Morgunblaðið - 09.10.1960, Blaðsíða 9

Sunmidagur 9. ofct. 1960
M o it r. v m b i á »í»

S
tindurinn merktur 12.139 feta
fcár. Við flugum þarna i skín-
andi veðri og sleiktum bókstaf-
lega fjallstindinn með vængend-
anum. Héldum síðan sömu hæð
samkvæmt loftþyngdarmælinum
út yfir sjóinn, en þar mæltíum
við hæðina frá sjávarfleti.
Victor gladdist yfir því að
okkur hafði tekizt að hækka
fjallið fyrir hann um liðlega
þúsund fet, sagði Jóhannes og
hló. — Ég á ekki við, að brögð
hafi verið í tafli. Síður en svo.
Faxavatn
— Annar vísindamaður varð
lika góður vinur okkar. Það var
Lauge Koch. Eitl sinn flaug ég
með hann norður á Peary Land,
nyrzta hluta Grænlands. Þá
flugum við í 10 tíma í hánorður
frá Reykjavík, það var á Kata-
línu, „Pétri gamla“. Við kom-
umst á 83. breiddargráðu eða
19 gráður norður fyrir Reykja-
vik. Og að pólnum voru þá ekki
eítir nema 7 gráður. Þstta var
i» hásumar, sólskin og blíða.
En kuldalegt var þarna og sam-
felldúr ís yfir allan sjó, svo langt
sém augað eygði. Við ætluðum
í rauninni að lenda einhvers
staðar á þessum slóðum. en við
fundum hvergi nógu stóra vök
í fjörðunum.
■— Lauge Koch var að leita að
cinhverjum ummerkjum eftir
le.ðangur þriggja könnuða, sem
týndust á þessum slóðurn árið
1947. Hann var að vona, að váð
fyndum vörðu, eða eitt'hvað því
um líkt, en-svó varð ekki. í þess
ari ferð lentum við á vatni einu
við jökulröndina á 80. gráðu.
Þetta vatn hefur ekkert nafn á
lándakortinu og síðan heitir það
Faxa-vatn hjá okkur. Sennilega
nyrsti sfaður á Grænlandi. sem«f-
99®-
auffall
66
Fölnaðra laufanna flokkur.
Fjúkandi hvíslar að mér
„Vinur! Þú visnar með okkur
Vindurinn eins feykir þér
S., Th.
Skáldið gengur um i skógar-
lundi, fjúkandi, fölnað haustlauf
ið umvefur hann. Það (skáldið)
kennir trega gagnvart fallvalt-
leik lífsins.
Þannig hugsanir vekur haustið
svo oft.
Þessa dagana fýkur fölnað
haustlaufið þykkt um götur og
torg þessa bæjar. Álitlegur hópur
vellaúnaðra manna, er dag eftir
dag að sópa og hreinsa upp fjúk-
andi laufið, þó eru gangstéttir oft
þaktar laufi og þegar rignir get
ur orðið sleipt og þar af leiðandi
ekki hættulaust gangandi fólki.
Líka eru trjágreinar víða vaxnar
út yfir gangstéttir, og geta hæg
lega í stormi barizt framan í
fólk og hafa líka oft gert það, og
rifið slör á höttum. Vél getur
líka verið að ekki sé með öllu
hættulaust að þær sláist framan
i fólk með gleraugu.
Á framantöldu má sjá, að trjá
gróður bæjarins er ekki allskost
ar til prýði, heldur og til alímik
illar óþurftar og óprýði líka, eins
og komið er.
Fyrir 30—40 árum myndi ekki
hafa þótt spámannlega talað, að
um 1960 yrði komið svo, að trjá
gróður í skrúðgörðum höfuðstað
arins væri bæti til lítilliar prýði
og óþurftar víða, einkum í eldri
hlutum bæjarins. Þegar þessi tré
voru gróðúrsett, höfðu víst flest
ir litla von um, að þau yxu eða
næðu þroska svo nokkru næmi.
Þessvegna voru þau sett niður
við húsvegginn, undir gluggana
og meðfram gangstéttum og girð
ingum, og alltof þétt og mörg.
Víða hafa þau heldur aldrei ver
ið grisjuð, eins og þurft hefði eft
ir nokkur ár frá gróðursetningu.
