Morgunblaðið - 27.11.1962, Side 13

Í>rii5juðágur 27. nðvember 1952
MORCTJIVBL 4Ð1Ð
13
tfónas Þorbergsson: Lif að
loknu þessu. Aldarfjórðumgs
miðilsþjónusta Hafsteins
Björnssonar. Minningar Finnu
lí£s og liðinnar og fleira,
Sfeuggsj'á, Hafnarf. 1962.
Það hafa ekfci margir menn
ritifaerari en Jónas Þorbergsson
etjórnað blöðum hér á íslandi.
Hjá honuim fer saiman mikið
vald á íslenzkri tungu, skap-
hiti og skörp greind. Það hefði
því engum þurft að koma á ó
vart, þótt hann helgaði sig að
nokkru ritstörfum, þegar hann
lét af emibætti sem útvarpsstjóri,
og þá ekfei sízt þar eð hann hef-
ur verið og er ærið ern og hefur
árwallt fylgzt vel með í atvinnu-
málum, stjórnmálum og menning
armálum þjóðar sinnar og öllu
því helzta, sem gerzt hefur í
umheiminum. Hann hefur og á
síðustu árum skrifað mjög at-
hyglisverðan bækling um íslenzk
fræðslumiál og stóra bófe um einn
helzta búnaðarframuð íslendinga
fyrr og síðar, en þeim, sem les
þá bók, sem nú er frá hon-
um komin, Líf að loknu þessu,
getur vart dulizt, að hann muni
hafa varið til þeirra starfa, sem
eru forsendur hennar, mifelu af
tíma sínum, og að hann fjalli
þar um mál, sem hann teljf að
sé svo mikilvægt, að honum sé
skylt að tala, því að þekfeing
á því sé það eina, sem geti
breytt sambúð og samskiptum
einstaklinga og þjóða og bjargað
mannkyninu af þeim helvegi
sem það treður nú. Hann hefur
það traust á ábyrgðartilfinn-
ingu manna, * að ef unnt sé að
sannfæra þá um það með rök-
um, sem reist séu á staðgóðum
rannsóknum, að líf sé að loknu
þessu og að velfarnaður hvers
einstaklings í því lífi sé kominn
undir viðhorfum hans og við-
leitni á þessu tilverustigi, muni
að minnsta kosti verða við það
miðaðar samibúðar- og menning-
arhættir siðmenntaðs mannkyns,
svo að reynt verði að hjálpa
þeim breysku og veilu í stað
þess að auka á ábyrgðarleysi
þeirra og skilningsskort með full-
yrðingum um það, að tilveru
þeirra og skuldaskilum sé lok-
ið um leið og þeirra lífsblóm
fellur fyrir ljá hins slynga sláttu
manns — og þess vegna sé sama,
hvernig þeir verji gáfum sínum
og kröftum, sarna hvernig þeir
ýti við öðrum og hvað þeir traðki
undir fótum af því, sem náunga
þeirra er viðkvæmt eða jafnvel
heilagt.
2.
Jónas hefur mál sitt á því að
skýra í aðaldráttum, hvað sé
marbmið réttilega ástundaðs spír
itisma — og sýnir fram á, að
þær spurningar, sem spiritistar
hafi leitazt við að fá svarað með
raunsönnum rökurn, séu einmitt
þær sömu og einna fastast hafi
fenúið á dyr hugsandi manna frá
örófi alda. En þrátt fyrir þessa
Btaðreynd hafi þessi mál ekki
verið hér á Vesturlöndum tekin
svipuðum tökum og spiritistar
gera nema um rúmt aldarskeið.
Hann gerir síðan grein fyrir
því, að auk þrjátíu ára persónu-
legrar reynslu reisi hann fuil-
vissu sína „um framlíf mann-
anna . og samiband mannlegra
sálna þeirra, sem enn dveljast
holdi klæddar í jarðneskum efn-
isheimi og hinna, sem framliðnar
eru til andlegrar tilvistar,“ á vitn
isburðum Heilagrar ritningar og
prentuðum heimildum um ti’l-
raunir og rannsóknir erlendra
eálkönnuða, og nefnir þar sér-
etaklaga tvö rit, en þau eru
Human Personality and its Ser-
vial of Bodily Death, eftir F.W.
