður átti tvö alstystkin,
Þorberg Steinsson frá Þingeyri
og Sólveigu Steinsdóttur, sem
lengi bjó á ísafirði, eru þau látin
fyrir nokkrum árum. Hálfbróðir
Ragnheiðar, Jóhann Steinsson,
vélstjóri, býr í Reykjavík.
Ragnheiður ólst upp í Hvammi
ásamt systkinum sínum,. Þegar
hún var fast komin að fermingu
andaðist móðir hennar. Helga
Jónsdóttir, sem síðar varð móð-
ir Jóhanns, tók skömmu eftir
andlát Jóhönnu við búsýslu í
Hvammi og gekk börnunum í
móðurstað.
_ Árið 1895 giftist Ragmheiður
Árna Einarssyni, stýrimanni.
Komu þau sér upp dálitlu búi í
Hvammi, en jafnframt stundaði
hann sjó, eins og títt var um
vestfirzka bændur. Þau eignuð-
ust 3 börn, og misstu tvö
skömmu eftir fæðingu. Sonurinn,
Steinn Júlíus Árnason, komst
einn á legg og var æ síðan auga-
steinn móður sinnar.
Árið 1906 varð Ragnheiður fyr-
ir þungum raunum, en þá missti
hún eiginmann sinn. Fórst hann
með skipinu Önnu Soffíu, ein-
hversstaðar út af Vestfjörðum.
RagnheiðUr brá þá búi og lét
flytja timburhiis sitt frá
Hvammi fram á Þingeyri. Nefn-
ist húsið alltaf síðan „Rönkuhús“.
Þangað fluttist hún ásamt einka-
syni sínum. Ragnheiður bjó mörg
ár á Þingeyri og vann algenga
verkakcmuvinnu. f þá daga var
engin miskunn og oft hart í búi
hjá einstæðingsekkju með son
sinn. Vinnan erfið og vinnudagur
langur. Oft var Ragniheiður heitin
við vinnu um borð í skipum, sem
komu með salt og kol, en sigldu
burt með fisk.
Má nærri geta, hvort stundum
hafi ekki konum verið ofviða að
standa í salt- og kolamokstri í
kalsaveðrum um borð í flutn-
ingaskipum, sem þá var algeng
kvennavinna. Þetta varð og hltit-
skipti Ragnheiðar um nokkurra
ára skeið, meðan hún var að
koma syni sínum á legg. Fíngerð-
ur líkami hennar lét líka fljót-
lega á sjá af þessu erfiði. Sótti
liðagigtin hana snemma heim og
lék mjög harkalega um 30 ára
tímabil.
Steinn Júlíus Árnason, sonur
hennar, fór snemma suður til
Reykjavíkur, þar sem hann
komst í trésmíðalæri. Að námi
loknu tók hann móður sína suð-
ur til Reykjavíkur. Breyttisí
hagur Rönku mikið við þetta, er
hún nú gat helgað sig heimili og
umönnun sonar síns. Er fátítt að
sjá jafnmikinn kærleik og var
milli þeirra mæðgina.
Eftir að Júlíus kvæntist naut
Ragnheiður umönnunar tengda-
dóttur og tveggja barnabarna.
Ragnheiður dvaldist hjá syni
sínum allt þar til fyrir tæpum
2 árum, að hún fluttist sjúkling-
ur í Elliheimilið Grund og lézt
þar föstudaginn 26. febrúar.
Að sjálfsögðu naut Ragnheið-
ur ekki mikillar skólagöngu í
æsku, enda skólaganga ekki
jafnauðveld og nú. Ragnheiður
aflaði sér þó ýmiskonar fróðleiks,
var ljóðelsk og kunni mikinn
fjölda kvæða og sálma. Uppá-
haldsskáld hennar var Stein-
grímur Thorsteinsson. Ragnheið-
ur var trúuð kona og þráði að ná
fundi guðs, svo mjög sem hún
var orðin þjáð.
Ég, sem þetta rita, naut ásamt
bræðrum mínum mikils kærleika
þessarar góðu konu. Á æskuár-
um okkar vorum við næstum
daglega gestir hennar, þar sem
hún kenndi okkur sögur og vísur
og miðlaði okkur góðgæti. Hafði
þetta mikið uppeldisgildi fyrir
okkur, sem ég vil nú þakka.
Hér hefur verið reynt í örfá-
um orðum að segja sögu
góðrar alþýðukonu. Sögu, sem
ekki var að öllu leyti blómum
stráð, en þó þeim fegurstu, sem
prýtt geta manneskju hér á jörð,
trú, mannkærleikur og fórnfýsi.
Blessuð sé minning hennar.
Örn Steinsson.