Nú er svo komið allvíða, að
þessi trjárækt er tii talsverðra
vandræða og prýði hennar vafa-
söm. Oft eru trén vaxin mikið til
íyrir alla glugga hússins, að
minnsta kosti sólarmegin, og úti
loka þanriig útsýni og sólarljós
frá hýbýlum manna. Öllum má
ljóst vera, að slikt eru ekki heil
brigðisráðstafanir, í landi, þar,
sesm sólskinið er að öllu jöfnu
skammtað úr hnefa.
Ég hefi heyrt konu hér í
Reykjavík segja, að hún hafi
ekki séð sól í dagstofunni sinni
í fleiri ár. Aðra veit ég um sem
verður að hafa ljós í eidhúsinu
sínu mikið _til allt sumarið, Trú-
legt að ýmsir aðrir hafi líka sögu
að segja.
Þar, sem of mörg tré eru á
lítilli lóð, ná krónur þeirra sam
an, þar af leiðandi er svo mikill
skuggi yfír garðinum, að enginn
annar gróðúr fær þrifizt þar
sæmilega.
Slikt er í rauninni óviðunandi
ástand, sem hefur á sér frum
býlings blæ, og ber vott um
þekkingarskort og vöntun á sönn
um fegurðársmekk.
Garðeigandi góður: Ég veit að
þér er sárt um fallega gullregnið
þitt eða reynitréð með rauðu
berjunum sinum, sem gælir við
giuggann þinn, því fremur, sem
Fölnað haustlaufið fýkur um götur og torg.
Moskusuxarnir geta verið hættulegir.
(Ljósm.: Jóh. Sn.)
ber íslenzkt nafn, segir Jóhann-
es og brosir.
í hinni eilífu kyrrð
— Við höfðum margsinnis flogið
norður eftir austurströndinni og
þar sjáum við oft moskus-uxana.
Þeir eru i stórum hjörðum, frið-
aðir og lifa góðu lífi þó ekki sé
þar ýkja grösugt. Uxahjarðirnar
ókyrrast mjög við flugvélardvn-
inn. því víða þarna á strönd'nni
eru engar mannaferðir, ekkert,
sem rýfur þessa eilífu kyrrð
annað en höfuðskepnurnar. Það
er því ekkert undarlegt þó ux-
unum verði bylt við, begar ó-
boðnir gestir sem flugvélar
koma eins og_ þruma úr heið-
skýru lofti, Ég hef gert það
nokkrum sinnum að gamni
mínu að steypa flugvélinni nið-
ur -— yfir hjarðirnar. Þegar ég
gerði þetta fyrst bjóst ég við að
allur sægurinn tæki á rás. En
svo var ekki. Uxarnir þyrptust
saman í smáhópa, utan um ung-
viðið, sneru afturendunum sam-
an, reiðubúnir að taka á móíí
djöfsa.
. — Þessar skepnur geta verið
lilar viðureignar ef þær verða
íyrir áreitni. En ég hef aldrei
orðið fyrir neinu óhappi þó ég
Ihafi farið fótgangandi um beiti-
lönd uxanna, jafnvel komið
mjög nálægt þeim. Þetta eru
skemmtileg dýr eitt af því fáa
af þessu tagi, sem prýðir Græn-
land. Ég hef aldrei farið með
byssu til Grænlands — og ætla
mér ekki, enda bótt ég hafi mjög
gaman af hvers konar veiðum og
fari oft á veiðar hér heima.
Eins og að fljúga yfir hafið
— Ég sagði áðan, að Græn
land væri fallegt og vingjarnlegt
þrátt fyrir kuldánn. Enda þótt
ég hafi oft lent þar í misjöfnu
veðri — þá hverfur aUt slíkt í
skuggann. Allir þeir, sem dvelja
í Grænlandi, hafa sömu sögu að
segja. Þeir fara heim að vori,
bölvandi og ragnandi, eftir vet-
ursetu í þessu kalda og einangr-
aða landi. Þeir heita bví, að
koma aldrei aftur. En þetta eru
mennirnir, sem fyrstir koma á
haiutin, koma til að vera áfram
í Grænlandi. Vetrarstormarnir
hafa þá ekkert að segja, þeir eru
gleymdir.
