Morgunblaðið - 03.07.1960, Blaðsíða 13

Sunnudagur 3. júlí 1960
MORCVNBLAÐIÐ
13
Frá sjóréttarráðstefnunni í Genf.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 2. júlí ——————
Mesta fiárolæfra-
málið
Svo er að sjá, að, þrátt fyrir
margendurteknar fullyrðingar
um hið gagnstæða, verði ekki
lengur dulið, að forráðamenn
SÍS hafi sjálfir átt hlut að hin-
um alvarlegu fjárglæfrum, sem
um langt árabil áttu sér stað hjá
Esso og Olíufélaginu. Hvað sem
líður beinum fjárdrætti ein-
stakra manna til eigin nota frá
félögunum, þá var það ætíð með
fullum ólíkindum, að svo víðtæk
ólögleg viðskipti færu fram án
vitundar annarra en eins fram-
kvæmdastjóra, sem raun ber
vitni, að gerð voru á vegum fé-
laganna á Keflavíkurflugvelli.
Um þetta skal ekkert fullyrt,
fyrr en frekari gögn liggja fyrir,
en víst er, að meðal almennings
hafa fáir lagt trúnað á, að eng-
inn annar væri hér sekur en hinn
ungi maður, sem fyrri félagar
hafa viljað láta einan sitja uppi
með alla skömm og refsingu. —
Eftir síðustu fregnum að dæma
hefur hyggjuvit almennings hér
reynzt rétt. Mer.n veita því og
athygli, að Tíminn hefur enn enga
athugasemd gert við frásögn
Morgunblaðsins nú í vikunni af
því, sem síðast hefur komið fram
í málinu. Mundi ekki hafa staðið
á því, að hann mótmælti, ef það
væri hægt, að sjálfir aðalmenn
SIS væru nú mjög orðnir flæktir
í málið.
Rannsókn þessa máls hefur
mjög tafizt vegna þess, að eng-
inn aðila þykist vita eða muna
neitt fyrr en fundist hafa ótvíræð
gögn, svo að ekki tjáir lengur að
þræta fyrir sannaðar staðreynd-
ir. —
Öll kurl ekki
komm til «raíar
Um hina síðustu þróun þessa
margþætta fjárglæfra- og af-
brotamáls skal ekki fjölyrt hér
að sinni. í>ar munu skýrslur
rannsóknardómaranna og sjálf
gögn málsins tala sínu máli. En
væntanlega sjá forráðamenn SÍS
nú, að þeim gagnar ekki lengur
að halda áfram sama feluleikn-
um og þeir hafa iðkað allt frá
því, að rannsókn málsins fyrst
hófst. Er og sennilegt, að enn séu
mörg kurl ókomin til grafar. —
Meðal annars herma sagnir, að
stjórnendur Tímans hafi ekki alls
fyrir löngu fengið óþægilega
áminningu um, að aðstandendum
þess blaðs ætti ekki að vera svo
ókunnugt sem þeir láta um hvað
orðið hafi af sumum þeim pen-
ingum, sem upplýst er, að hafi
horfið úr sjóðum olíufélaga SÍS.
Tíminn hefur raunar lagt kapp
á það að telja mönnum trú um,
að þessi félög væru nánast SÍS
óviðkomandi, meginhluti stjórna
þeirra hafi verið skipaður
„samkeppnismönnum". Þessi af-
sökun sýnir raunar, að Tíminn
telur, að stjórnir félaganna hafi
ekki staðið sig eins og skyldi, þvi
að hingað til hefur hann aldrei
látið undir höfuð leggjast að
þakka sínum mönnum það, sem
hann hefur talið lofsvert, jafnvel
þótt þeir ættu minni hlut að en
í þessum tveimur félögum.
Afsökun S. í. S.-
kerrajmít
Afsökun Tímans fær ekki held
ur staðizt að öðru leyti. SÍS og
einstakar félagsdeildir þess eiga
meirihluta hlutafjár í báðum fé-
lögunum og hafa þess vegna þar
öll þau ráð, sem forráðamenn-
irnir vilja. Þetta kom glögglega
fram á aðalfundi félaganna nú
fyrir nokkrum vikum. í>á létu
SÍS-herrarnir endurkjósa báðar
stjórnirnar óbreyttar. Með þeirri
ákvörðun tóku þeir, sem úrslit-
um réðu á fundunum, ábyrgð á
því, sem þarna hafði gerzt.