H. Myers og The History of
Hann telur ser
að tala
Spiritualism, eftir Arthur Conan
Doyle. Síðan segir hann frá því,
hverjar voru orsakir þess, að
honum var það möíigum öðrum
fremur áhugamál að fá sann-
anir fyrir framlífi. Hann missti
á barnisaldri móður sína, og af
þvá leiddi, að heimilið sundr-
aðist. Frásögn hans aí þessari
þrautareynslu er stuttorð, en
mjög átakanleg. Hann varð þess
svo vís, að furðu mörgum af
samferðamönnum hans var svip-
að farið, — þeir höfðu orðið, að
þola ástvinamissi, sem hafði haft
Jónas Þorbergsson
lamandi áhrif á’ eSlilega lífs-
nautn og jákvæða afstöðu þeirra
gagnvart umhverfinu. Oig kenn-
ingar kirkjunnar reyndust hon-
um og þeirn steinar, en ekki
brauð. Þá skýrir hann frá fyrstu
kynnum sínum af spíritisman-
um og rekur því næst stutt-
lega feril þekkingar sinnar og
reynslu á þeim vettyangi, unz
hann staðnæmist við Hafstein
Björnsson, sem hann hefur á und
anförnum árum haft við mjög
náið samband og samstarfs, ekki
aðeins í þeirn tilgangi að fá sem
gleggstar og flestar sannanir fyr
ir framlífi, heldur líka til að
afla fyrir meðalgöngu hans sem
• mes trar ogvíðtækastrar'vitneskju
um, hvernig því lífi sé háttað.
Svo notar hann þá aldarfjórð-
ungsafmæli miðilsstarfsemi Haf-
steins fyrst og fremst sem tilefni
til að kynna alþjóð, hvers hann
og þeir, sem hafa með hionum
hafa starfað, hafi orðið vísari.
Bók hans er sem sé ekki néma
að nokkru skrifuð til að vekja
athygli á Hafsteini Björnssyni
sem miðli, heldur vegna mikils-
vægis þess málefnis, sem er hinn
ráunverulegi kjarni hennar.
3.
Höfundur bókardnnar fjallar
nú fyrist um dulrænar gáfur
yfirleitt, þjálfun miðla og hvað
þar beri að varast, lýsir því næst
miðilshæfileikum Hafsteins og
fer nokkrum orðum um þær tvær
bækur, sem frú Elinborg Lárus-
dóttir hefur skrifað um hann
sem mdðil, en í þeim er mergð
vottfestra vitnisburða karla og
kvenna um reynslu þeirra á mið-
ilsfundum hjá Hafsteini og þær
sannanir, sem þeir hafa þar fenig
ið fyrir framlífi ástvina, vina og
kunningja. Þar nefnir hann sér-
staklega ti'l skýrslu Jóns dóm-
prófasts Auðuns um fundi spíri-
tista af Norðurlöndum í Svíþjóð
sumarið 1949 — og frásögn Þór-
bergs Þórðarsonar rithöfundar af
fundi hjá Hafsteini. Þvi næst er
gerð grein fyrir ætt og uppvexti
Hafsteins og örðugleikum þeim,
sem hann átti við að stríða vegna
dulargáfna sinna. Svo eru sagð-
ar ýmsar sögur af sýnum hans
og eftir honum höfð sundurgrein-
ing á þeim verum, sem hann
hefuæ séð. Næst er kafli um það,
með hverjum hætti þau tímamót
urðu í ldfi Hafsteins, að hann tók
að starfa sem miðill, síðan saigt
ýtarlega frá mdðilsþjónustu hans
og stjórnendum hans handan að,
lýst sálförum hans og skráð eft-
ir honum sitthvað, sem hefur í
sálförum fyrir hann borið á öðr-
um tilverustigum. Því næst er
langur kafli, sem heitir Minning-
ar Finnu lífs og liðinnar — en
Finna er einn af stjórnendum
Hafsteins.
