Morgunblaðið - 09.10.1960, Blaðsíða 11

Sunnudaeur 9 oET. 1960
ifrtp/’rvRr 4 niÐ
11
Már Elísson:
INiorska fiskver&ið
EFTIRFARANDI grein eftir
Má Elísson birtist í nýút-
komnu hefti af Ægi, tímariti
Fiskifélagsins. Þar sem mikið
hefir verið að undanförnu
rætt um fiskverð hér og í
Noregi hefir Mbl. fengið leyfi
til að birta greinina:
TÖLUVERÐ blaðskrif og umræð
ur hafa undanfarið átt sér stað
um fiskverð í Noregi og á ís-
landi, og virðist allmikils mis-
skilnings oft hafa gælt,
sem mestmegnis virðist spretta
af því, að gerður er
samanburður á ýmsu þar og hér,
sem í rauninni er ekki sambæri-
legt. Sá, er þessar línur ritar,
hefur haft nokkra aðstöðu til að
kynna sér þessi mál og vill því
í dálkum Ægis vekja athygli á
nokkrum mikilvægum atriðum,
sem nauðsynlegt er að hafa í
huga, þegar þau ber á góma.
Þorskveiðar.
Þorskveiðum Norðmanna má í
höfuðdráttum skipta í tvo flokka,
þ.e, veiðarnar við Lófót og Finn
xnörku annars vegar og úthafs-
veiðarnar, sem einkum eru stund
aðar með línu á fjarlægari mið-
um (við ísland, Grænland, Ný-
fundnaland og víðar). Hvorugur
þessara flokka er á beinan hátt
sambærilegur við íslenzka út-
gerð. í síðari flokknum kemur
verðsamanburður ekki til greina,
þar sem aflanum er landað sem
fullstöðnum saltfiski. Hlutaskipti
hjá báðum þessum flokkum
verða rædd hér á eftir.
A. Landróðrabátar. Hér er
mestmegnis um að ræða báta,
sem gerðir eru út frá höfnum
Norður-Noregs, sem fyrr segir,
og stunda þorskveiðar á vetrar-
og vorvertíð. Flestir þessara báta
eru smáir, allt niður í opna báta.
Vertíðarsvæðinu er skipt í
fimm verðlagssvæði og eru
nokkrir undirflokkar í hverju.
Auglýst fiskverð er sem hér seg
ir og miðast við slægðan og haus
aðan fisk (hér á landi miðast
fiskverðið við sl. fisk m. haus).
Verð þetta gildir frá 1. febr. 1960.
Þorskur yfir 43 sm
Þorskur undir 43 sm
Ufsi ..............
85 (90)* 79
69 62
57 54
Ýsa, stór, til fyrsting
ar .............. 80 69
Ysa, stór, aðrar verk
unaraðferðir .... 52 49
Langa .............. 85 79
Steinbitur (frysting 45 45
Keila .............. 71 65
Karfi .............. 79 69
(» greiddir eru 90 norskir aurar pr.
kg. í nokkrum verstöðvum I l.ófót á
timabilinu X. febr. til 30. april 1960).
Beinar niðurgreiðslur eru 6-10
norskir aurar á kg eftir verðlags
svæðum og greiðast fiskkaupend
um, en einungis á fyrsta flokks
fisk. Á lélegri fisk, þ.e. leginn,
skaddaðan eða fisk, sem á annan
hátt telst ekki nægilega góður,
greiðist allt að 25% lægra verð.
Óbeinar niðurgreiðslur og
greiðslur úr verðjöfnunarsjóðum
er erfitt að meta, en hvort
tveggja miðast oftast við útflutn
ing. En þar sem fiskverð eru á-
kveðin fyrirfram er undir hælinn
iagtð hvort þau eru i samræmi
við markaðsverð fiskafurða
hverju sinni. Hins vegar eiga
þessar greiðslur að brúa bilið að
nokkru eða öllu.
Hið auglýsta verð gildir um
fyrsta flokks fisk, en lélegri fisk
ur er mjög verðfelldur og mat og
flokkun nákvæm og ströng.
Verðjöfnun sú, sem við lýði er
i Noregi og styrkir til ákveðinna
fiskveiða, er að því leyti hættu-
legt fyrirbæri, að útgerðarmenn
hafa minni tilhneigingu tál að
breyta til um útgerðarhætti og
stunda þann veiðiskap, sem mest
an raunverulegan arð gefur
hverju sinni (þ.e. án styrkja).
Jafnvel má i þessu sambandi
tala um óbeina hvatningu til
þeirra að stunda óarðbærari veið
ar.
Hlutaskipti hjá ofannefndum
bátum er í stórum dráttum sesm
hér segir.
Á línúbátum er venjulega
fimm manna áhöfn, sjaldnast
nokkur landmaður. Áflanum er
skipt í 8 hluti, þar af fær bátur
inn þrjá; um aukahluti er venju
lega ekki að ræða. Olía og beita
er tekin af óskiptu, en sjómenn
leggja sjálfir til öll veiðarfæri.
