Morgunblaðið - 08.02.1962, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 8. febr. 1962
Þessi mynd sýnir hversu hagar til á strönd Stokksness þar sem Bandaríkjamaðurinn drukkn-
aði er brimalda sogaði hann með sér. Víkin eða sprungan á myndinni er skammt frá vitanum,
og hér sennilega um að ræða þá sömu, sem Ba ndaríkjamaðurinn sogaðist út um.
(Ljósm. Guðmundur Ágústsson)
— Alþingi
Frh. af bls. 1.
gjamt tillit til mismunandi að-
stöðu einstaklinga.
„Ef frumvarp þetta verður að
lögum“, segir í greinargerðinni,
„má vafalaust telja, að skatta-
lögin séu eftir atvikum orðin
vel viðunandi fyrir gjaldþegn-
ana og að atvinnuvegirnir, að svo
miklu leyti sem afkoma þeirra
er háð beinum sköttum til ríkis
ins, hafi nú möguleika til þess
í framtíðinni að koma rekstri
sínum á heilbrigðan, fjárhags-
legan grundvöll. En þessar nauð
synlegu breytingar, sem gerðar
hafa verið, ná því aðeins til-
gangi sínum, að jafnframt verði
sett útsvarslög, er tryggi hóf-
legar og skynsamlegar álögur
bæjar- og sveitafélaga gagn-
vart einstaklingum og félög-
um.“
Samdi heildarlöggjöf
Frumvarpið er samið af nefnd,
sem fjármálaráðherra skipaði
1 janúar 1960 og áttu sæti í
henni: Björn Ólafsson, fyrrver-
andi ráðherra, formaður, Gísli
Jónsson, alþingismaður, Jón
Þorsteinsson, alþingism., Ólaf-
ur Björnsson, alþingismaður,
Sigurður Ingimundarson, alþing
ismaður og Svavar Pálsson,
endurskoðandi.
Þá tók Sigtryggur Klemenz-
son ráðuneytisstjóri sæti í nefnd-
inni, þegar fjallað var um þá
þætti frumvarpsins, sem sér-
staklega vörðuðu framkvæmd
skattamála.
Nefndin getur þess í greinar-
gerð sinni, að hún hafi talið rétt
að semja heildarfrumvarp til
skattalaga í stað þess að semja
sundurliðaðar breytingartillögur
við fyrri lög, enda hafa margar
breytingar verið gerðar á skatta
lögunum síðan 1954 og hér er
enn um veigamiklar breytingar
að ræða.
Verður nú gerð nánari grein
fyrir merkustu nýmælum frum
Félagaskattur lækkar
Eins og áður segir, lækkar
tekjuskattur félaga úr 25% í
20%. Jafnframt er ákvæði um
það, að öllum félögum, sem
leggja í varasjóð sé heimilt að
leggja í hann allt að V* af hrein
um tekjum og komi það til frá-
dráttar við ákvörðun tekju-
skatts. Er því lag-t til að horf-
ið sé frá þeirri tilhögun, að
hlutafélög, sem stunda útgerð,
svo og samvinnufélög, hafi hér
sérstöðu, en þau hafa fengið
að draga frá varasjóðstillag, sem
nemur % af tekjunum.
Um hinar nýju fymingar-
reglur er rætt í 15. gr. Þar seg-
ir:
„Alla fastafjármuni skal fyrna
miðað við áætlaðan endingar-
tíma þeirra. Reikna skal fym-
ingu sem fastan hundraðshluta
af kostnaðarverði eigna, sem
keyptar eru 1962 eða síðar. —
Fyrningu eldri eigna skal
reikna með ákveðnum hundraðs
hlúta af matsverði skv. 22. gr.