Allt er þetta vel og rökvís-
lega skrifað, eitt öðru tengt, bvað
eina í lífrænu samhengi lipurs
máls og ljósrar hugsunar við
heildina. En hér eru ekki born-
ar fram sannanir, heldur skýrt
blátt áfram frá því, sem miðill-
inn hefur sjáilfur sagt eða fram-
liðnir menn af hans munni. Höf-
undur lítur svo á, að framlíf
mannanna hafi þegar verið full-
sannað, sannað með vitnisburð-
um erlendra raunvísindamanna,
sem beittu til öryggis á miðils-
fundum aðferðum, sem voru
hliðstæðar þeim, er þeir notuðu
við þær vísindalegu rannsókn-
ir, sem þeir höfðu stundað á
lögmiálum hins sýnilega heims
og þeirra afila, er þar gætir, og
ennfremur með vitnisburðum
manna, sem hér á landi hafa
sótt miðilsfundi og þá ekfci sízt
hjá Hafsteini Björnssyni, —
það skortir aðeins á, að menn
kynni sér þessa vitnisburði af
fyllstu alvöru. Og það er skoð-
un höfundar, að þessar sann-
anir veiti tryggingu fyrir þvd,
að Hafsteinn miðill fari ekki
með fleipur um það, er sálfarir
hans hafi veitt honum vitneskju
uim — og ekki heldur
Finna, sem hefur staðið að ýms-
um helztu sönnunum, er fram
hafa komið fyrir miðilshæfileika
Hafsteins Björnssonar. Þarna
ætlar höfundur sér umfram allt
að koma að þeirri vitneskju, að
eins og maðurinn sáir hér á
jörðunni muni hann uppskera
á næsta tilverustigi. Það er hið
mikla meginatriði þess boðskap-
ar, sem bókin á að flytja og höf-
undurinn lítur á sem skilyrði fyr
ir gerbreytingu á sambúðarhátt-
um einstaklinga og þjóða.
4.
Seinasti kafli bókarinnar heit-
ir Bókarlok. Þar víkur höfund-
ur einkum að íslenzku kirkjunni
og viðhorfum hennar við spirit-
ismanum. Þar vili hann freista
þess að gera kirkjunni ljóst, að
áhrifa- og getuleysi hennar stafi
fyrst og fremst af því, að nú —
á dögnm tæknilegra raunvísinda
og rökvísi um flest, sem þekking
mannanna nær til — láti þorri
þeirra sér ekki nægja í andleg-
um efnum aildagamlar kenning-
ar kirkjunnar. Þeir þurfi
sannanir til að trúa. Hann
hefur áður í bók sinni skírskot-
að til þess, að Kristur leyfði
Tómasi, lærisveini sínum, að
þreifa á síðusárinu til þess að
hann sannfærðist um, að hann
sæi ekfei ofsjónir, heldur meist-
ara sinn og herra, og hví skyldi
þá ekki leyfa mönnum nútímans
að leita sannana fyrir öðru lífi.
Hötfundur hefur fært rök að því,
hve mikilvægar slíkar sannanir
hafa reynzt syrgjendum, en hitt
er þó ekki síður mikilvægt, að
viðhorf manna við lífinu yfir-
leitt mótist af sannfæringu
þeirra um það, að líf er að loknu
þessu. Hann bendir á, að hinir
biblíuföstu, sem nú sinna al-
rriennast málum kirkjunnar, beri
fyrir sig bann úr lögum Móse
gegn því að leita frétta af fram-
liðnum. Og hann er svo hóg-
vær og væginn, að hann spyr
ekki þá hina sömu: Úr því að
þið viljið hlýða þessu boði í hin«
um fornu Móse-lögum, hvers
vegna fordæmið þið þá ekki
hrossakjötsát, hvers vegna bann-
ið þið ekki, að menn leggi sér
tii munns rækjur og humar og
önnur lagardýr, sem ekki hafa
hreistur eða sundugga? Og
hvers vegna heimtið þið ekki,
a^ trúlofuð stúlka, scm verður
ber að nánum mökum við ann-
an en unnusta sinn, verði ásamt
honum rekin út úr borginni og
þau grýtt? Hví að hlýða frekar
einu en öðru í lögum Móse, hvað
sem líður skynsemi ykkar? ....
