Morgunblaðið - 30.06.1961, Blaðsíða 8

8
MORGVKRLAÐIÐ
Föstudagur 30. júní 1961

•• •

SEINT síðastl. sunnudags-
kvöld lögðu sex brezkir
vísindamenn af stað á smá
plast-kænu frá veðurathug
anastöð sunnarlega á Jan
Mayen norður með eyj-
unni til jöklamælinga. Kl.
fimm á mánudagsmorgun
kom fararstjórinn, dr.
Frank John Fitch, þjak-
aður mjög til byggða. —
Hafði hann þá sorgarfregn
að færa að hvirfilvindur
hafi velt bátnum er þeir
voru staddir um 200 metr-
um frá ströndinni skammt
frá veðurathuganastöðinni
og hafði hann einn komizt
lífs af til lands.
Veður var gott þegar leið-
angursmenn lögðu af stað um
kl. 10 á sunnudagskvöídið og
dauður sjór. Farartækið var
12 feta bátur úr trefjaplasti
Mynd þessi var tekin er leiðangurinn var að leggja af stað frá Skotlandi 10. júní sl. Þeir,
sem merkt er við með krossi, fórust er bát þeirra hvolfdi og eru talið frá vinstri): John
Booth, John Fraser, Feter Smith, Cyril Smith og John Cole. Örin bendir á dr. John F.
Fitch, sem bjargaðist.
5 vísindamenn
drukkna í Íshafinu
knúinn tveim sex hestafla ut-
anborðsmótorum. Er þeir voru
komnir skammt frá landi lyfti
vindhviða bátnum að framan,
svo hann tók inn sjó að aftan.
Dr. Fiteh ákvað þá að snúa
aftur til lands. En á leið til
strandar lenti önnur vind-
hviða á bátnum og velti hon-
m
íynti til Iands.
Vísindamennirnir sex lentu
illir í ísköldum sjónum og að
Því er Fitch segir reyndu að
synda til lands. En Fitch var
sá eini sem komst af. Hann
telur sig hafa verið um 15
mínútur að synda þessa 200
metra upp að klettóttri strönd
inni skammt fyrir norðan veð
urathugunarstöðina.
Enn er ekki vitað með vissu
hvernig Fitch fór að er hann
kom til lands. Þarna eru svo
til lóðréttar fjallshlíðar í sjó
fram. En einhvernveginn heí-
ur hann náð þar handfestu og
getað dregið sig upp úr sogi
sjávarins og klifrað upp á slétt
lendið fyrir ofan. Þar hefur
hann sennilega fallið í yfir-
lið og legið um stund. Hann
kveðst svo hafa farið að svip
ast um eftir félögum sínum.
En hann sá að hann gat ekk-
ört gert þeim til hjálpar og
hélt því af stað til norsku
veðurathugunarstöðvarinnar.
Átta klukkustundum eftir að
Fitch lenti í sjónum, staulað-
ist hann inn á veðurathugun-
arstöðina og var þá aðfram-
kominn.
Leitin hefst.
Fitch hafði fengið taugaá-
fall og var mikið kalinn. Hann
missti meðvitund við komuna
á athuganastöðina og var
lengi rænulaus. Var því erfitt
að komast að því hvað hafði
komið fyrir. Hann gat þó
strax skýrt frá því hvar slys-
ið varð og var þegar sendur
björgunarleiðangur á slysstað
inn. Þrír menn fóru á smá-
báti til að leita fimmmenn-
inganna, sem saknað var. Þeir
fundu slysstaðinn og slóð
Fitch þar sem hann hafði far
ið á land. Litlu norðar fundu
þeir bát visindamannanna og
ýmsa muni, sem rekið hafði
En þeir sáu ekkert til fimm-
menninganna og eftir sex
tíma leit sneru þeir heim.
Seinna komu starfsmenn
Loranstöðvar, sem er á aust-
urströnd eyjunnar, til að að-
stoða við leitina, en árangurs
laust. Vísindamennirnir voru
allir þátttakendur í sérstök-
um leiðangri frá Birkbeck
Dr. John Frank Fitch
College við Lundúnaháskóla.
