Morgunblaðið - 12.02.1963, Blaðsíða 12

12
MORCUTSBIAÐIÐ
Þriðjudagur 12. febrúar 1963
roauttMitfrifr
tJtgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjori: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
TJtbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 4.00 eintakió.
KJAEASAMNINGAR
OPINBERRA
STARFSMANNA
P’íns og kunnugt er var í
^ fyrra gerð með löggjöf
grundvallarbreyting á regl-
um um ákvörðun kjara opin-
berra starfsmanna. Fram að
þessu hafa laun ríkisstarfs-
manna verið ákveðin í launa-
lögum, en nú var þeim veitt-
ur samningsréttur, og skyldi
með málið fara líkt og kjara-
samninga launþegafélaga við
atvinnurekendur, þó með
þeirri veigamiklu undan-
tekningu, að opinberum starfs
mönnum var ekki veittur
verkfallsréttur heldur skyldu
málin endanlega útkljáð af
kjaradómi, ef samkomulag
næðist ekki.
Flestir munu sjálfsagt hafa
gert ráð fyrir því, að í fyrsta
skipti sem á samninga reyndi
milli opinberra starfsmanna
og ríkisins mundu þær samn-
ingatilraunir enda með því
að málið yrði sett í gerð hjá
kjaradómi. Hins vegar kann
svo að fara, þegar fram í
sækir, að ssmkomulag náist
í einstökum kjaradeilum, án
þess að grípa þurfi til kjara-
dóms.
Kröfur þær, sem opinberir
starfsmenn settu fram, voru
líka það háar, að naumast gat
dulizt að ríkisvaldið mundi
hafna þeim. Þar með er þó
alls ekki sagt að opinberir
starfsmenn eigi ekki að fá
launahækkanir og sumir
flokkar verulegar hækkanir,
enda hefur margsinnis á þá
staðreynd verið bent hér í
blaðinu, bæði áður en hin
nýja löggjöf var sett og eins
síðar.
Samninganefnd ríkisins hef
ur nú sett fram gagntilboð,
sem opinberir starfsmenn
telja alltof lágt, en auk þess
mun gæta óánægju með
breytingu á flokkum, sem
gerð er frá því, sem opinberir
starfsmenn sjálfir höfðu lagt
til. Nú er reynt að samræma
sjónarmiðin, en ef ekki tekst
fyrir 1. marz að ná samkomu-
lagi, ber að vísa málinu til
kjaradóms. Eins og nú horfir
eru allar líkur til þess, að
erfitt verði að ná samkomu-
lagi og þá kemur til kasta
dómsins, sem kveður endan-
lega á um kjör opinberra
starfsmanna.
Kjaradómur er hlutlaus, en
á þó að hafa hliðsjón af kjör-
um launþega, sem vinna við
sambærileg störf hjá öðrum
en ríkinu, líta á menntun og
ábyrgð starfsmanna og af-
komuhorfur þjóðarbúsins. —
Kjaradóm skipa gegnir menn,
sem báðir aðilar bera traust
til, og þess vegna á ekki að
þurfa að hafa áhyggjur af
endanlegri ákvörðun kj ara
opinberra starfsmanna, jafn-
vel þótt svo fari, að samkomu
lag náist ekki, heldur verði
þau ákveðin með úrlausn
kjaradóms.
SPARIFÉÐ OG
VEXTIRNIR
Cíðastl. sunnudag ritar Tím-
inn um spariféð og vext-
ina og kemst að þeirri niður-
stöðu að þrátt fyrir „okur-
vextina“, sem blaðið svo nefn
ir, hafi sparifjáreigendur stór
skaðazt á undanförnum ár-
um. Um þetta segir blaðið
m. a.:
„Sannleikurinn er sá, að í
stað þess að greiða vexti af
sparifé hefur „viðreisnar-
stjómin" sektað hvern spari-
fjáreiganda fyrir að eiga þús-
und krónur inni um 50 krón-
ur á ári — dregið af honum
5% í stað þess að greiða 9%
vexti.“
Hér er skörin farin að fær-
ast upp í bekkinn. Fram að
þessu hefur Tíminn haldið
því fram, að lántakendur
væru beittir svo hróplegu
ranglæti, að hér hlyti að
verða samdráttur og kreppa,
„okurvextirnir“ hindruðu
framfarir og léku fyrirtæki
landsmanna svo illa, að lægi
við gjaldþroti.
