Morgunblaðið - 30.06.1961, Blaðsíða 13

Föstudagur 30. júni 1961
MORGUISBLAÐIÐ
13
Jorgen Schleimann:
ÞAÐ VIEÐIST ekki sem aðgerð
irnar á Kúbu ætli að mynda
Ihefð í utanrikisstefnu Baudaríkj
anna. Það er gott að geta sagit
■það, því að sjaldan hafa Banda
rilkjamenn gert vinum sínum
lífið jafn leitt og dagana, sem
hin misheppnaða innrás á Kúbu
Btóð yfir.
Hvað það var, sem olli því, að
Btjórn Kennedys gekik berserks-
gang, tmega guðirnir og síðar
sagnfræðingarnir einir vita. Það
hefði verið mikill skaði, ef svo
róttsekum aðferðum hefði verið
'beitt í alheimsherferð gegn
feommúinismianium. Slík herferð
Ihefði mjög fljótt náð ti'l Guineu
— ríkiis á vesturströnd Afríku,
sem vegna skilningsleysis vest-
rænna ríkja er nú komið í að-
etöðu, sem í mörgu minnir á
Kúbu. í>að hefði verið mikill
Bkaði, því að Guinea og forseti
Guineu, Sekou Touré njóta
miklu meira álits í Afríku en
Kúba og Fidel Castro í latnesku
Aimeríku.
Það er einmitt grein um
Guineu og Sekou Touré í banda
ríska vikuritin-ux Time, sem
fcemiur mamni til að telja, að
móðursýkin sé frá að þessu sinni,
og að Bandaríkin séu aftur snú
in til hinnar heilbrigðu s'kynsemi
S utanríkismálum. I greininni í
Time eru mun mildari orð við-
Ihöfð um Guineu og Sekou Touré
en hingað til hefur verið venja.
Örlar jafnvel á möguleika þess,
e.ð eitthvað kunni að hlýna milli
þessara tveggja þjóða r- » á
síðustu dögum stjómair Eisen-
howers andaði afar köldu þeirra
í milli.
En til þess að fá rétta hug-
mynd um sérstöðu Guáneu í
afríkönskum stjórnmálum verð-
um við að hverfa lítið eitt aftur
í tímann.
Við skulum hverfa aftur til
28. september 1959, þegar þjóð-
in kaus, með yfirgnæfandi meiri
hluta, að segja algerlega skilið
við Frakkland.
Mánuði áður hafði de Gaulle
verið "í Conaikry, höfuðborg
Guineu. I>ar hafði hann endur-
tekið loforð sitt til franskra ný-
lendna í Vestur — og Mið Afríku,
•— að þeim skyldi þegar í stað
veitt fiul'lt frelsi svo fremi þær
óskuðu þes. En fyrst og fremst
bafði hann haldið að þeim sjáltf-
stæði með tengslum við Frakk-
land, sem aðila að franska ríkja
Bambandinu. „Menm hafa rætt
um sjálfstæði —“ sagði forset-
inn. „Ég legg á það enn meiri
éherzlu hér en annars staðar,
að sjálfstæði stendiur Guineu til
boða. Þjóðin getur öðlazt það
tmeð því -að segja „nei“ 28. sept.
við þeirri tillögu, sem þá verður
lögð fram fyrir hana. Verði úr-
Blitin á þann veg ábyrgist ég,
að Frakkland muni ekki leggja
hindranir' í leið þjóðarinnar,
Iheldur taka afleiðingunum.
Þetta voru orð de Gaulle
forseta i Comakry 25. ágúst
1958. Það var svar de Gaulle við
fcröfu Sékou Touré um sjálf-
Btæði til h/anda þjóðinni.
Ef leggja má trúnað á frásðgn
éreiðanlegs sjónarvotts — Jean
Iliacouture, fréttaritara Le
ÍMonde, en hann hefur einmitt
lýst þesisum atburðum í nýút-
fcominni bók sinni „Cinq honvmes
et la Franoe“ — var de Gaulle
þá þegar ljóst, hver úrslit hinn-
er væntarulegu atkvæðagreiðslu
í Guineu yrðu. Ræðu sína hélt
de Gaulle í þingsal Guineu. Á
eítir settist Sekou Toure upp í
bifreið de Gaulle og þeir óku
íaman á brott. Bifreiðin var
eign franska forsetans, en það
vair Sakou Touró, sem tfylgdi
gesti úr hlaði, — því að í raun'
crg veru var de Gaulle þá ekki
lengur æðsti maður landsins.