Tilgangur ferðarinnar var að
vinna að landfræði og jökla-
rannsóknum og einnig að gera
uppdrátt að norðurhluta eyj-
unnar. Naut leiðangurinn fjár
hags stuðnings frá Atlantshafs
bandalaginu, Royal Society og
Konunglega Landfræðifélag-
inu brezka.
Ekki í fyrsta sinn.
Dr. Frank John Fitch hefur
verið kennari við Birkbeck
College frá því 1953, er kvænt
ur og á þrjú börn. Árið 1959
var hann aðstoðar fararstjóri
leiðangurs, sem Lundúnahá-
skóli sendi til Jan Mayen.
Hann komst þá tvívegis í
f GÆRDAG var nokkrum gest-
um boðið að skoða nýja aðferð
til geymslu matvæla, svonefnda
frostþurrkun. Er hér um að ræða
aðferð sem Vickers-Armstrong,
hið heimskunna brezka stórfyrir
tæki á sviði ýmiskonar véla-fram
Ieiðslu, t. d. flugvéla, hefur inn-
leitt á sviði matvæiaframleiðslu.
hann krappann og munaði
minnstu að hann missti lífið.
Annað skiptið var hann á leið
norðureftir við annann mann
á plast-kænu af sömu gerð og
þeir notuðu nú. Þá höfðu þeir
aðeins einn sex hestafla utan-
borðsmótor. Á heimleiðinni, er
þeir voru staddir skammt frá
veðurathuganastöðinni, bilaði
vélin og bátinn rak á haf út.
Þeir gripu til áranna og höfðu
róið lífróður í fimm tíma þeg
ar maður nokkur, sem sat við
glugga veðurathuganastöðvar-
innar og horfði út á sjó sá til
þeirra af tilviljun, Svo unnt
var að bjarga þeim á land.
Seinna sama sumar brugðu
leiðangursmenn sér til Norður
Noregs og átti norska íshafs-
skipið Polarbjörn að sækja þá
þangað. En skipinu seinkaði
og voru Bretarnir vistalitlir,
er þeim varð loks bjargað.
Varaðir við
Leiðangursmenn höfðu tví-
vegis verið aðvaraðir um að
hætta sér ekki á sjó í smákæn
um við Jan Mayen. Fyrsta að
vörunin var send 1959 eftir
hrakninga dr. Fitch. Þá var
leiðangursmönnum sagt að það
gengi sjálfsmorði næst að
leggja í svona sjóferðir. —
Seinni aðvörunin var gefin er
þessa árs leiðangur sótti um
leyfi til norskra yfirvalda um
að stunda rannsóknir á Jan
Mayen. Þá var þeim tilkynnt
að þeir yrðu að tryggja betur
öryggi leiðangursmanna en
gert hafði verið 1959, því á
eyjunni væri ekkert um björg
unarútbúnað.
ÞESSIR FÓRUST:
Peter Smith, 23 ára, nem-
andi við Imperial College.
Cyril Martin Smith, 25 ára
jöklakönnuður frá sama skó’a.
John Robertson Fraser, 24
ára, jöklafræðingur.
John David Booth, 24 ára,
jöklafræðingur.
John Frederick Cole, 39 ára,
sem stjórnaði fjarskiptastöð
leiðangúrsins, ljósmyndun og
bátsferðum.
• Frostþurrkaðar rækjur
Hörður Ólafsson lögmaður er
umboðsmaður þessara verk-
smiðja hér á landi og gerði hann
gestum nokkra grein fyrir þess-
ari áður óþekktu aðferð hér á
landi, til geymslu matvæla. Hafði
hann á boðstólum íslenzkar rækj
ur er höfðu verið frostþurrkaðar.
— Op/ð bréf
Framh af bls. 6.
ar, og hefði hann þá orðið þess
vís, án alls efa, að á þeim bletti
væri dulinn svo frumhelgur ör-
lagastaður í tilveru sinnar þjóð-
ar — hvort mundi hann þá
hafa lagt til, í því landi, að sá
staður yrði framseldur sér-
deilislega til þess að gefa fé-
pyngjumönnum háa vexti? Það
er hægt að kaupa hinar dýrustu
lóðir fyrir hrútspungafé. En fyr-
ir það fé er aldrei keypt þjóðar-
sæmd, ekki hamingja þjóðar,
ekki hrein samvizka, ekki and-
legt líf, ekki velferð vaxandi
sálar.