Hvort sem einstakir stjórnar-
menn hafa sjálfir verið þátttak-
endur í fjárglæfrunum eða ekki,
þá er enginn efi á því að a. m. k.
formaður stjórnanna, og eftir at-
vikum, allir stjórnendur, eru
skyldir til þess eftir íslenzkum
lögum og dómvenju, sbr. t. d.
dóminn í hinu svokallaða Mel-
stedsmáli, að fylgjast betur með
rekstrinum en þeir segjast hafa
gert. Um það brot af þeirra hálfu
verður trauðla deilt. Engu að síð-
ur láta SÍS-herrarnir endurkjósa
þá alla, eins og ekkert hafi í skor-
izt. Með því leggja forráðamenn-
irnir blessun sína yfir óreiðuna.
Nýtt frumhlaup
Breta
Ef einhver væri í vafa um,
hverjum Bretar þjóna bezt með
hegðun eins og þeirri, sem þeir
gerðu sig seka um norður við
Grímsey nú í vikunni, þarf ekki
annað eh að lesa Þjóðviljann
þessa daga. Hann fer ekki dult
með, að mikinn hval hafi með
þessu rekið á fjörur kommún-
ista. Timinn á einnig erfitt með
að dylja löngun sína til að koma
illu af stað. Allir góðviljaðir
menn hljóta hinsvegar að harma
þennan atburð. Þó að íslending-
ar, séu staðráðnir í að standa á
rétti sínum í landhelgismálinu
gegn hverjum sem vera skal, þá
gerir allur almenningur sér fulia
grein fyrir því, að það er ekki
einungis óheppilegt, heldur get-
ur orðið Islandi til Vamnlegt
tjóns, ef ekki tekst að setja niður
deiluna við Breta. Menn fögnuðu
því þess vegna almennt, að svo
virtist sem betra andrúmsloft
hefði skapazt og vildu trúa því,
að smám saman tækist að ryðja
úr vegi hindrununum fyrir við-
urkenningu á rétti okkar. Hér
er bæði um að ræða ágreining
um hvað séu gildandi alþjóða-
lög og alvarlegan hagsmuna-
árekstur. Þegar minnsta ríki ver-
aldar á í slíkri deilu við eitt af
mestu stórveldum, verður sann-
arlega að halda á málum bæði
með festu og varúð.
Fordæming
valdbeitingar
Allir Islendingar og raunar
óteljandi menn aðrir víðsvegar
um heim, sameinast um að for-
dæma valdbeitingu Breta. Jafn-
framt er þó rétt að gera sér þess
grein, að þessi atburður, svo al-
varlegur sem hann út af fyrir sig
er, verður að skoðast í öðru
ljósi en framferði Breta á ís-
landsmiðum frá því í september
1958 þar til í marz 1960.
Þá stóð brezki flotinn beinlínis
fyrir ólöglegum veiðum togar-
anna innan íslenzkrar fiskveiði-
lögsögu. Svo langt var gengið,
að togaraskipstjórar voru þving-
aðir til þess gegn vilja sínum að
fiska hér með ólöglegum hætti
tiltekinn tíma. Nú reyna brezku
herskipin að halda togurum sín-
um utan fiskveiðitakmarkan-
anna, enda hafa þeir ekki þorað
að fiska innan þeirra að herskip
unum nærstöddum.
Þykfast nú skárri
Hins vegar viðurkenna Bretar
enn ekki hin nýju fiskveiðitak-
mörk okkar. Þeir telja þess
vegna töku togara á þeim miðum
ólöglega og standa á móti fram-
kvæmd hennar eins og þetta
dæmi sýnir. Með þessum orðum
er ekki verið að afsaka frum-
hlaup Breta, síður en svo. En
nauðsynlegt er, að allir átti sig
á um hvað er að ræða. Bretar
líta sjálfir svo á að þeir hafi enn
ekki tekið aftur upp hina sömu
starfshætti og áður urðu þeim
svo lítt til sæmdar.
Það er og harla athyglisvert,
hversu skipstjórinn og brezka
flotamálaráðuneytið leggja ríka
áherzlu á það, þvert ofan í stað-
reyndir, að telja mönnum trú um,
að togaranum hafi verið sleppt
með samþykki beggja aðila. Af
þessu sést, að þeir vilja eftir föng
um dylja þá staðreynd, að um
beina valdbeitingu af þeirra
hálfu var að tefla.