Það var staðfest við at'kvæða-
greiðsluna mánuði ^íðar, er
1.136.324 sögðu „nei“ við tilboði
de Gauille og aðeins 56.981 kjós-
andi lét í ljósi ósk um áfram-
haldandi tengsl Guineu við
Frakkland Guinea var ekki leng
ur frönsk nýlenda, heldur sjálf
stætt ríki í Afríku svo sem
voru Ghana og Marok'kó.
Guinea var hin eina af Af-
rí'kunýlendum Frakka, sem 28.
sept. 1958 kaus fullt sjáltfstæði
þá þegar og það kom eins og
reiðarslag yfir Frakka. En það
val Guineu og hugrek'ki þjóð-
arinnar var sjá'lfstæðishreyfing-
unni í Afríku geysileg uppörv-
un. Frakkar hafa aldrei alveg
náð sér eftir þetta reiðarslag.
Enn þann dag í dag sér í frönsk
um blöðum greinileg merki ó-
vildar Frakka í garð Guineu.
Vilji menn gera sér grein fyrir
þeirri gremju sem rikir í hug-
um ýmissa herforingja og stjórn
málaforingja úr hægri flokkun-
um — og sem engu er minni
en gremjian, sem reis út af Dien
Bien-Phu — verður að taka til
athugunar framburð Massus við
réttarhöldin eftir janúar-upp-
reisnina 1960. Massu sagði þá
hreinlega, að þiað sem þá hefði
verið barizt gegn væri, að lausn
Alsírmálsins yrði með sama
hætti og í Guineu.
Og því miður gefur de Gaulle
Alsírbúum einmitt' kost á þess-
ari lausn. Það er ekki hægt
annað en harma það — þó frá
sjónarmiðum, sem ekkert eiga
skylt við þau sjónarmið, sem
Massu barðist ifyrir.
Yfirlýsing de Gaiulle um Alsír-
málið á blaðamannafundinum
11. apríl var eins og afrit af
ræðunnd í Conakry — hann var
aðeins bituryrtari, jafnvel svo
að nok'krum frönskum fyrirles-
urum t. d. Servan Schreiber og
Jules Roy fannst ástæða til að
kalla hann hæðinn.
Yfirlýsingin sýndi alla vega,
að de Gaulle gerir sér Ijósa
nauðsyn þess, að veita nýlend-
imum sjálfsforræði, en hann
skilur ekki hinar sálfræðilegu
hliðar þessa máls. Því ekkert er
tiil á þessari jörð, sem hin unga
Afríka snýst eins harkalega gegn
bg hin föðurlega afstaða, sem de
Gaulle er fulltrúi fyrir, og kom
svo berlega í Ijós í ræðum hans
25. ágúst 1958 og 11. apríl 1961.
Frakkland þekkti ekki sinn
vitjunartíma og de Gaulle lét
í Coniaikry ónotað gott tækifæri
til þess að hlýða á mál fram-
tíðarinnar í Afríku, sem Sekou
Touré flytur öðrum betur. —
,,Hvað okkur viðkemur er eitt,
sem við megum sízt án vera,
en það er virðing okkar“ sagði
Sekou Touré —“. En það er ekki
til virðing án frelsis. Séu menn
neyddir til að lúta öðrum og
bera það ok, sem á þá er lagt,
hlýtur bæði virðing þeirra og
sjálfsvirðing iað skerðast. Þeir
verða þá óhjákvæmilega að
læri verum. Við tökum fátækt í
frelsi fram yfir alisnægtir í á-
nauð. Það, sem er mannimum
sannleikur, er j-afn mi'kill saun-
leikur þjóðfélögum og kynþátt-
um.“
Þetta var stjórnmálajátning
hinna stoltustu og óvenjuleg-
ustu. En de Gaulle, sem sjálfur
er stoltur og óvenjulegur maður,
skildi hana ekki — eða vildi
ekki ski'lja hana.
En de Gaulle stóð við orð sín.
Guinaa fékk freisi. En frá þeim
degi fékk landið ekkert annað
frá Frakklandi, — ekki einu
sinni svar við tilmælum Sekou
Touré um, að Frakkar mæltu
með upptöku Guineu í samtök
hinna sameinuðu þjóða. Á auga-
briagði var tekið fyrir alla efna
hagslega, tæknilega og menn-
ingarlega aðstoð frá Frakklandi.