Nú er því aftur á móti hald
ið fram, þegar verið er að
viðra sig upp við sparifjár-
eigendur, að lántakendur
hafi farið svo illa með þá, að
það sé ekki nóg með, að þeir
hafi haft fé þeirra til afnota
endurgjaldslaust, heldur hafi
sparifjáreigendur beinlínis
greitt lántakendum 5% á ári
með því fé, sem þeir fengu
lánað í böknum landsins.
Samkvæmt þessari nýju
kenningu Tímans — sem að
vísu er „rökstudd“ á sama
hátt og aðrar fullyrðingar
þessa blaðs — virðist því vera
hrunið síðasta árásarefnið á
viðreisnina, en fram að þessu
hafa Framsóknarmenn verið
þrautseigir að tala um „vaxta
okrið“, þótt allt annað, sem
þeir sögðu um viðreisnarráð-
stafanirnar, þegar þær hóf-
ust, sé nú reynt að fela.
5°/o HÆKKUNIN
¥ samræmi við þá stefnu
Viðreisnarstjómarinnar
að greiða fyrir því, að hinir
Éikí.'£&i
wv
UTAN ÚR HEIMI
Gígir
mánans
ERU tunglgígarnir til orðn-
ir vegna eldsumbrota á yfir-
borði mánans eða vegna loft-
steina, sem rekizt hafa á
tunglið endur fyrir löngu?
Eða eru þeir merki eftir
loftbólur, sem stigið hafa upp
á yfirborðið úr iðrum tungls-
ins?
Allt frá því er fyrsta
stjörnusjáin var upp fundin
og fram á þennan dag, hafa
menn deilt og þrefað um
tunglgígana. Þeir hafa verið
þau fyrirbrigði á mánanum,
sem minnst hafa líkzt jarð-
neskum fyrirbærum. Svo hafa
menn að minnsta kosti haldið,
þar til alveg nýiega.

hinir björtu og sléttu fletirhæfra kjarabóta, eru að sjálf-
Reyndar finnast eldfjalla-
gígar hingað og þangað um
jörðina, ekki ólíkir tuniglgíg-
unum í lögun. Fiskar eru ekki
ólíkir stórhvölum, þó stærðar-
mismunur sé mikill. Þannig
eru gígir á jörðinni eins og
leikföng samanborið við tungl
gígina.
ísland eldfjallaland
Við íslendingar lifum í eld-
fjallalandi, einu hinu virk-
asta í veröldinni, og höfum því
góða hugmynd um eldfjöll og
gígi, lögun þeirra og stærð.
Við vitum, að þvermál þeirra
er yfirleitt ekki meira en nokk
ur hundruð metrar í mesta
lagi. Á fylgihnetti jarðar,
mánanum, geta gigirnir náð
allt að 150 km þvermáli.
Ef tunglgígirnir eru til
eru þeir þá svona miklu
stærri? Máninn er miklu
minni en jörðin og 81 sinnum
léttari. Er nokkur ástæða til
að ætla, að bergtegundir mán
ans séu í eðli sínu öðruvísi en
bergtegundirnar á jörðinni?
Svo er varla.
í mörgum öðrum atriðum er
þó máninn ólíkur jörðinni,
t.d. er þar ekkert loft og ekk-
ert vatn. Mikill hluti af yfir-
borði tunglsins hefur þó hlot-
ið gríska nafnið „mare“, sem
þýðir haf. Það er vegna þess,
að áður fyrr héldu menn, að
Arlificial As+ronau+
MEET THE * i-b
‘plastínaut:1
A DUMMV SPACEMAN
WHOSE PLASTIC
"SKIM“ REACTS
HUMANLIKE TO .*
HABMPUL ;
RAOIATIONS. •
BY TESTING OUT ANTI-RAOIATION SPACESUITS,
THE PLASTIC "GUINEA PIGS" WILL ENABLE LIVING
ASTRONAUTS TO SURVIVE SPACE DEATH RAYS
ON FUTURE INTERPLANETARY TRIPS.

f\
ÍSINDI

sem mun hafa mikla þýðingu,
þegar Mánaborg rís af grunni
í náinni framtíð.
Örlítið lofthvolf finnst einn-
ig á tunglinu. Það er þó ekki
meira en svo, að því mætti
koma öllu fyrir inn í Sankti-
Pálskirkjunni við venjulegan
loftþrýsting.
Vegna vatns- og loftleysis
má segja að áhrifa veðrunar
gæti sama og ekki á tunglinu.
Meðan jörðin hefur farið í
gegnum langa röð af breyting
um vegna veðrunar, lönd sig-
ið og risið úr sæ, höf færzt úr
stað og nýir fjallgarðar mynd-
azt, hefur máninn horft á
með svo til óbreyttri ásjónu,
og e.t.v. glott við tönn.
