Morgunblaðið - 12.08.1962, Blaðsíða 22

22
r MoncvNnrnÐiB
Sunnudagur 12. ágúst 1962

IMýr pólitískur „matseðill" í Alsír
Samveldið gegn Bretum — Er síð*
asta vonin um tilraunabann brostin?
— Lántökur og uppreisnir
' ’Álsír
BEN BELLA hefur tekið völd-
in í Alsír. Stjórnarnefnd hans
hefur hlotið viðurkenningu Bel-
kacem Krim, foringja 2 milljóna
Berba, Mohammed Boudiaf og
Ben Khedda, forsætisráðherra
útlagastjórnarinnar.
Svo virðist, sem þessir þrír
menn, sem mesta andstöðu
sýndu Ben Bella þann mánuð,
sem valdabaráttan stóð sem
hæst, hafi séð þann kostinn
vænstan að ganga til samiruga
til að tryggja frið í landinu.
Samningarnir fela í sér:
• Gengið verður til kosninga
2. sept. n. k.
• Ben Khedda gegnir embætti
forsætisráðherra, að nafninu til,
þar til kosið hefur verið.
• Þjóðfrelsisráðið verður kall-
að saman, að kosningum lokn-
um.
Hins vegar hefur engin trygg-
ing fengizt fyrir því, að Ben
Bella geri neinar breytingar á
stjó?narnefnd sinni, hver sem
úrslit kosninganna verða.
ViS kosningarnar verður að-
eins einn listi í framboði, þann-
ig, að vart verður nema um ein
úrslit' að ræða.
Flestir- fréttaritarar eru á
þeirrL skoðun, að sigur Ben
Bella:~sé ekki hvað minnst því
að þákka, hverra vinsælda hann
nýtur hjá Serkjum. Allt frá því
hann'^var tekinn höndum, fyrir
tæpum sex árum, og varpað í
franskt fangelsi, hefur Ben
Bella verið píslarvottur í augum
þeirrá: "
Þær vinsældir verður þó að
líta vafasömum augum. Vinsæld-
ir hja þjóð, sem er að mestu
leyti ::ómenntuð, ólæs og óskrif-
andij getur vart verið byggð á
þekkingu, hvorki á manninum
sjálfum, né þeirri stefnu, er
hannl hýggst framfylgja.
„Við viljum sósíalisma“, sagði
Ben Bella fyrir skömmu, „þann
sósíalisma, er bindur endi á sér-
réttindi“.
Stúðningsmenn Ben Bella
hafa dýst því yfir, að þeir séu
andvigir Evian-samningnum, er
gerður var fyrr á árinu, og batt
enda: á styrjöldina í Alsír. Þá
höfðn um 500.000 Serkir látið
lífið,þau rúm 7 ár, sem styrj-
öldiir stóð.
Þeir Jýsa sök á hendur Belka-
cem Krim og Ben Khedda fyrir
að hafa staðið að samningum
fyrir hönd Serkja, og telja þá
hafa brugðizt landi sínu.
Evian-samningurinn gerir ráð
fyrirr um 700 milljón dala fjár-
framíagi franska ríkisins til Al-
sír, úr-lega, auk þess sem það
tryggir sölu fjögurra aðalfram-
leiðslúvara Alsírbúa, að lang-
mestu leyti. Þá felur samningur-
inn í_sér bætur til þéirra, sem
missa land sitt vegna eignar-
náms, frjálsan flutning fjár-
magns o. fl.
Þétta telja stuðningsmenn Ben
Bellá „kapitalismá" er sé ekki í
samræmi við þær hugmyndir, er
þeir hafi um framtíð landsins.
KTelztu vandamál Alsír eru nú
þessl:
• 500.000 Frakka (um helm-
ingur þess sem var) hafa flúið
land:~síðan um áramót. í hópi
þeirt-a voru flestir sérmenntaðir
ménn í landinu.
• Vegna brottflutnings sér-
fróðra manna er fjöldi fyrir-
tælqa óstarfhæfur, og hefur það
leitt af sér atvinnuleysi 2 millj.
Serkja.
• ZHíkisfjárhirzlurnar eru tóm-
ar. Sótt hefur verið um skyndi-
lán að upphæð 70 millj. dala, í
Frakklandi, en það verður ekki
veitt fyrr en að kosningum
loknum.
• Flest öll atvinnutæki lands-
manna eru óhreyfð, sumpart
vegna þess, að enginn kann að
fara með þau. Hætt er við að
skólar opni ekki í haust vegna
kannaraskorts.