. — Yfirleitt eru verstu skilyrð-
in yfir jöklinum að vori og
hausti. Þá er oft hætta á ýsingu,
því bölvaður suddinn hrannast
þá upp á jöklinum. Við förum
yfirleitt í 14.000 feta hæð yfir
jöklinum í lélegum skilyrðum
Mörgum finnst það alveg nóg,
því strax í 10.000 fetum fer mörg
um að líða illa, peir blána. bylta
sér, finnst erfitt gerast um and-
ardráttinn. Þetta á auðvitað við
Skymaster, sem við fijúguin
mest á þessum slóðum. Hann er
ekkl með loftþrýstiútbúnaði —
og þess vegna -er það oft strernb-
ið ferðalag fyrir farþega að fara
yfir jökulinn. Ég tala nú ekki
um, ef flogið er frá Thule Þá
erum við stundum mikinn hiuta
leiðarinnar yfir jökli. Við erum
stundum spurðir. hvort okkur
finnist ekki óhugnanlegt að fara
yfir jökuilnn í misjöfnu veðri.
En þetta kemur upp í vana og
fyrir okkur er það ekkert öðru
vísi en að fara yfir hafið. Hann
getur líka orðið slæmur þar.
ÞaS bregzt ekki
— Meðan við vorum með
Skymaster á áætlunarleiðunum
lentum við oft 1 vondum veðr-
um milli Skotlands og íslands.
fsingin er verst. Hún hleðst
framan á vængma, á nefið og
stélið, getur jafnvel breytt
þyngdarhiutföllum vélarinnar
þyngir hana svo leggja verður
meira á hreyflana.
— Ég man eftir því, að einu
sinni varð ég að . keyra“ hreyfl-
ana á gamla Gullfaxa á fuliu í
langa hríð á leiðinni heim frá
meginlandinu. Varð að faia nið-
ur í 500 fet í versta veðri á miðri
leið til að losna við ísinn Þar
var hitinn undir frostmarki og
við gátum losað þetta fljótlega
af okkur.
— En þessir erfiðleikar verða
brátt taldir til fortíðarinnar.Barn
ingurinn við ísinguna er brátt á
enda í fluginu — og þegar við
getum haft flugvélar með loft-
þrýstiútbúnaði í Grænlandsfiugi
verða viðhorfin allt önnur. Þá
getum við farið upp fyrir mest-
an hluta óveðursskýjanna — og
Viscount er t. d þannig útbúin,
að hægt er að blása 190 stiga
heitu lofti út í ieiðslur í vængj-
unum og sjóðhita þá svo, að ekk
ert festist á þeim. Þegar slikar
vélar verða í Grænlandsflugi
okkar, þegar við fljúgum yfir
Grænlandsjökul yfir öllum ó-
veðrum, breytast viðhorfin mik-
ið. Það er stórt stökk frá þvi er
ég kom á Katalinu á öðrurn
hreyfli til Narssarssuak forðum
daga.
— Þannig breytist' þetta allt,
nema Grænland Það er hið
sama og það hefur verið í aidir,
í þúsundir ára. Þögult og é-
snortið- Tignarlegt.
h. j. h.
þú hefir sjálfur gróðursett það,
mjúkum höndum, horft á það
þroskast ár frá ári, bera blóm
sin að vori og siðán undurfögru
berjaklassana að hausti. En það
er ekki á réttum stað lengur, það
er þér að sumu leyti til meins og
sjálft nýtur það sin ekki. Rætur
þess hafa ekki nægilegt rúm,
sú hlið þess, sem að húsinu snýr,
breiðir ekki jafnfagurlega úr sér
og hinar, sem ekki eru kramdar
af plássleysi. í fáum orðum sagt.
Tré sem þannig er staðsett er og
verður aldrei annað en hálfgerð
ur krypplingur, en getur þó lifað
lengi. Slíkum trjágróður, verður
því aldrei til óblandinnar ánægju
þó ekki sé tekið tillit til þess, að
það heftir annan gróður garðsins,
og byrgir þér sólarsýn. Ribsberja
runna ætti að fjarlægja úr öllum
skrúðgörðum. Fyrst og fremst
eru þeir, (ef vel tekzt) nytjajurt,
en ekki skraut. Að vetrinum eru
svartir, berir, leggir þeirra, ófríð
ari flestu öðru.
Nú munt þú lesandi minn,
sem ef til vill ert farinn að hugsa
eitthvað líkt og ég um þessi mál,
spyrja: Hver er eiginlega úr-
lausn þessara mála? og þú segir
enn fremur: Okkur þykir svo
vænt um trén okkar, að við get-
um ekki hugsað til að láta höggva
þau upp! Og hvað ætti svo, að
gera við allan þann trjávið, sem
þannig félli til.