Margir töldu aðstöðu Guineu
vonlausa — og vissulega var hún
evfið. En Guinea bjargaðist —
hún hefur jafnvel komið á sín-
um eigin gjaildmiiðli. Það má
þakka lá-ni frá Ghana og aukm
um samskiptum við kommúnista
ríkin. Nú fyrir skömmu hefur
Guinea fengið vilyrði um veru-
lega efnahagsaðstoð frá Ara-
bíska sambandslýðveldinu og
sagt er, að í vændum sé sam-
komulag milli Guineu og franka-
Svæðisins, en það væri stórt
skref í áttina til bætts samkomu
lags við Frakkiand.
A stjórnmálasviðinu hefur
Guinea ásamt Ghana og Mali
— en þessi þrjú ríki hafa mynd
að með sér bandalag — mikil-
vægu hlutverki að gegna sem
málsvari skilyrðislausra reikn-
ingsskila við stjórnmálalega og
efnahagslega yfirdrottnun ný-
lendutímans. Koma verður á nýj
um tengslum á grundvelli algers
jafnræðis.
Guinea hefur reyndar sýnt,
hvemig slíkt má verða. Landið
er algerlega hlutlaust í utanrík-
ismálum. Það hefur víðtæk sam-
skipti við kommúnísk viðskipta-
lönd sín og innanríkisstefnan er
byggð á hagnýtum sósíalisma.
En jafnframt eru í landinu nokk
ur af stærstu iðnverum í ein-
staklingseigu, sem til eru í Af-
ríku, meðal annars hið geysi-
mikla námufélag F.R.Í.A. Og
Guinea hefur nú nýlega komizt
að samkemulagi við nokkra ev-
rópska og ameríska banka um
stofnun félags til vinnslu á hin-
um miklu jámnámum landsins.
í raun og veru er Guinea glæsi-
legt dæmi um friðsamleg og
virk samskipti milli hinnar sósía
lísku Afríku og kapítalískrar
fjárfestingar. Að slíkt skuli geta
farið saman er fyrst og fremst
því að þakka að hlutaðeigandi
aðilar sjá hag sínum borgið
vegna hinnar sterku stjórnar og
stöðuga ástands í innanríkismál-
um.
— ★ —
Sekou Touré, forseti, vakir
með kostgæfni yfir stjórnmála-
legu sjálfstæði Guineu. Atburð-
irnir í Kongó síðastliðið ár hafa
að sjálfsögðu gert hann enn ár-
vakrari á verðinum. Hann hef-
ur séð hvernig fór fyrir öðr-
um afrískum leiðtoga, sem
í senn barðist fyrir sjálfstæði
þjóðar sinnar og félagslegu rétt-
læti — þ.e.a.s. Patrice Lum-
umba.
En Sekou Touré er gerður af
harðari efniviði og hefur sem
virkur aðili í verkalýðssamtök-
um kunnáttu til að skipuleggja
herafla sinn. Þess utan hefur
Sekou Touré fengið tíma til að
tryggja stöðu sína, en Lumumba
mætti aftur á móti frá upphafi
stjórnarferils síns margvíslegu
öngþveiti og erfiðleikum.
En eitt verða menn að gera
sér ljóst — að Sekou Touré er
ekki kommúnisti. Við höfum
hans eigin orð fyrir því, að
hann er því andvígur, að komm
únisminn verði innleiddur í
Guineu. Hann lýsti þessari skoð-
un sinni á ráðstefnu lýðræðis-
flokks Guineu, P.D.G í Kankan
í marz í fyrra og fendurtók orð
sín síðar í viðtali við undirrit-
aðan. Og Sekou Touré hefur ekk
ert sagt eða gert síðan, sem mæl
ir gegn þeirri staðhæfingu hans,
að „kommúnisminn sé ekki.leið-
in fyrir Afríku."
Það má teljast stórfurðulegt,
að Vesturveldin hafa sýnt Se-
kou-Touré meiri tortryggni en
Tító marskálki í Júgóslavíu og
eru fúsari að styðja Júgóslavíu
efnahagslega og stjórnmálalega
en Guineu. Mér vitanlega hef-
ur Tító aldrei afneitað sinnl
kommúnísku trú — aftur á móti
hefur hann haldið lýðræðissinn-
uðum sósíalista eins og Milovan
Djilas föngnum um árabil.
Ef menn telja, að hin júgó-
slavneska endurskoðunarstefna
sé hættuleg kommúnismanum í
heild — og óneitanlega er ýmis-
legt, sem bendir til þess að svo
sé — þá ættu menn að lesa ein-
hver af ritverkum Sekou Tour-
és, þar sem hann gerir grein
fyrir stefnu sinni og flokks síns.