En»)r
samningar
Það er hins vegar misskilning-
ur, sem fram hefur komið í sum
um íslenzkum blöðum, að Bretar
hafi með þessu síðasta óverjandi
frumhlaupi sínu rofið gefin heit
um að aðhafast ekkert slíkt
nú. — íslenzka ríkisstjórnin
hefur hvorki beint né óbeint gert
neina samninga við Breta um
þetta mál. Er því ekki til að
dreifa rofum á slíkum samning-
um, því að þeir eru ekki fyrir
hendi. Yfirlýsingar brezku stjórn
arinnar um endurkomu brezku
herskipanna á Islandsmið í maí-
mánuði voru einnig svo loðnar,
að ekki er hægt að segja, að nú
hafi verið á móti þeim brotið.
Þveirt á móti sást þegar í stað
við athugun þeirra, að við ein-
hverju slíku varð að vera búinn.
Skynbærir menn vissu þess
vegna þá þegar, að margar hætt
ur steðjuðu enn að. Sigur var
engan veginn unninn. Þess vegna
reið á að halda þannig á málúm,
að enginn gæti fengið höggstað á
okkur vegna hæpinna aðgerða.
Ásakanir um linleika í land-
helgisgæzlunni á þessu tímabili
eru gersamlega út í hött. Níð-
skrif Þjóðviljans af því tilefni
afsönnuðust bezt meþ því, að
samdægurs og hann herti mest á
þeim rógi, varð hann að birta
fregnina um átökin við Grimsey.
Okkúr styrkasta
stoð
Sterkasta stoð fslendinga í
þessu máli er samúð umheimsins
með málstað okkar. Þess vegna
verður að halda svo á, að hún
glatist ekki heldur eflist enn frá
því sem verið hefur. En í þeim
efnum er við enga viðvaninga að
etja. Bretar eru í senn slyngir og
þaulvanir áróðursmenn og hafa
yfir ósambærilega miklu öflugri
áróðurstækjum að ráða en við.
Því athyglisverðari var hin mikla
samúð, sem, íslendingar nutu á
Genfarráðstefnunni.
Út af fyrir sig var ekki að
undra, þó að þeir, sem vilja 12
mílna allsherjarlandhelgi, eins og
Sovétríkin og fylgiríki þeirra,
hyrfu ekki frá þeirri skoðun
sinni/einungis vegna þess að hún
gat komið íslandi að gagni. Eft-
irtektarverðara er, að þessi ríki
léðu ekki máls á fylgi við nein
sérréttindi strandríkis utan við
12 mílur, hvað þá að þau vildu
að öðru leyti viðurkenningu á
sérstöðu íslands, sem eitt allra
ríkja er algerlega háð fiskveið-
um. Þvert á móti var Lúðvík
Jósefsson látinn flytja hin ill-
ræmdu boð um væntanlega vald-
beitingu járntjaldsríkjanna inn-
an 12 mílna, ef viðurkenning ann-
arra fengist á óskertri 12 mílna
fiskveiðilögsögu íslands. Aldrei
hafa kommúnistar á íslandi gert
sig berari að þjónkun við erlenda
hagsmuni en að því sinni.
Hið ánægjulega á Genfarráð-
stefnunni var stuðningur og sam-
úð, sem íslendingar hlutu hjá
meginþorra hinna nýstofnuðu
ríkja og raunar mörgum fleirum,
einnig ýmsum þeim, er ekki vildu
viðurkenna almennt 12 mílna fisk
veiðilögsögu. Vegna afstöðu stór-
veldanna og þá einkum Breta,
fékk þessi samúð ekki notið sín
nema að nokkru leyti í atkvæða-
greiðslum. Hún kom því betur
fram í umræðum og greinargerð-
um fyrir atkvæðum, einnig um
hina síðustu breytingartillögu ís-
lands, þegar margir, er af annar-
legum ástæðum neyddust til að
greiða atkvæði á móti henni,
lýstu þó yfir fullri samúð með
málstað islenzku þjóðarinnar.
Sjálfsblinda
Harcs
I Þegar þetta er haft í huga, er
það merkileg sjálfsblinda hjá
brezka ráðherranum John Hare,
er hann segir í viðtali við Matt-
hías Johannessen, ritstjóra:
„Þið áttuð undir högg að sækja
í Genf. Þar fenguð þið alvar-
legt áfall, þegar tillaga ykkar
var felld. f Genf sáu aflur á móti
allir að við vildum samninga“.
