Morgunblaðið - 21.12.1962, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 21.12.1962, Blaðsíða 11
Fostudagur 21. idfes. 1962 MORGVTSBL AÐIÐ 11 1 i £jy 9 J? J? 9 - a r BAÐHERBERGISSKÁPAR fyrirliggjandi: WáW ^ N§S1 BAÐHERBERGISSKÁPAR með speglum 4 stærðir. Hin nvitu segi a LUDVIG STORR & Cð. Jóhannes Helgi: Hin hvitu segl. Æviminningar Andrésar Péturssonar Matthíassonar. — Myndskreytingar í bókina gerði Jón Engilberts. Kápu- teikningu gerði Atli Már Árnason. Útgefandi: Setberg. (Ambjörn Kristinsson). Það kemur í ljós se betur með hverju ári að ævisagnaformið gefur höfundunum mikið svig- rúm til fjölbreytilegrar túlkun- ar, nýjasta sönnun þess er bók- in Hin hvítu segl. Hefði einhver annar höfundur en Jóhannes Helgi sezt við að rita ævisögu Andrésar Matthíassonar sjó- manns, þá hefði það orðið ger- ólík þók, jafnvel þó Andrés hefði sagt báðum nákvæmlega það sama. Með þessari bók hefur ævi- sagnaritun hérlendis stigið stórt skref í áttina til skáldsögunnar. Ekki þó í þeim skilningi að Jó- hannes Helgi hafi hér tekið upp á því að bæta ósönnum eða upp- hugsuðum atvikum inn í sanna viðburðarás söguhetju sinnar, heldur beitir hann stíltækni Og ».byggingaraðferð“, sem minnir öllu meira á skáldsögu en sagn- fræðilegt verk. Ég er nærri sann færður um að þetta mun draga nokkurn dilk á eftir sér: að það muni örva ýmsa rithöfunda enn frekar en orðið er til nýtízku- legrar ævisagnagerðar og um leið valda því að enn fækki hér eiginlegum skáldsögum í hlut- faíli við aðrar bókmenntagreinar. Það teldi ég að vísu illa farið, þó ekkert sé nema gott að segja um hitt: að ævisagnaritunin blómstri. Lítum nú sem snöggvast á vinnubrögð Jóhannesar Helga. Upphaf bókarinnar hefur öll ein- kenni skáldsögunnar. Það er kyrrlát náttúrustemning niðri við sjóinn um sólarlagsfoil á mið- sumri. Ys og erill dagsins í þorp- inu er hljóðnaður, mávarnir sitja þöglir á þangskerjuriúm „um hverfis vatnsaugun sem mynd- uðust við útfallið". „Nema einn mávur sem situr grafkyrr á luktarpela á hryggjunni, næst sjóvarnargarðinum; hann settist þar um sólarlagsbil og horfir enn í vestur þar sem dagurinn hneig“. Það er strax auðséð að þessi staki mávur er symfoól — hann er gamli maðurinn og haf- ið sem bókin fjallar um. Því að þarna í fjörunni er einnig aldur- hniginn maður að gera við brák- aðan borðstokk trillunnar sinn- ar. Hann er þarna aleinn með fleytunni sinni, verkfæirunum, vasafleygnum sem hann dreypir á einstaka sinnum. Og minning- unum. Alla nóttina er hann að dúttla við bátinn og á meðan koma minningarnar til hans, hann endurlifir þær allar á þess- ari nóttu þarna niðri í flæðar- málinu, og segir þær jafnharðan. Þær eru sagðar í fyrstu persónu nútíð, i hröðum, dálítið sundur- lausum stakkatóstíl. Hann er ekki að segja þær neinum áheyr- anda, þetta er eintal, þess vegna er náttúrlega óþarft' að viðhafa orðalengingar og sérstaka ná- kvæmni. Frásögnin er ákaflega myndræn, hún minnir á kvik- mynd, sem höfundurinn hefur ákveðið að ekki megi taka nema einhvern vissan afmarkaðan tíma. Samt leyfir hann gamla manninum einstaka sinnum að endurtaka sig, — vissar setning- ar, vissar myndir ganga aftur — eins og viðlag í löngu dans- kvæði. Satt að segja datt mér nokkuð oft í hug vikivaki meðan ég las. Gleðistundirnar eru margar undir hinum hvítu segl- um og sorgin er þar einnig á ferð, en hvorki æðrur né þung- lyndi. Vinirnir flestir og skipin hverfa með áruniun í hafið, hins vegar glatazt ekki neitt. Allt sem gamli sjómaðurinn eignaðist um dagana, það á hann enn, þó það liggi á hafsbotni. Kaflar þessarar bókar eru ekki afmarkaðir með tölustöfum, held ur vignettum eftir Jón Engil- berts, myndum sem taka aðeins yfir fjórða part blaðsiðunnar. Þær eru gerðar í nákvæmlega Jóhannes Helgi. sama stíl og sagan: mávar á flugi yfir hafinu, skip undir seglum, maður og bátur í flæðarmáli, — eitthvað í þessa átt. En til þess nú að þeir sem þessar línur lesa, en hafa ekki séð bókina, álykti ekki sem svo, að þetta sé líklega einhver hálf- abstrakt leikur með form og lít- ið um veruleikann í Hinum hvítu seglum, þá tel ég rétt að fyrirbyggja þann misskilning. Það er rétt sem lesa má utan á kápu bókarinnar. Þar stendur meðal annars: „ — — Andrés man ennfremur minnisstæða menn eins og Jóhannes föður- bróður sinn á Þingeyri, Eilefsen á Sólbakka, Hannes Hafstein í aðförinni gegn landhelgisforjótum á Dýrafirði, og Nielsen, fyrsta framkvæmdastjóra Eimskipafé- lags íslands, sægarpana frægu: Eldeyjar-Hjalta, Ásgeir Sigurðs- son, Ingvar á Lagarfossi, Pál og Aðalstein á Belgaum og þjóð- sagnapersónur á borð við Stjána bláa og Jón rauða, sem svaf í líkhúsinu í Bordeáux.