Miðað við endurskoðunarstefnu
Títós eru þau rit eins og dýna-
mitsprengjur hjá púðurkerlingu.
Sekou Touré talar um lýð-
ræði að neðan — ekki að ofan
— og hann fer eftir því, sem
hann segir. í stjómmálalífinu í
Guineu hefur þjóðin mikilvægt
hlutverk á hendi og forystu-
menn hennar hafa trú á dóm-
greind hennar. Kommúnistar
ættu að fara varlega í að gefa
mönnum of greiðan aðgang að
stjórnmálahugmyndum Sekou
Tourés. Þær myndu hljóma í
eyrum þeirra líkt og kenning-
ar kommúnismans í upphafi —
áður en forystumennirnir fjötr-
uðu hann. Slíkt mundi gefa
ungum menntamönnum austan
járntjalds það sem þeir þurfa til
skipulegrar andstöðu. Nei, —
það er engin hætta á því, að
bækur Sekou Tourés verði gefn-
ar út í Moskvu. Það mundi hafa
í för með sér byltingu, en menn
eru lítt hrifnir af slíku í skipu-
lögðum kommúnískum einræðis-
ríkjum.
Hins vegar er það furðulegt,
að á hinum sósíalísku lýðræðis-
löndum Norðurlanda skuli menn
ekki hafa áhuga á að kynnast
svo raunsæjum sósíalista sem
Sekou Touré er. — Því að Sekou
Touré er raunsær. Það eru að-
eins fáeinar vikur síðan hann
viðurkenndi opinberlega, að rík-
iseftirlitið með utanríkisverzlun-
inni hefði reynzt óheppilegt og
ófullnægjandi, því hefði fylgt of
mikil skriffinnska. Hann dró
ályktanir af því, sem miður
hafði farið og fékk utanríkis-
verzlunina aftur í hendur hins
frjálsa einstaklingsframtaks. —
Enginn kommúnískur forystu-
maður hefði breytt svo og jafn-
vel eru þeir fáir stjórnmála-
foringjar í hinum vestræna
heimi er hefðu haft hugrekki
til að viðurkenna slík mistök
svo skýlaust og opinberlega.
Aðspurður hefur Sekou Touré
sagt, að hann sé fús að heim-
sækja Norðurlönd, verði hon-
um boðið það. Væri slíkt boð
ekki heppilegt einmitt nú, þeg-
ar við erum að gera okkur far
um að kynnast hinni nýju Af-
ríku? Þá myndu menn auk þess
kynnast þjóðarleiðtoga, sem að
mínu áliti er ekki minna í spunn
ið en Nehru, forsætisráðherra
Indlands. Þess utan er Sekou
Touré óvenjulega vel máli far-
inn---svo mjög, að sænski þing
maðurinn og fulltrúi Svía hjá
Sameinuðu þjóðunum, Ansgar
Rosenborg, sagði, er hann hafði
heyrt Sekou Touré flytja mál
sitt í Kankan: — „Ég hlýt að
hugsa allt aftur til daga Aristide
Briands hins mikla til þess að
finna mann, er hefur svo hrif-
andi vald á franskri tungu.“
V Þjóðverjar aðstoða
Arabíska lýðveldið
Bonn, 28. júní (NTB-Reuter)
VESTUR-Þjóðverjar hafa heitið
Sýrlandi fjárhagsaðstoð, sem
nemur fimm hundruð milljónum
marka til byggingar Efrat-stífl-
unnar. Reiknað er mað að stíflan
muni kosta um sextán hundruð
milljónir marka og verða til-
búin til notkunar árið 1970.
Ennfremur hafa Vestur-Þjóð-
verjar gefið löndum Arabíska
Sambandslýðveldisins vilyrði um
fjárhagsaðstoð til annarra hluta,
að því er tilkynnt var í dag, eft-
ir tveggja daga viðræðufund
fulltrúa vestur-þýzku stjórnarinn
ar og sambandslýðveldisins.
Útsvör á Norðfirði
Neskaupstað, 28. júní
ÚTSVARSSKRÁ Neskaupstaðar
var lögð fram í dag. Alls var jafn
að niður 4,4 millj. kr. á 431 ein-
staklinga og 22 fyrirtæki og fé-
lög. Sami útsvarsstigi og er í
Reykjavík var notaður, með 12%
afslætti. Hæsti gjaldandinn er
Kaupfélagið Fram kr. 246,400.
Síldarverksmiðjan kr. 214.900.
Hæstir í hópi einstaklinga eru