Eina leiðin er, sú, sem þú talar
um, að höggva trén. í því efni
mun bezt að hafa samráð við
„Fegrunarfélag Reykjavíkur",
sem aftur hefur svo samráð við
„Skógræktarfélag íslands“ með
að hirða trjáviðinn, vinna hann í
staura til að girða með reit, sem
yrði svo í framtíðinni, fagur trjá
lundur, sem tilheyrði borginni
okkar. Hvaðan kemur skógurinn
í hann? spyr þú. Skógurinn í
hann kemur úr skrúðgörðunum
okkar! Við notum þá fyrir upp-
eldisstöðvar. Við höldum áfram
að gróðursetja trjá-æskuna undir
glugganum. En við tökum þau
upp og færum í skógarlundinn
okkar, áður en þau vaxa okkur
yfir höfuð, þar sem þau hafa
mun betri lífsskilyrði en að-
kreppt i litlu görðunum. í lundin
um sinum fá þau hjalað hvert
við annað eftir vild og þar mega
þau fella lauf sitt öllum að meina
lausu til uppbyggingar nýjum
gróðri. Þar getur þú líka, ef þú
vilt fylgzt með vexti þeirra og
viðgangi.
Sama gildir um kirkjugarðana
og bæinn sjálfan, þar er alltof
mikið af trjágróðri. Þar getur að
lita margan k-r.ypplinginn, sem,
þyrfti að fjarlægja sem fyrst.
Yfirleitt ætti ekki að gróðursetja
tré á grafreitum eða á ieiðunum,
nema þá um stundarsakir. Að
kreppt eins og þau eru þar í
flestum tilfellum, vaxa þau fljótt
úr sér en skyggja samt svo mjög
á annan gröður eða blóm að þau
fá vart notið sín. Og mikinn
vinnukraft þarf til að hreinsa
upp allt lauffallið að haustinu.
Vonandi finnst ykkur, sem hér
eiga hlut að máli, uppástunga
mín með „trjáluridinn“ sem svð
margir borgarbúar koma til með
að eiga hlutdeild í og rækta, ekki
alveg úr vegi. Ég.héfi talað um,
að við notum garðana okkar serö
uppeldisstöðvar, fyrir ein þau
yndislegustu ungviði, sem til eru;
allskonar trjágróður. Með því að
láta fjarlægja trén í sinn reit út
í náttúruna, þegar æsku þeirra
sleppir, verðum við aðnjótandi
eilífrar æsku þar sem við verðum
alltaf að rækta nýjan skóg. Væri
ekki dásamlegt að klæða landið,
umhverfi höfuðborgarinnar okk
ar, sem arinars er hrjóstugt, ung
um fögrum gróðri, sem við höf
um sjálf alið upp, unriað og dáð.
Það þurfa að rísa upp margir
trjálundir í umhverfi Reykjavík
ur. Þangað mætti flytja alla þá
gróðurmold, sem bærinn sjálfur
þarf ekki á að halda og nógur
áburður er nú og verður til úr
úrgangi frá bænum.
Við kveðjum trén, sem nú er
ekki lengur rúm fyrir í görðun
um, með trega og þökk. Þau hafa
flutt okkur dásamlegan boðskap.
Þau hafa sýnt og sannað að hægt
er að rækta skóg í landinu okkar
bæði til nytja og fegurðar.
Þökk sé þeim, sem gróðursettu
þau, hlúðu að þeim og þótti vænt
um þau, og að endingu gáfu þau,
til hlífðar nýjum skógi.
Reykjavík í sept. 1960.
Ástríður G. Eggertsdóttir.
Gerum við oliufýringar
W.C. kassa, krana og ýmiss heim
ilistæki. Nýsmíði. Simar 24912 og
50988.
EGGERT CLAESSEN og
GÚSTAV A. SVEINSSON
hæstaréttar lögmen«.
Þórshamri við Templarasund.
Cunnar Jónsson
Lögmaður
við undirrétti o’ hæstarétt.
Þingholtsstræti 8. — Simi 18250-
Málflutningsskrífstofa
JÓN N. SIGURÐSSON
hæstaréttarlögmaður
Lauggvegi 10. — Sími: 14934