“ Nei, það vantar alls ekki blá- kaldan veruleikann í bókina, en hann er kannski eins og dálítið grisjaður, endurminníngin er sía, ýmislegt smælki hripar úr henni, hinu heldur hún, sem henni þyk- ir meira um vert. Ég neita því ekki, að stundum þykir mér far- ið of fljótt yfir sögu, ég meina frá sagnfræðilegu sjónarmiði, samt fellst ég á aðferð höfundar- ins, því að hún er allsstaðar sjálfri sér samkvæm. Svona vill Jóhannes Helgi hafa þetta, það er enginn tilviljunarblær á verki foans. Gott. Ég þakka fyrir. Og Setberg hefur greinilega sett sér að vanda nú vel til út- gáfunnar — og heppnazt það. Guðmundur Daníelsson. iWýre prjónavorurnar Ullarvörubúðin Þingholtsstræti 3. Þessi nýi penni er framleiddur sérstakiega fyrir karlmenn Loksins er kominn sjálfblekungur, sem ekki þarf að efast um að eingöngu er fram- leiddur fyrir karlmenn. Shaffer’s nýi PFM er grófur, gerður til að endast og þér getið valið úr 5 tegundum og 4 litum. • Eini pennaoddur heims sem er innlagður dýrmætum málmi gerður til að þola karl mannstak. Að undanskilinni Enorhel-penna- snertir oddurinn blekfyllingu þá aldrei blekið. • Karlmannlegt karlmannstak • Hettuklemma _____ öryggisútbúnaði SHEAFFEBS UMBOÐIÐ EGILL GUTTORMSSON Vonarstræti 4 — Rcykjavík. fyrir sérstökum Bækur, sem gott er að hafa í huga, þegar velja skal jólagjafirnar: CTr kcimsborg í Grjóiaþorp. Ævisaga Þorláks Ó. Johnson, eftir Lúðvík KristjánsSOO* Ein gagnmerkasta og fegursta bókin á markaðnum. Líf cr að loknu þrssu eftir Jónas Þorbergsson. Fjallar um miðilsgáfuna Og eSli hennar, sálfarir og samband við framliðna á nresta til- veruskeiði. Að duga eða dropasí, endurminningar Bjöms Eiríkssonar á Sjónarbóli í Hafn- arfirði, skráðar af Guðmundi G. Hagalín. Saga manns, sem harðnaði við hverja raun á sjó og landi og sífellt sótti á brattann. Margt I*vr £ þokunni, endurminningar Kristínar Kristjánsson frá Skarðsbömr- um, skráðar af Guðmundi G. Hagalín. Saga HfsbaráttU og þroska einnar dulspökustu konu, sem uppi hefur verið með íslenzku þjóðinni. I»að er svo margt • • • , safn ritgerða og fyiirlestra eftir Gretar Fells. Fólk og forlóg. Ævar Kvaran segir frá. Frásagnir af sögufrægum persónum og mikilfenglegum atburðum, sem líkari em ótrúlegustu ævintýrum en raunvemleikanum, enda þótt sannar séu. Af hundavakt á liundasleða, ferðaminningar Ejnar Mikkelseii. „Löng óslitin keðja revintýralegra atvika frá þeim tíma, þegar asvintýri gerðust enn." — Ekstrabladet. Tvísýnn leikur eftir Theresa Cbarles. Ástarsaga, sem ekki á sinn líka, —» beillandi fögur og æsispennandi. Það vorar að Furulundi eftir Margit Söderbolm. Hrífandi fögur saansk berra- garðssaga, skrifuð í sama stíl og hinar vinsælu Hellu- bæjarbækur höfundarins. Ljóðvængir eftir Gretar Fells-Lítið kver með fögmm Ijóðum. Garðblóm í litum Og Tré og runnar £ litum, eftir Ingólf Davíðsson. Ef þér eigið skrúðgarð viS búsiS ySar, eSa bafið yndi af garðyrkju, eru þessar tvær fallegu litmynda-bækur óhjákvæmilegar. Lærld að sauma eftir SigríSi Arnlaugsdóttur. Handbók, sem engin mynd- arleg húsmóðir má án vera. Og svo eru barnábsektiman Hvlskurkassinn, Örn og Honni í ævintýrum. Skemmtilegasta strákabókin. TriIIa, saga um litla telpu, eftir binn vinsæla böfund bókanna um Millý Mollý Mandý. Óskabók allra btilla telpna. Bókasafn barnnnna, 12 litprentaðar smábarnabækur, fyrir 3—8 ára aldurinn. Fallegustu smábarnabækumar, sem nú em á bókamark- aðinum. SKIICGSJÁ

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.