Meðalafli hjá línubátunum hef
ur undanfarið ár numið á milli
20 og 30 lestum yfir vetrarver-
tíðina, sem oftast stendur í 2%
mánuð.
Á netjabátum er 7 til 8
manna áhöfn og er aflanum skipt
í 12 staði, þar af fær áhöfnin 8
hluti. Olía er tekin af óskiptu, en
sjómenn leggja sjálfir til veiðar
færi. Meðalafli á bát yfir vetrar
vertíð er svipaður og hjá línu-
bátunum.
Kauptrygging sem slík þekkist
ekki, en fari tekjur sjómanna nið
ur fyrir ákveðið lágmark fá þeir
greiddar, sem svarar ísl. kr.
2.100,00, á mánuði. (Hér er kaup
trygging háseta tæplega kr.
5.700,0(T á mánuði). Greiðslur
þesssar eru inntar úr sérstökum
sjóði — Statens Garantifond —
en tekjur sínar fær sjóðurinn frá
ríkinu og sjómönnunum sjálfum,
sem greiða nú í hann (4% af
skipta-aflanum.
B. tJthafsveiðar: Á hinum
stærri úthafsförum er 14—16
manna áhöfn. Um 32% aflaverð
mætis koma í hlut áhafnarinnEir.
Beita og salt greiðast af óskiptu,
en sjómenn fæða sig sjálfir. Afl-
inn er yfirleitt saltaður um borð.
Eins og sést af ofanskráðu er
hæpið að gera beinan samanburð
á aðstæðum hér og í Noregi, til
þess er um að ræða of marga
gagnólíka þætti útvegsmálanna í
hinum tveimur löndum.
2. Sildveiffarnar við ísland.
Samkvæmt grein, sem birtist í
„Fiskaren" snemma á s.l. vori
var um tvö verðlagstímabil að
ræða yfir sumarsíldvertíðina við
ísland — frá 15. júní til 7. júlí
og frá 8. júlí til 30. september. —
Verðið var sem hér segir.
N. kr. pr. hl.
Fyrra Síðara
tímabil tímabil
1. Síld afhent i
Noregi .... 35,50 38,50
2. Síld afhent á
miðunum en
mæld í Nor-
egi 25,50 30,50
3. Síld afhent og
mæld á mið-
unum 22,95 27,45
Fyrir sild afhenta og mælda á
miðunum dragast 10% frá.
Samkvæmt upplýsingum, sem
aflað hefur verið eftir áreiðan-
legum leiðum munu norsku síld
arverksmiðjurnar jafnvel hafa
greitt hærra verð en þetta til að
tryggja sér hráefnið og til þess
að geta þannig haldið uppi stöð
ugri vinnslu en ella og nýtt betur
fastakostnað og fólk á launum.
Hins vegar er það skoðun
frammámanna í Noregi, að hið
opinbera verð, þ.e. auglýsta verð
ið sé of hátt miðað við markaðs
verð afurðanna.
Ástæðanna til þessa háa síldar
verðs virðist einkum að leita í
þremur atriðum.
1. Verðjöfnunarsjóði.
2. Hagstæðum samningum um
sölu síldarmjöls.
3. Síldarverksmiðjurnar eru að
fullu afskrifaðar.
Um fyrsta atriðið er það að
segja, að á afla- og góðærisárun
um fram að 1957 söfnuðust all-
stórir sjóðir hjá síldariðnaðinum,
sem komið hafa í góðar þarfir
síðar.
Að því er snertir annað atriðið
hafa áreiðanlegar heimildir
greint frá því, að á árinu 1959
hafi verið samið um sölu á all-
miklu magni síldarmjöls af fram
leiðslu 1960 fyrir hagstætt verð.
Þar sem hinsvegar vetrarsíld-
veiðarnar brugðust að mestu,
hafði í lok þeirra ekki tekizt að j
fislta upp í gerða samninga, og
var Því lagt kapp á að fá skipin
til þátttöku í íslandsveiðum.
Þriðja atriðið er sízt lítilvæg-
ara en hin tvö. Flestar norsku
síldarbræðslurnar hafa notið ó-
venjulega hagstæðs árferðis allt
frá stríðslokum til ársins 1957 og
geta því auðveldlega reiknað
með litlum sem engum afskrift
um, þegar þær ákveða hráefnis
verð það, sem þær telja sér fært
að bjóða.
Kaupgjald hjá fiskvinnslu-
stöffvum.
Við skulum þá snúa okkur aft
ur að þorskinum og öðrum bol-
fiski. Augljóst er, að niður-
greiðslur og hin stranga flokk-
un og mat á fiski til verðlagning
ar getur ekki að fullu útskýrt
mismuninn á því verði, sem
norskar og íslenzkar fiskvinnslu
stöðvar telja sig geta greitt fyrir
hráefnið, og verður að drepa á
fleiri atriði í því sambandi.
Lítill vafi virðist leika á því, að
afköst vinnuaflsins eru meiri og
betri í Noregi en hér á landi.