En höfundur segir hiklaust: „Ég
efast um, að nokkur kirkjudeild
á Vesturlöndum sé nú í meiri
hættu stödd en hin evangelísk-
lúterska kirkja um að hrinda
mönnum frá sér til fullrar
heiðni.“
Og hann segir ennfremur:
„Kærleikurinn er mestur I
heimi. Kærleifcurinn er undir-
stöðulögmál andlegrar verund-
ar mannsins. Kærleikur manna
á miili skiptir mestu máli þessa
heims og annars. Ástvinakær-
leikurinn er dýpstur og sárast-
ur. „Spurningin mikla“ um fram-
lif og endurfundi ástvina þjáir
einihverntíma á ævinni hjarta
hvers einasta heilbrigðs manns,
sem kemst til vits og ára. Ótví-
rætt svar við þeirri spurningu
er því í dag „mikilvægasta málið
í heimi“ með því að styrkasta
vé trúarinnar og um leið kirkj-
unnar er að finna í hjarta hvers
þess manns, sem hefur öðlazt
vissu sannreyndanna um fram-
lífið og endurfundi ástvina. Kær-
leikssaimkennd allra manna gagn
vart Guðdómdnum og sókn tii
æðri þroska er háleitasta stefnu-
mark mannsins og hin æðsta
sæla.“
Hann segir fleira, og allt af
þeirri sörnu djúpu alvöru og
sannfæringu, sem spiritisminn
hefur veitt honum sjálfum í nauð
um stöddum. — og af þörf til að
hjálpa öðrum, einstaklingnum
og heildinni, já, öllum sem lifa
og þjást á þessari jörðu.
Guðmundur Gislason Hagalín
Níu bœkur Menningar-
sjóðs komnar út
Valfrelsi félagsmanna hefur verið aukið mjog
BÓKAÚTGÁFA Menningarsjóðs
sendi í vikunni frá sér 9 bækur
og 4 eru rétt ókomnar. Fyrr á
árinu hafa komið út hjá Menn-
ingarsjóði 3 bækur svo heildar-
útgáfan er 16 bækur auk 4 árs-
eöa tímarita. Meðal bókanna sem
út komu í s.l. viku eru þær þrjár
bækur sem forráðamenn útgáf-
unnar muni einkum velja, enda
eru þær bækur boðnar á sérlega
lágu verði.
•fa Valfrelsi og félagsgjöld
Valfrelsi félagsmanna hefur
nú verið aukið frá því sein
Árni Óla
áður var. Áður máttu félags-
menn velja úr 5—6 bókum en
nú geta félagsmenn valið úr
öllum bókum útgáfunnar,
gömlum og nýjum. Þrjár bæk-
ur eru boðnar á sérlega lágu
verði og byggist það verð á
miklu stærri upplögum en al-
mennt gerizt um bækur hér á
landi.
Félagsgjald hjá Menningarsjóði
og Þjóðvinafélaginu er 250 kr.
fyrir óbundnar bækur en 350 fyr-
ir bundnar. Félagsgjaldið er mið-
að við að félagsmenn fái bæk-
urnar á framleiðslu kostnaðar-
verði. Félagsmenn fá 3 bækur
fyrir ársgjald sitt auk Alman-
aksins.
Almanak 1963
Almanak fyrir 1963 er með
svipuðu sniði og verið hefur.
Þetta er 89. árangur og hafa próf-
essorarnir Trausti Einarsson og
Leifur Ásgeirsson búið almanak-
ið undir prentun. Upplag alman-
aksins er um 18 þúsund eintök
og mun það sennilega stærsta
bókaupplag hérlendis.
Þrjár bækur á lágu verði
Menningarsjóður býður 3 bæk
ur á sérlega lágu verði. Eru þær
þessar:
„Þúsund ára sveitaþorp. Úr
sögu Þykkvabæjar í Rangárþingi“
eftir Árna Óla. Rekur Árni þar
sögu Þykkvabæjar, þessa merki-
lega sveitaþorps, sem eitt sinn
var að því komið að fara í eyði
en á nú glæsilega framtíð. Marg-
ar myndir prýða þetta ritverk
Árna Óla, en þetta er 4. bókin
sem Menningarsjóður gefur út
eftir hann.
„Lundurinn helgi“ eru sögur
eftir Björn J. Blöndal bónda og
Stefán frá Hvítadal
veiðimann í Borgarfirði. Eru 1
bók þessari 9 sögur en þær heita
Nótt, Gráni, Bíldur, Jökull, Berg
búar, Arnarstapi, Snotra, Endur
fundir og Surtur,
„Milli Grænlands köldu kletta“
ferðaþættir frá Grænlandi eftir
Jóhann Briem listmálara og prýð-
ir hann bókina með teikningum.
Lýsir Jóhann því sem fyrir augu
ber á stöðvum hinna fornu Græn
lendinga, m. a. húsaleifum á bæ
Eiríks rauða, Brattahlíð og bisk-
upssetrinu í Görðum. Fléttar
hann og í frásögnina landslýs-
Framhald á bls.14