Morgunblaðið - 23.01.1963, Blaðsíða 15

Míðvikudagur 23. janúar 1963
MQRGUNBLAÐ1Ð
15

Solzhenhenitsyn afhfúpar grZmmdaræði kommúnismans
Framh. af bls. 10.
stóð vindurinn á hlið. Fang-
arnir gengu með hendur fyr-
ir aftan bak og álútir, eins og
við jarðarför.
Útsýni hvers og eins tak-
markaðist við faetur tveggja
eða þriggja sem á undan
gengu og svolítinn skika af
troðinni slóðinni, þar sem
hver skyldi stíga næsta skref.
Við og við mátti heyra her-
vörð kalla: „U 47, haltu
höndunum fyrir aftan bak“.
„502, ekki dragast aftur úr“.
Svo fækkaði jafnvel líka þess
um hrópum.
Vindurinn blés og næddi um
þá svo þeir áttu erfitt með
að sjá út úr augunum. Og nú
var bannað að binda á sig
andlitsduluna. Vissulega öm-
urleg þjónusta.
Jafnvel ekkert hugsanafrelsi
Þegar hlýrra var í veðri,
spjölluðu fangarnir saman í
fylkingunum og létu ekki
segjast þótt hermennirnir
kölluðu til þeirra og bönnuðu
það. En í dag þögðu allir,
gengu álútir í von um svolítið
skjól af þeim sem fyrir fram-
an gekk og voru niðursokkn-
ir í sínar eigin hugsanir.
En jafnvel hugsanir fang-
anna geta ekki talizt frjálsar.
Þær snúast alltaf um það
sama, hvernig sem reynt er
að sporna við því. Skyldu
þeir finna matarbitann í dýn-
unni minni? Skyldi ég sleppa
við vinnuna í sjúkrahúsi
fangabúðanna í kvöld?
Skyldu þeir setja sjóliðsfor-
ingjann í fangaklefa í kvöld?
Og hvernig fór Caesar að því
að ná sér í ullarnærföt?
Hann hlýtur að hafa mútað
einhverjum í skemmunni þar
sem persónulegar eigur fang-
anna eru geymdar. Hvaða
önnur skýring er hugsanleg?
Shukov var altekinn sult-
artilfinningu, því hann hafði
ekki borðað brauðskammtinn
sinn um morguninn og fengið
aðeins kalt að drekka. Og til
þess að leiða hugann frá
krampadráttunum og garna-
gaulinu fór hann að hugsa um
það, að bráðum skyldi hann
senda bréf heim.
Fylkingin gekk fram hjá
trésmiðjunni, sem fangarnir
höfðu byggt, fram hjá íbúð-
arhúsum sem einnig höfðu
verið byggð með vinnuafli
fanganna, fram hjá nýja sam-
komuhúsinu (sem fangarnir
höfðu einnig reist frá grunni
og jafnvel séð um skreytingu
veggjanna þótt þeir kæmu
þar aldrei inn síðan) og fylk-
ingin hélt út á sléttuna, þar
sem vindurinn stóð beint í
flasið á þeim, og rauð sólin
við sjóndeildarhringinn skein
í augu þeirra.
Á hægri og vinstri hönd lá
hvít snjóbreiðan yfir freð-
mýrarnar svo langt sem
augað eygði. Hvergi var gróð-
ur að sjá.
Nýtt ár var byrjað .... ár-
ið 1951 .... og Shukov hafði
leyfi til þess að skrifa tvö
bréf það árið. Síðasta bréfið
hafði hann sent i júlí og hann
hafði fengið svar í október.
f Ust-izhma (athugasemd
þýðanda: Fangabúðir sem
Shukov hafði dvalizt í áður)
höfðu aðrar reglur gilt. Þar
mátti hver skrifa bréf einu
sinni í mánuði ef vildi. En
hvað er hægt að segja í
bréfi? Shukov hafði ekki
skrifað oftar þá en nú.