Hins vegar virðist tímakaup í
krónum svipað í báðum löndun-
um. Þó má segja, að flakarar,
flejtjarar og aðrir, sem teljast til
fagmanna, séu eitthvað hærra
launaðir en almennir verka-
menn. Tímalaun eru nú sem hér
segir í Norður-Noregi.
pr. klst.
1. Fagmenn; flakarar o.ll. .... kr. 4.4S
2. Aðrir verkamenn ...... — 4.34
3. Kvenfólk .......... — 3.48
4. Unglingar ............. — 3.08
Lœkningastofan
er flutt í Stórholt 41.
Viðtalstími óbreyttur. Sími á stofu 12111.
I
Eyþór Gunnarsson, læknir.
Ung hjón vantar
2jo-3ja herb. íbúð
írá 1. nóvember til 1. maí. — Helzt í Austurbænum.
Fyrirframgreiðsla — Tilboð merkt: „Reglusemi —
1047“, sendist afgr. Mbl.
---------------------------------------------->j
Yfirvinna greiðist með 25% á-
lagi, nætur- og helgidagavinna
með 50% álagi á dagvinnu.
Hins vegar ber þess að geta, að
tímavinha mun almennt ekki
vera algeng í norskum fiskiðnaði,
heldur ákvæðisvinna og er ýmist
um einstaklings- eða flokkaá-
kvæðisvinnu að ræða.
Skipulagning. Annað atriði,
sem vert er að minnast á í þessu
sambandi er innra skipulag hjá
fyrirtækjunum. Á þetta atriði er
lögð mikil áherzla í nágranna-
löndum okkar og hefur árangur
inn, sem einkum kemur fram í
betri nýtingu vinnuafls og véla,
orðið mjög jákvæður. Margir ís-
lenzkir fisverkendur hafa sýnt
þessu máli fullan skilning og ein
mitt reynt að draga úr fram-
leiðslukostnaðinum með þessu
móti og mun óhætt að segja, að
þeir hafi náð góðum árangri. Og
án efa eru afköst vinnuaflsins
betri hjá þeim en öðrum.
Skylt þessu atriði er staðsetn
; ing fyrirtækjanna. Hér á landi
tíðkast mjög að staðsetja fisk-
vinnslustöðvarnar á þann hátt,
að flytja þurfi hráefnið langar
leiðir að þeim og unnu vöruna
frá þeim. Nemur þessi kostnaður
stórum fjárupphæðum ár hvert.
1 Noregi er þessu á annan veg
farið. Þar eru fiskvinnslustöðv
arnar yfirleitt staðsettar með það
fyrir augum, að sem minnst þurfi
að flytja fiskinn.
Þriðja atriðið sem vert er að
minnast á er í sambandi við
markaðinn. Það er óumdeilanlegt,
að fiskur, sem fer óunninn til
í KVÖLD sýnir LeikféUg
Reykjavikur Grænu Lyftima
í 12. sinn.
Leikurinn var frumsýndur
sl. vor, en cekinn upp aftur í
haust vegna mikilla vinsælda.
Meðfylgjandi mynd Hall-
dórs Péturssonar sýnir þau
Helgu Bachmann og Árna
Tryggvason í hlutverkum sín |
neyzlu er hlutfallslega dýrari en
unnin fiskur. í þeirri staðreynd
er m.a. að finna skýringu á því
hvers vegna fiskverð á þýzkum
og enskum markaði er allmiklu
hærra en það sem vinnslustöðv-
ar geta boðið t.d. hér á landi.
Mikið af norskum fiski fer ísað
til innanlandsneyzlu eða með á-
ætlunarskipum og járnbrautar-
lestum til annarra landa.
Þá njóta norskir útflytjendur
þess hagræðis, að geta mjög auð
veldlega og reglulega afskipað
framleiðslu sinni, jafnvel í smá
um sendingum, þar sem reglu-
legum skipaferðum er haldið
uppi milli Noregs og flestra landa
heims.
Hér hefur verið reynt að draga
fram nokkur atriði, sem skýrt
gætu þann mun, sem er á is-
lenzku og norsku fiskverði. Eins
og getið var í upphafi er erfitt
að gera beinan samanburð, en
mér virðist, að einna helzt mætti
skýra muninn með strangari
flokkun og mati í Noregi en hér,
afköstum vinnuaflsins og innri
skipulagningu. Tveir síðartöldu
þættirnir verða helzt ræddir
sameiginlega.
Illótatimbur
Notað mótatimbur til sölu ódýrt 1x6, 1x5, 2x4,
2JÁx6. — Simi 15186 og 12841.
Stúlkur óskast
til starfa á saumaverkstæði okkar.
Andersen & Lauth
Vesturgötu 17 — Sími 10510.
Dömur!
Kjólar — Pils — Peysur — Húfur — Vettlingar _
Hanzkar — Siæður — Undirfatnaður o. fl.
„HJÁ B ÁRU"
Austurstræti 14.