• Flóttinn heldur áfram. Um
2000 hafa farið daglega undan-
farinn mánuð, ekki hvað sízt
vegna ósamkomulags þess, sem
ríkt hefur meðal ráðamanna
landsins.
Efnahagur Alsír er í hættu.
Lausnin á að vera „alsírskur
sósíalismi, en ekki rússneskur
eða kínverskur“, svo höfð séu
orð Ben Bella. Jafnframt hefur
Ben Bella leitað fyrir sér um
aðild að Arababandalaginu.
Er hér um annað að ræða en
nýjan matseðil, þar sem gömlu
réttirnir hafa fengið annað nafn?
EEC og Samveldið
ÞAR kom, að einn af ráðamönn-
um Samveldislandanna kvað
upp úr um væntanlega aðild
Breta að efnahagsbandalaginu.
Menzies, forsætisráðherra Ástra-
líu, flutti síðari hluta vikunnar
ræðu, þar sem hann sagði aðild
Breta mundu tákna endalok
brezka samveldisins.
Lengi hefur það verið ljóst,
að mikillar andstöðu hefur gætt
meðal leiðtoga samveldisins. Þó
hefur enginn af ráðamönnum
innan þess kveðið svo fast að
orði fram til þessa.
Ástæðan er sennilega sú, að
nú, þegar ljóst er orðið, að illa
gengur fyrir Breta, að fá ráða-
menn efnahagsbandalagsins til
að veita Kanada, Ástralíu og
Nýja-Sjálandi sérréttindi, hvað
við kemur landbúnaðarvörum,
þá óttast ráðamenn samveldis-
landanna, að Bretar kunni að
fórna hagsmunum þess fyrir að-
ild. —
Menzies tóik Skýrt fram að
brezka stjórnin hefði lagt of
mikla áherzlu á það, sem vinn-
ast myndi, ef Bretar gerðust að-
ilar að bandalaginu. Hins veg-
ar væri horft fram hjá því, sem
tapast myndi.
Nefndi Menzies einkum þrjú
atriði ,sem brezka stjórnin teldi
mikilsverð. .
í fyrsta lagi, að ekki væri
lengur hægt fyrir Breta, valda-
aðstöðu vegna, að standa fyrir
utan Evrópu-samfélag, enda
hefði það greinilega komið fram,
tvisvar á þessari öld, að svo sé.
í öðru lagi, að samstarf það,
sem þegar er hafið milli sex-
landanna í bandalaginu, myndi
styrkjast til muna, ef af aðild
Bretá yrði.
f þriðja lagi myndi Bretland,
sem aðili, kunna að hafa mikil
áhrif á stjórnmálaþróunina í
Evrópu framvegis, m. a. þann-
ig, að andstaðan við kommún-
ismann yrði áhrifameiri.
Þetta er í fyrsta skipti, sem
berlega kemur fram af hálfu
ábyrgs aðila, innan samveldisins,
að Bretar kunni að hafa meiri
áhuga á stjórnmálalegu sam-
starfi í Evrópu, en efnahagslegu.
Þetta er í fullu samræmi við
þá skoðun, sem komið hefur
fram hjá nokkrum af ráðamönn
um í Bretlandi, að þáttur Breta
í stjórnmálastarfi Evrópu kunni
að vera þýðingarmeiri, er fram í
sækir, en efnahagsleg samstaða.
E.t.v. er þetta ein ástæðan fyr-
ir því, hve illa Bretum hefur
gengið að fá sérréttindi til
handa samveldislöndunum þrem
ur, þótt um hitt verði ekki deilt,
að löndum efnahagsbandalags-
ins beri ekki, skv. Rómarsamn-
ingum að veita neinar slíkar tind
anþágur.
Nei og aftur nei
Kjarnorkutilraunir Rússa eru
hafnar. Á föstudag var opinber-
lega tilkynnt í Washington, að
Bandarikjamenn myndu, síðar í
þessum mánuði, gera a.m.k. eina
tilraun með kjarnorkusprengju
í háloftunum yfir Johnston ey í
Kyrrahafi.
Atburðirnir síðustu daga í
Genf benda ekki til þess, að
samkomulag um bann við til-
raunum muni nást á næstunni.
Fulltrúar Bandaríkjanna á af-
vopnunarráðstefnunni lögðu fram
nýjar tillögur, síðari hluta vik-
unnar, þar sem meir er komið
til móts við Rússa en nokkru
sinni áður. En Rússar höfnuðu.
Það hefur lengi legið í loftinu,
að árangur sá, sem fékkst við
neðanj arðartilraunir Bandaríkj a-
manna, undanfarna mánuði, hafi
leitt til þess, að nýjar aðferðir
til að fylgjast með tilraunum úr
fjarlægð, hafi fundizt.