Hann hafði farið að heim-
an 23. júní 1941........ Nú
fannst honum þegar hann
skrifaði bréf eins ok hann kast
aði steini í djúpa fjarlaega
tjörn. Steinninn fellur og
fellur, en ekkert svar kemur.
Það er tilgangslaust að
skrifa um það í hvaða
flokki maður vinnur, eða lýsa
flokksfyrirliðanum. Nú var
hann tengdari Latvíubúanum
Kilgas en sínu eigin fólki.
(Næsti kafli er tekinn síð
ast úr bókinni, og hefst á sam
tali á milli Shukovs og Aly-
oshka, sem er ungur Babt-
isti. Það er kvöld og fangarn-
ir í kofa Shukovs eru að bíða
eftir síðara nafnakallinu, en
eftir það eru ljósin slökkt).
— Guði sé lof, að enn er
einn dagurinn kominn að
kvöldi, segir Shukov.
Til allrar hamingju hafði
honum ekki orðið það á að
sofna í hegningarklefanum.
Hér gat svefninn þó orðið
bærilegur.
Shukov lagðist niður með
höfuðið að glugganum. Aly-
oshka lá í sama fleti, en
hans umráðasvæði var þó að-
greint með planka frá Shu-
kov. Hann snéri höfðinu í
hina áttina til þess að £á ljós
frá lampanum. Hann var enn
farinn að lesa í guðspjöllun-
um.
Ljósið var ekki langt frá
þeim. Þeir gátu fesið og jafn-
vel saumað.
Alyoshka hafði heyrt Shu-
kov nefna guð og hann snéri
sér við.
— Þarna sérðu, Ivan Denis
ovioh, sál þín þráir að biðja
til guðs. Hvers vegna lofar
þú henni ekki að ráða?
Shukov gaut augunum ská-
hallt til Alyoshka og honum
sýndist birtu stafa úr augum
hans. Hann stundi við.
— Ástæðan er sú að þessar
bænir gera sama gagn og
umkvartanir fanganna, Aly-
oshka. Annað hvort komast
þær ekki til réttra aðila, eða
svarið verður „umkvörtun-
inni vísað á bug“.
Fyrir framan dyrnar á
bröggum yfirmanna fanga-
búðanna standa fjórir inn-
siglaðir kassar. Þeir eru tæmd
ir einu sinni í mánuði. Marg-
ir fanganna skrifa kvartanir
og stinga þeim í þessa kassa.
Bíða svo, telja dagana og
vona að svar komi eftir einn
eða tvo mánuði.
En það kemur ekki. Eða þá
þeir fá þetta svar: „Umkvört-
uninni vísað á bug“.
„Það er bara vegna þess að
þú hefir svo sjaldan beðið,
Ivan Denisovicl........ ekki
nógu vel og ekki af nógu
miklum tilfinningahita. Þess
vegna hafa bænir þínar ver-
ið árangurslausar. Bænir verð
ur að endurtaka oft. En ef þú
hefur sterka trú og segir við
fjallið „Flyttu þig“ .... þá
mun það flytja sig“.
Shukov hló og rúllaði sér
aðra sígarettu. Hann fékk eld
í hana hjá einum Eistlending
anna.
„Hættu þessu bulli, Alyosh-
ka. Eg hef aldrei séð fjöll
flytja sig. Satt að segja verð
ég að viðurkenna, að ég hef
heldur aldrei séð fjall. En þið
voruð nú stór hópur Baptista
þarna suður í Kákasus. Hafið
þið nokkurn tíma getaö flutt
svo mikið sem eitt einasta
fjall?“.
Veslingarnir. Þeir tilbáðu
guð ....... en hvað sakaði
það? Þeir fengu allir sama
dóminn. Tuttugu og fimm ár
í fangabúðunum. Svona var
það í þá daga. Allir dómar
hljóðuðu upp á það sama ...