Aftur vil ég mæla til yðar,
herra prófessor: Þér standið nú
fótum á dularfullum helgistað
fáheyrilegrar smáþjóðar, hinum
fyrsta gróðurreit nýrrar þjóðar
og afbrigðilegrar menningar,
sem spratt með fádæmum, varð
stærri þjóðum eftirsótt eign og
metnaður, en sjálfir urðum vér
févana. Þessi frumhelga jörð,
lítill blettur, ber í sér mikil og
óræð örlög.
Þér hafið gengið beint og ó-
umflýjanlega inn í sjálfa sögu
þessa lands. Þér komist ekki aft-
ur út úr þeirri sögu. Hvernig
sem yður farnast í ráðum, þá
vitum vér allir harla vel, að
þeir sem yður kvöddu til verka,
þeir munu segja: Við ráðum, við
réðum! En það getið þér ekki
sagt og munuð ekkí segja. Yður
verður þakkað, eða um kennt.
Ef illa tekst munu íslendingar
segja, að enginn nauður rekur
yður til, göfugan danskan mann,
að verða kenndur við þau ráð,
að bræða skuli gullhorn hinnar ís-
lenzku þjóðar — ef slíkt á að
verða. Vita megu þér það, að
þeir menn eru hér til og munu
til verða, að spyrja munu sína
trúnaðarmenn, um allt sem illa
tekst: Hvort eru þetta ráð hins
danska meistara? Og fast verð-
ur gengið eftir svarinu. — Mað-
ur, sem einnig þekkir nokkuð
þessa veröld, svo og mína þjóð,
hann ræður yður af hjarta:
Gangið svo frá hverju einu
atriði á hreinum pappírum, að is-
lenzkt þjóðerni felli aldrei á
/ yður neina sök. Því að þjóð vor
J er langminnugust þjóða.
Jafnframt því sem bréf mitt
birtist hér í blaðinu, afhendi ég
yður þýðingu af bréfinu á yðar
tungu, auk nokkurra kafla úr
greinum mínum, þeim sem eink-
um snerta það sem í bréfinu
ræðir um.
Yðar einlægur
Helgi Hjörvar
Þær höfðu verið veiddar vestur í
ísafjarðardjúpi. Rannsóknar-
stofa Fiskifélagsins hafði annast
pökkun þeirra og sent þær til
Bretlands, þar sem þær voru
síðan frostþurrkaðar.
Hörður lýsti frostþurrkuninnl
m. a. á þá leið, að hún byggð-
ist á því að ísinn bráðnar ekki við
hita en verður samstundis að
gufu, ef loftþrýstingur er minni
en 4 mm. Maturinn er frystur í
venjulegu frystihúsi og komið
fyrir í loftþéttum skápum eða
ofnum. Hitaplötur þrýsta á mat-
inn að ofan og neðan, en á milli
þeirra og matarins er komið fyrir
nokkursskonar vírneti. Kemst
gufan í burtu eftir göngum í vír-
netinu. Loftinu er dælt úr skápn-
um, allt niður í 1 mm þrýsting,
hitinn settur á , og þurrkast þá
maturinn á ca. 6 tímum. Hann er
að því búnu pakkaður í loftþétt-
ar umbúðir úr plasti eða öðru
efni og geymist þannig óskemmd-
ur án frystingar svo árum skipt-
ir. Fullyrt er, að hann missi
einskis í bragði eða gæðum, breyt
ist ekkert nema þunginn, um allt
að 90%.
Rækjurnar sem gestirnir neyttu
höfðu verið bleyttar upp í vatni
í tvær mínútur og voru tilbúnar
til neyzlu. Kvaðst Hörður telja
að hér væri um að ræða fram-
leiðslumáta, sem vert væri að
gefa gaum. Létu gestir hið bezta
yfir rækjunum og var mikið una
þetta rætt og af miklum áhuga.
Ströndin hjá veðurathuganastöðinni.
Ný geymsluaðferð;
IsSenzhar rsekjur
irostþurrkaðar