miðað við þann árafjölda, sem
eftir er af áætluðum endingar-
tíma.“
1 22. gr. segir að fyrirtækj-
um sé heimilt að láta á árun-
um 1962—63 meta eignir sínar
og breyta bókfærðu verði án
þess að verðhækkunin sé skatt-
skyld. En í athugasemdunum
segir á þessa leið:
„Það er nú óðum að koma í
Ijós, að vegna hinnar öru verð-
bólgu, sem hér hefur verið síð-
ustu 10—15 árin, standa atvinnu
fyrirtæki, sérstaklega iðnaðar-
fyrirtæki, mjög illa að vígi
vegna fyminga á vélum. Vélar,
sem keyptar hafa verið fyrir
6—10 ámm og eiga nú að vera
að mestu fyrndar, þurfa * að
standa undir endurnýjim á
vélakosti, en fymingar hafa að-
eins verið reiknaðar af hinu
upphaflega kostnaðarverði, sem
nú er í mörgum tilfellum að-
eins 1/10 hluti af því, sem nýj-
ar vélar eða tæki kosta. Nauð-
synlegt er að koma í veg fyr-
ir að slíkt geti endurtekið sig,
því að augljóst er, að mjög
miklir erfiðleikar hljóta að
verða á því að endurnýja véla-
kost í landinu til iðnaðar og
annarra þarfa, ef fyrirtækin
geta ekki lagt til hliðar í fyrn-
ingu þá fjárhæð, sem þarf til
þess að kaupa nýjar vélar og
tæki.“
Jöfnunarhlutabréf in
I 7. gr. er rætt um annað mik-
ilvægt nýmæli, úthlutun jöfnun-
arhlutabréfa. í athugasemdum
við þá grein segir:
„Breyting er gerð undir D-lið
um það, að úthlutun jöfnunar-
hlutabréfa. sem ekki hefur í för
með sér breytta eignarhlutdeild
hluthafa í hlutafélagi og miðast
við almenna verðhækkun frá út-
gáfu hlutabréfa. skuli ekki telj-
ast til skattskyldra tekna hlut-
hafans, enda sé samanlagt nafn-
verð jöfnunarhlutabréfanna, mið
að við hlutafé félagsins, ekki
hærra en svarar til almennrar
verðhækkunar frá stofnun hluta-
félags eða frá innborgun hluta-
fjár.
Víðast hvar er nú heimilað, að
hlutafélög gefi út jöfnunarhluta-
bréf tii hluthafa, án þess að það
sé talið skattskylt hjá félaginu
eða hluthöfum. Að sjálfsögðu
byggist sú úthlutun á því, að
verðmæti sé til fyrir henni í
sjóðum félagsins eða öðrum eign-
um umfram skráð hlutafé, þegar
úthlutun fer fram. Með þessu
móti er ekki verið að gefa hlut-
höfum nokkur verðmæti. Sér-
hver hluthafi á nákvæmlega jafn
mikinn hlut í fyrirtækinu eftir
sem áður. Eini munurinn er sá,
að eignum félagsins er skipt nið-
ur á fleiri bréf. Samanlagt verð-
mæti hlutabréfanna eftir hækk-
unina er jafnmikið og verðmæti
þeirra fyrir hækkunina. Raun-
hæft verðmæti hvers einasta
bréfs hefur því lækkað. Fái hlut-
hafinn hærri arðsúthlutun á
bréf sín en áður, eru þær tekj-
ur skattskyldar. Samkvæmt 9.
gr. skattalaganna telst ekki til
tekna sá eignaauki, sem stafar
af því, að fjármunir skattgreið-
anda hækka í verði. Þetta er gild
regla um allar eignir skattþegns,
fasteignir, bifreiðar, skrautmuni
o. s. frv., nema um eign í hluta-
félagi. Þótt eign í hlutafélagi
hækki í verði, er öll ráðstöfun
á slíkri eign skattskyld, nema
um sé að ræða sölu á hlutabréf-
um. Hluthafinn getur því ekki á
nokkurn hátt notið verðhækkun-
ar, sem verður á hlutareigninni,
nema með því að ganga úr fé-
laginu að nokkru eða öllu leyti.
Sú breyting, sem hér er gerð er
að visu takmörkunum bundin en
hún á að bæta að nokkru úr
þessu misrétti og vega á móti
rýrnun, sem áratuga verðbólga
hefur valdið. Rétt þótti að
ákveða, að ekki mætti gefa út
jöfnunarhlutabréf á þá eign, sem
bundin er í skattfrjálsum vara-
sjóði, og ekki gefa út jöfnunaiv
hlutabréf fyrir verðmætum, sem
verið hafa í eign félagsins skem-
ur en 3 ár.
Önnur breyting á 7. gr. lag-
anna er sú, að síðasta málsgrein
e-liðar er felld burt, en sú máls-
grein hljóðar svo: ,,Nú er eign
önnur en fasteign, skip og flug-
vél, sem verið hefur í eign skatt-
greiðenda í 3 ár eða lengur og
fyrning hefur verið reiknuð af,
seld hærra verði heldur en nem-
ur óafskrifuðum hluta hennar,
og skal þá það, sem umfram er,
teljast skattskyidar tekjur, þó
ekki hærri fjárhæð en nemur
öllum veittum fyrningarafskrift-
um. Skiptast tekjur þessar við
útreikninga skatts á jafnmörg ár
aftur í tímann og afskriftirnar
hafa farið fram á, þó ekki fleiri
en 10 ár. Skatturinn greiðist í
einu lagi.“ Engin endurgreiðslu-
kvöð er á fyrningum af fasteign-
um, skipum eða flugvélum. og er
því ekki sanngjarnt eða eðlilegt,
að iðnrekstur eða önnur atvinnu-
fyrirtæki endurgreiði fyrningu á
vélum og öðrum tækjum, sem
rekstrinum eru nauðsynleg. Þess
ar eignir skattgreiðanda eiga því
að njóta sömu fríðinda vegna
fyrninga eins og aðrar eignir .
hans. Gert er ráð fyrir, að ofan-
grein breyting gildi um eigna-
sölu, sem fram hefur farið á ár-
inu 1961."