„En bænir okkar snérust
ekki um það, Ivan“, sagði
Alyoshka með alvöru.vip. —
Hann flutti sig nær Shukov
með guðspjöllin sín, kom al-
veg upp að andliti hans. —
„Drottinn hefur mælt svo fyr-
ir að við eigum ekki að biðja
um hin fallvöltu gæði jarð-
arinnar að undanskildu því
sem er okkur nauðsynlegt.
„Gef oss í dag vort daglegt
brauð“.
„Áttu við brauð skammtinn
hérna í fangabúðunum?11,
spurði Shukov.
Það sem biðja skal um.
En Alyoshka reyndi að út-
skýra mál sitt fyrir Shukov.
og brýndi hann frekar með
augunum en orðum, greip um
hönd hans og strauk hana.
„Ivan Denisovieh, þú mátt
ekki biðja um gjafaböggla
eða aukaskammt af brauði.
Þeir hlutir sem mönnum
finnst mikið til koma eru
ósæmilegir í augum Guðs. Þú
verður að biðja um andlegar
gjafir .... að drottinn frelsi
okkur frá því illa sem býr í
hjarta okkar.“
„En á ég að segja þér nokk
uð? Presturinn í þorpskirkj-
unni . . . .“
„Talaðu ekki við mig um
prestinn þinn“ sagði Alyos-
hka og skugga brá yfir andlit
hans.
„Hlustaðu samt“, sagði Shu
kov og reis upp við dogg.
„Presturinn er ríkasti mað-
urinn í sókninni okkar í Po-
lomna. Ef við erum til dæmis
beðin að setja nýtt þak á
hús, þá mundum við iaka 35
rúblur fyrir af venjulegu
fólki. En prestinn mundum
við lóta borga 100. Og hann
hvorki æmtir né skræmtir.
Þessi prestur í Polomna borg-
ar með þremur konum í þrem
þorpum og býr með þeirri
fjórðu. Og hann snýr biskupin-
um í héraðinu um litla fing-
ur sér, sendir burtu alla aðra
presta .... vill sitja einn að
hitunni ....“.
„Hvers vegna ertu að tala
um þennan prtest? Orthodox-
kirkjan hefur snúið frá guðs-
spjöllunum. Þess vegna lenda
þeir ekki í fangelsi .... vegna
þess að trú þeirra er ekki
nógu hrein“.
(Alyoshka segir frá því að
hann sé feginn að vera í
fangabúðum því þá veitist
honum timi til að hugsa um
sálarheill sína).
Alyoshka var alvara. Það
mátti sjá bæði af augum
hans og heyra það á röddinni
að hann var raunverulega
feginn að vera í fangabúðun-
um.
„Heyrðu Alyoshka, það er
allt í lagi með þig“, sagði
Shukov. „Jesús Kristur vildi
að þú færir í fangabúðir og
það er hans vegna sem þú
ert hér. En hvers vegna er
ég hér? Er það vegna þess að
við vorum ekki viðbúnir stríði
árið 1941? Er það ástæðan?
En hvað kemur mér það
við?“.
„Hvernig skyldi standa á
því að síðara nafnakallið
hefur ekki farið fram
enn . . . .“, tautaði Kilgas úr
fleti sínu.
Shukov geispaði. „Eins gott
að fara að sofa“.
En um leið heyrðist skröltið
í slagbrandinum utan á hurð-
inni og kyrrðin í bragganum
var rofin. Tveir menn komu
inn og æptu: „Síðara nafna-
kall“.
Varðmaður hrópaði á eftir
þeim:
„Komið yfir í hinn helming
braggans“.
Stígvélin á ofninum.
Eins og nokkur hefði getað
sofið í þessum hávaða? Þeir
fóru muldrandi fram úr flet-
unum og ráku fæturna ofan í
flókastígvélin. Enginn fór úr
vattfóðruðu buxunum á nótt-
unni.