Það er mikil lítilþægni aí bin-
um brezka ráðherra, ef hann í
raun og veru er ánægður með
hlut Breta í Genf. Við fyrstu at-
kvæðagreiðsluna um tillögu ís-
lendinga greiddu einungis 11 ríki
atkvæði á móti henni. Þeir sena
sáu, hvernig Bretum varð við,
þegar jafnvel nánustu vinaríki
þeirra úr sjálfu samveldinu vildu
ekki veita þeim sinn siöferðilega .
stuðning, öfunduðu ekki stórveld
ið af þeirri útreið. Bretar hefðu
þá átt að skilja, að þeir höfðu
sjálfir sett sig í óbærilega að-
stöðu, sem þeir yrðu að reyna að
komast úr hið allra bráðasta. Að
vísu juku þeir tal um skilning
sinn á sérstöðu íslands eftir þetta.
Vegna heildaraðstöðunnar urðu
atkvæðagreiðslur síðar á fund-
inum þeim og hagstæðari. Sú
niðurstaða fékkst með því að
telja mönnum trú um, að eina
leiðin til að ná löglegum meiri-
hluta væri að fella tillögur ís-
lands. Raunin varð önnur, og
hinn siðferðilegi dómur yfir vald
beitingu stórveldisins gegn sínum
litla nágranna var upp kveðinn
og verður ekki aftur tekinn.
Engin vafi er á því, að ýmsir
reyndu að leiða Bretum þetta
fyrir sjónir, þó að það tækist
ekki. Jafnvel aðal stuðningsbláð
brezku ríkisstjórnarinnar, Daily
Telegraph, hefur hvað eftir ann-
að sagt, að tilrauf.in til fiskveiða
undir fallbyssukjöftum væri far-
in út um þúfur og Bretar hvorki
gætu né mættu taka upp þá að-
ferð að nýju. Óljósar hótanir
Hares um að það skuli samt gert
og atburðurinn við Grímsey
verka áreiðanlega í öfuga átt,
ekki einungis á fslandi heldur
víðs vegar annarsstaðar.
Þarf að róa
Fleetwood-
menn?
Eitt af því, sem Hare segir í við
tali sínu, er, að róa þurfi Fleet-
woodmenn, sem hafi orðið verst
úti. Af þessu tilefni er rétt að
rifja upp ummæli sem hinn 19.
maí voru birt hér í blaðinu eftir
fráfarandi formanni fiskikaup-
manna í Fleetwood en hann hafði
þá nýlega sagt, að „íslendingar
hefðu unnið siðferðilegan sigur í
landhelgisdeilunni“.
Þetta er skoðun nákunnugs
brezks aðila, skömmu eftir að
Genfarráðstefnunni lauk. Kveð-
ur þar óneitanlega við töluvert
mnan tón en hjá Hare. sem hins
vegar hefur fengið í lið með sér
hér á landi bæði Þjóðviljann og
Tímann.
..Harma
fréuirnar4
Engan veginn skal lítið gert úr
þeim örðugleikum, sem brezka
stjórnin á við að etja í þessum
efnum. En margir þeir, sem bezt
þekkja til, eru sammála þessum
Fleetwood-manni. Brezka stjórn-
in hefði einnig gott af að hug-
leiða orð brezks hermanns, Vines,
sem nýlega ritaði tvær greinar í
Morgunblaðið um dvöl sína hér
á stríðsárunum. Hann sagði m.a.:
„Eg dvaldist á íslandi næstum
2*4 ár og ég fór að unna landinu,
þjóðinni og hinu margbreytilega
og dásamlega landslagi. Ég er
áreiðanlega ekki eini Englending-
urinn af þeim, sem dvöldust á
íslandj stríðsárin, sem harma
fréttirnar í blöðunum um „fiski-
stríðið". Við vitum að fiskur er
grundvöllur alls efnahagslífs á
fslandi og það er ömurlegt að
sjá, hvernig okkar eigið land, sem
getur eytt tugmilljónum punda í
vígbúnað, leyfir sér að beita ís-
land þvingunum í þessu máli. Það
sýnir furðulegan skort á viður-
kenningu fyrir þá miklu aðstoð
og hjálp, sem íslendingar veittu
okkur á stríðsárunum“.
Hinn brezki hermaður gerir
með þessum fáu orðum grein
Framh. á bs. 14.