Tap má færa milli 5 ára
Sérstakt ákvæði er um það, að
heimild til að færa tap milli 5
ára verki aftur fyrir sig. Um það
segir í greinargerðinni:
„Öll sanngirni mælir með því,
að þeir, sem verða fyrir tap-
rekstri fái að draga tapið frá
tekjum á hæfilega löngum tíma,
eftir því sem ástæður leyfa, en
heimildin er þó bundin við 5 ára
tímabil. Eðlilegt þykir,. að þessi
breyting nái til taprekstrar, sem
félög og einstaklingar hafa orð-
ið að þola s.l. fimm ár, ef tapið
hefur ekki enn verið unnið upp.
Þess vegna er svo fyrir mælt í
ákvæði til bráðatoirgða, að þeir
skattgreiðendur, sem hafa orðið
fyrir tapi vegna atvinnurekstrar
síns s.l. 5 ár fyrir gildistöku laga
þessara og ekki hafa unnið upp
tapið. megi færa það milli 5
ára, þangað til tapið er að fullu
greitt.“
GjafÍT til líknarn’.ila
í 12. gr. laganna er bætt við
tveim liðum, sem frádráttarhæf-
ir eru, áður en skattur er lagður
á tekjur. Eru það einstakar gjaf-
ir til menningarmála, viður-
kenndrar líknarstarfsemi og
kirkjufélaga, þó ekki yfir 10%
af skattskyldum tekjum gefenda,
enda sé hver gjöf ekki undir
300 kr. Fjármálaráðherra setji í
reglugerð nánari ákvörðun um,
hvaða málaflokkar og stofnanir
falli undir þetta ákvæði. Hins-
vegar er svo kostnaður við öflun
bóka, tímarita og ábalda til vís-
indalegra og sérfræðilegra starfa,
enda sé þessi kostnaðarliður
studdur fullnægjandi gögnum.
Þá er í lögunum ákvæði um,
að afborganir námsskulda megi
draga frá tekjum næstu 5 ára
eftir að námi er lokið, enda sé
til þeirra stofnað eftir 20 ára ald-
ur.
Þá eru einnig mjög veigamikil
ákvæði um breytt fyrirkomulag
skattaálagningar og skattheimtu.
Skattanefndir lagðar niður
Um það segir m. a. í greinar-
gerðinni:
„Samkvæmt núgildandi lögum
er tekju- og eignarskattur ákveð-
inn af skattanefndum í hreppum
og skattanefndum eða skatt-
stjórg í kaupstöðum. Eru
undirskattanefndir nú 219 að
tölu og í hverri 3 menn. eða
samtals 657 menn, en skattstjór-
ar eru nú 10 í kaupstöðum. Hér
er lagt til. að þessu kerfi verði
gerbreytt: Landinu sé skipt í
8 skattumdæmi og í hverju þeirra
verði einn skattstjóri, sem fer
þar með skattálagningu og leys-
ir af hólmi skattanefndir þær,
sem nú fara með þessi störf. Með
þessu á m a. að vinnast tvennt:
Nokkur lækkun útgjalda og
meira samræmi um skattaálagn-
ingu og betra eftirlit með fram-
tölum.
Samkvæmt fjárlögum 1960 er
kostnaður við undirskattanefnd-
ir, yfirskattanefndir og skattstof
ur utan Reykjavíkur áætlaðar
rúml. 3 millj. kr. Samkv. frv. er
gert ráð fyrir, að skattstjórum
fækki um 2 frá því, sem nú er.
Á hinn bóginn verður að gera
ráð fyrir einhverri fjölgun starfs
liðs hjá skattstjórum utan
Reykjavíkur, er umdæmin
stækka, og þóknun til umboðs-
manna skattstjóra, sbr. 28. gr.
frv. Þegar allt þetta er virt svo
og það, að gert er ráð fyrir, að
núverandi yfirskattanefndir, 24
að tölu, verði einnig lagðar nið-
ur og skattstjórar taki við störf-
um þeirra, þá fer ekki hjá því,
að hér verði um talsverðan
sparnað að ræða.