„O, fari þeir til fjandans",
muldraði Shukov. Þó var hann
ekki mikið reiður, því hann
var hvort eð er ekki sofnaður.
Shukov beið eftir því að
fleiri færu á undan honum
fram svo hann þyrfti ekki að
standa óþarflega lengi ber-
fættur á ganginum. En vörð-
urinn sendi honum tóninn:
„Þú þarna . . . í skotinu".
Shukov hoppaði léttilega
niður á gólfið. (Honum
fannst fara svo vel um flóka-
stígvélin á ofninum að hann
tímdi ekki að taka þau nið-
ur). Hann hafði búið til
marga inniskó um dagana,
alltaf handa öðrum, en aldrei
handa sjálfum sér. Hann var
hvort eð var vanur þessu.
Þetta tseki ekki langan tíma.
\
Inniskór voru teknir eignar-
námi, ef þeir fundust hjá föng
unum á daginn. „Áfram . . .
áfram", öskraði vörðurinn.
„Svo þið hélduð að þið gæt-
uð fengið aukablund ræflarn-
ir ykkar“, sagði sá sem hafði
umsjón með bragganum.
Allir voru reknir yfir í hinn
helming braggans, en þeir
sem drógust aftur úr voru
látnir standa á ganginum.
Shukov stóð við vegginn ná-
lægt salerninu. Gólfið var rakt
undir fótum hans. Og ískald-
ur dragsúgur kom utan úr and
dyrinu.
Allir voru reknir upp úr flet
unum. Vörðurinn og umsjónar
naaðurinn fóru aftur inn til að
fullvissa sig um, að enginn
hefði falið sig eða lægi sof-
andi í myrkrinu. Verðirnir
lenda í vandræðum ef ein-
hvern vantar. Og ef fangarnir
teljast of margir gegnir sama
máli. Þá verður að fara fram
annað nafnakall. Þeir þræddu
vandlega öll fletin og komu
svo aftur fram.
Þrír dagar að auki.
;,Einn, tveir, þrír, fjórir . . .“.
Nú hleyptu þeir föngunum inn
aftur. Shukov var sá átjándi
sem komst inn. Hann hljóp
að fleti sínu og fleygði sér upp
í einu stökki.
Ágætt. Við stingum fótun-
um í treyjuermarnar, klæðum
okkur í frakkana .... tími til
kominn að fara að sofa. Nú
senda þeir alla úr hinum helm
ing braggans inn til okkar, en
því skyldum við þurfa að
skipta okkur af því? ....
Hann dró litlu óhreinu
ábreiðuna yfir höfuðið svö
hann heyrði ekki þegar fang-
arnir úr hinum helming bragg
ans flykktust inn og tróðu sér
á milli fletanna á meðan taln-
ingin á þeim fór fram.
Shukov var að sofna og vel-
líðan gagntók hann. Honum
hafði farnast allt vel þennan
dag. Honum hafði ekki verið
stungið í fangaklefa. Flokkur-
inn hans hafði ekki verið
sendur til að vinna við land-
námið (þýð.: en þar var vinn-
an sérstaklega erfið og for-
ingja flokks Shukovs hafði tek
izt að komast undan henni.)
Hann hafði fengið svolítinn
aukaskammt af grautnum . . .
hann hafði haft ánægju af að
hlaða vegginn, hnífurinn hafði
ekki fundizt í fórum hans við
leitina á föngunum, hann
hafði gert Ceasar greiða og
keypt svolítið tóbak. Og hann
hafði haldið heilsunni. Hann
hafði lifað daginn af.
Heill dagur var liðinn án
þess að nokkurn skugga
bæri á.
Dómurinn hans hljóðaði upp
á þrjú þúsund, sex hundruð
fimmtíu og þrjá daga.
Aukadagarnir þrír voru
vegna hlaupáranna. . . ,
Hausinn af Stalínslíkneski eftir bylt inguna í Ungverjalandi