Gerðu menn sér vonir um, að
á grundvelli þessarar þekkingar
yrði hægt að bera fram ein-
hverjar þær tillögur, er auð-
velda myndu samkomulag.
Það sem Rússar hafa lengst
af talið standa í vegi fyrir sam-
komulagi, er sú krafa Vestur-
veldanna, að allþjóðlegt eftirlit
komi til þannig að hægt yrði,
ef um bann yrði samið, að senda
eftirlitssveitir inn á þau svæði,
þar sem grunsamlegra jarðhrær-
inga yrði vart. Þetta hafa Rúss-
ar aðeins talið lævíslega tilraun
Vesturveldanna til að reka njósn-
ir.
Kennedy, Bandaríkjaforseti,
stendur sjálfur að baki þeim til-
lögum, er lagðar voru fram I
Genf nú í vikunni. Þær tillögur
urðu til, eftir fund sérfræðinga f
varnar- og kjarnorkumálum, sem
haldinn var í Washington, að til-
hlutan forsetans.
Tillögurnar fólu í sér, að
eftirlitsstöðvum þeim, sem upp-
'haflega var gert ráð fyrir, yrði
fækkað úr 180 í 80. Öllu merk-
ari var þó sú tilslökun, að gert
var ráð fyrir, að landsmenn sjálf-
ir önnuðust eftirlit, þannig, að
eftirlitsstöðvar innan Rússlaiids
yrðu mannaðar Rússum.
Hins vegar var ætlazt til, að
alþjóðleg umsjón yrði höfð með
öllu eftirlitsstarfinu.
Þessu höfnuðu Rússar, og þar
með hrundu vonir þær, sem
margir höfðu bundið við þá nýju
þekkingu, sem leitt hefur
af neðanjarðartilraunum Banda-
ríkjamanna.
Rússar styðja nú tillögu þá,
sem komið hefur fram af hálfu
nokkurra 'hlutlausu þjóðanna á
17 landa afvopnunarráðstefn-
unni, en hún felur í sér, að ekki
verði neitt ettirlit á tilteknum
stöðum.
Bandaríkjamenn benda á, að
þótt auðveldara .sé nú, eftir að
ný þekking hefur komið til sög-
unar, að fylgjast með því á jarð-
skjálftamælum, hvort tilraunir
eru gerðar á laun, þótt í mikilli
fjarlægð sé, þá verði ekki kom-
izt hjá eftirliti — tæknin sé
ekki meiri en það.
Sú sköðun virðist ekki óskyn-
samleg, því hvers virði væri
bann við tilraunum, ef ekki væri
hægt að tryggja, að því yrði
framifylgt? Hins vegar hefur ver
ið bent á það, að Rússar virðast
einir í heiminum á þeirri skoð-
un. að slíkt bann sé greitt of
háu verði, komi til eftirlit.
Því verður ekki séð, að í ná-
inni framtíð verði bundinn endir
á þær tilraunir, sem allt mann-
kyn óttast og allir vilja hætta,
jafnvel Rússar — a.m.k. í orði
kveðnu.
Argentina
ER uppreisnin var gerð í Argen-
tínu í marz s.l. gripu Bandaríkja
menn til þess að „frysta inni“
200 milljónir dala, sem landinu
hafði verið heitið í efnahagsað-
stoð. í kjölfar þess leiddi hrun
argentískra gjaldmiðilsins —
peso — og óðaverðtoólga hófst
í landinu. Ríkisfjárhirzilurnar
tæmdust og ekki var hægt að
greiða opinberum starfsmönnum
laun.
í vikunni, er leið, flaug efna.
hagsmálaráðherra landsins, Av-
ara Alsogaray, til Washington
til þess að beiðast fyrirgreiðslu.
Þar útskýrði hann fyrir ráða-
mönnum allar þær áætlanir, sem
stjórnin hefði í hyggju að fram-
kvæma, og ekkert stæði nú í
vegi fyrir að framkvæmdar yrðu,
nema féleysi, þar eð friður og
ró ríkti nú í Argentínu.
Kennedy, forseti, og aðrir ráða
menn munu hafa komizt að þeirri
niðurstöðu, að Argentínu væri
nú stjórnað í anda lýðræðis og
því væri rétt að veita hjálp.
200 milljónirnar urðu að 500
milljónum og ráðherrann flaug
Framhald á bls. 2.
Þannig sér teiknari v-þýzka blaðsiiis „Die Welt“ ástandið í kjarnorkumálunum.