Það leikur ekki á tveim tung-
um, að skattstjórar með æfðu
starfsliði munu ná miklu betri
árangri í störfum en nienn, sem
verða að vinna slík störf í hjá-
verkum, en sú hefur raunin orð-
ið á um skattanefndirnar. Er þó
á engan hátt verið að vanmeta
störf þeirra, þótt á þetta sé bent,
heldur einungis drepið á • stað-
reynd, sem hlaut að verða afleið-
ing af kerfinu sjálfu og því,
hvernig að nefndunum var búið.
— Er ekki neinr. vafi á því, að
sú breyting. hér er lagt til
að gerð vei-ði mun hafa í för
með sér bætta og réttlátari skatt
heimtu.
Lagt er til, að skipting landsins
í skattumdæmi falli saman við
núverandi kjördæmi. í fljótu
bragði mætti ætla, að með þessu
móti væru umdæmin of stór og
því ofviða einum marni að fara
með skattálagningu í svo víð-
lendu umdæmi. Þegar nánar er
að gáð, ætti ekki að þurfa að
óttast, að svo sé, og kemur þar
ýmislegt til. Er þar fyrst að nefna
gerbreytingu þá, sem orðið hef-
ur á samgöngumálum landsins
síðustu áratugi. Þótt vitanlega sé
nauðsynlegt að yfirfara öll fram-
töl, þá hefur sú breyting, er 1960
var gerð á skattalögunum, haft
í för með sér, að þeim, sem
gjalda tekjuskatt. fækkar stór-
lega. Samkvæmt skýrslum var
tala gjaldenda 1959 á öllu land-
inu 63496, en á árinu 1960 ein-
ungis 16643.
Tala tekjuskattsgjaldenda á ár
inu 1960 skiptist þannig á skatt-
umdæmi þau, sem lagt er til. að
upp verði tekin skv. 28. gr. frv.:
1. Reykjavík ...........9127
2. Vesturlandsumdæmi . 987
3. Vestfjarðaumdæmi .. 628
4. Norðurlandsumdæmi
vestra ............... 496
5. Norðurlandsumdæmi
eystra .............. 1117
6. Austurlandsumdæmi . 573
7. Suðurlandsumdæmi .. 1325
8. Reykjanesumdæmi .. 2390
Þá kynni því að vera haldið
fram, að erfitt sé um samband
við skattstjóra í svo víðlendum
umdæmum. Því er til að svara,
Þetta er bandaríski sjóliðinn,
sem drukknaði á Stokksnesi
á mánudaginn, er brimalda
sogaði hann út. Hann var að-
eins tvítugur að aldri, ó-
kvæntur, og hét Allen Franc-
is Chase, frá Michigan City í
Indíana. — Hefur hann ekk*
fundizt þrátt fyrir leit.
að skv. 30 gr. c gert ráð fyrir
því, að skattstjór. hafi umboðs-
mann í hverju sveitarfélagi í
umdæmi sínu. og verður hann
tengiliður milli skattþegna og
skattstjóra og lætur í té hvers
konar upplýsingar, er skattstjóra
kunna að vera nauðsynlegar um
hagi manna í því sveitarfélagi.
— Enn xremur geta skattþegnar
komið á framfæri við skattstjóra
um hendur umboðsmanns hverj-
um þeim athugasemdum og upp-
lýsingum, sem peir kunna að
óska.
Ekki hefur þótt rétt að rig-
binda skiptingu landsins í skatt-
umdæmi við kjördæmin, og er
því ráðherra í mgr. 28.
gr. veitt heimild til frávika, ef
sérstaklega stendur á.
Ákvæði er um það, að skatt-
stjórar skuli hafa lokið prófi í
lögfræði, hagfræði eða viðskipta
fræði, séu löggiltir endurskoð-
endur eða hafa aflað sér sér-
menntunar á skattalöggjöf og
framkvæmd hennar. Þó má
víkja frá þessu ákvæði, ef mað-
ur hefur áður gegnt skattstjóra-
starfi. Sömu skilyrðum verður
ríkisskattstjóri að uppfylla.
"Skattstjórar skulu eins og áð-
ur hafa heimild til þess að
krefjast nánari skýringa á fram
tali ef það er óglöggt eða tor-
tryggilegt. En sú breyting er
gerð, að skattstjóra er skylt að
senda ríkisskattstjóra skýrslu
um málið, ef hann gerir breyt-
ingu á framtali gjaldanda, því
að rétt þykir að ríkisskattstjóri
eigi þess kost að fjalla um slík
mál, þar sem verulega kann að
hafa borið á milli skattþegns og
skattstjóra.