Þó sleppur hann ekki alveg.
Snöggar hitabreytingar á tungl
inu valda því, að smám sam-
an mylst bergið niður í sand
og fíngert duft. Ratsjármæl-
ingar á mánanum með hin-
um nýju radiostjörnusjám
staðfesta þetta. Mánahöfin eru
ekkert annað en stórar sand-
breiður.
För eftir loftsteina
Á hvað benda áhangendur
„loftsteinakenningarinnar“ sér
til stuðnings? Það er margt.
Meðal annars benda þeir á
hina óvanalegu stærð tungl-
gíganna og svo hitt, hvernig
þeir lenda hver innan í öðr-
tunglsins væru höf. En þeir
hafa reynzt vera sand- eða
hraunbreiður.
Mánaborg
Á mánanum ríkir þó ekki
algert vatnsleysi, því reikna
má með, að eitthvað vatn sé
bundið í bergtegundum hans,
um að einhverju eða öllu
leyti.
Það var þó ekki fyrr en
fyrir tiltölulega stuttu, að
Þeim barst nægilega sterk rök
semd í hendur. Það hefur
nefnilega komið í ljós, að á
jörðinni eru á mörgum stöð-
um merki eftir risastóra
hringgíga eða hringa, sem
vafalaust eru eftir stóreflis
loftsteina, og hafa því að öll-
um líkindum eitt sinn verið
svipaðir tunglgígunum að út-
liti, þ.e. áður en veðrunin
byrjaði að vinna á þeim.
Það var ekki fyrr en menn
fóru að taka myndir úr flug-
vélum, að þessir hringir upp-
götvuðust. Stærð þeirra og
það, hvað veðrunin hefur unn
ið mikið á þeim, hafði til þess
tíma hindrað, að menn tækju
eftir þeim á jörðu niðri.
Fjallahröp
Þær ármilljónir, sem jörðin
og máninn hafa svifið í sól*
kerfinu, hafa báðir hnettirnir
fengið sinn skerf af loftstein-
um, sem stundum hafa einna
helzt líkzt fljúgandi fjöllum.
Veðrunin á jörðinni hefur
orsakað það, að gígirnir, sem
þessi fljúgandi fjöll skildu eft
ir sig, hafa horfið tiltölulega
fljótt af yfirborði hennar, með
an samsvarandi gígir á tungl-
inu hafa haldizt svo til óbreytt
ir allan tímann. í Arizona í
Bandaríkjunum er þó einn til-
tölulega nýtilkominn „tungl-
gígur,“ og hafa leifar frá stór-
um loftsteini fundizt í honutn.
Það virðist með öðrum orð-
um, að hið mikla uppóhald
allra rómantískra elskenda og
næturhrafna hafi orðið fyrir
mikilli árás óvinaloftsteina, og
megi sjá sárin, sem þeir
skildu eftir á yfirborði tungls-
ins enn í dag.
Ákveðinn hópur manna vill
þó halda því fram, að þessi sár
hafi orðið til yfir grautarpotti
því oftlega er bent á það, til
samanburðar, hvernig loftból-
ur myndast þegar sýður í
hafragraut.
lægst launuðu fengju raun-
hæfar kjarabætur, þannig að
laun þeirra einna hækkuðu,
hefur nú verið gengið frá
samkomulagi við þau félög,
þar sem laun voru einna
lægst og launahækkanirnar
minnstar á síðasta ári.
Forsendur þess, að þessi
launahækkun endist til raun-
sögðu þær, að aðrar stéttir
fylgi ekki í kjölfarið og stofni
þannig til hækkaðs verðlags
á öllum sviðum. Þetta gera
allir sér jóst, og þar á meðal
kommúnistar. En þeim er
meinilla við að verkamenn og
aðrir lægst launaðir fái notið
raunhæfra kjarabóta. Þess
vegna hafa þeir verið að und-
irbúa áhlaup til að hindra að
svo fari.
Hernaðaráætlun þeirra er á
þann veg að reyna að efna
til verkfalls einhvers þess fé-
lags, sem þeir ráða yfir, og
láta það knýja fram kaup-
hækkanir, sem næmu meirn
en þær, sem verkamenn hafa
fengið. Þannig væri sýnt, að
kapphlaup hæfist um launin
og reyndin yrði þá sú, eins og
í fyrra, að verkamenn bæru
minnst úr býtum, en á þann
hátt telja kommúnistar hag
flokks síns bezt borgið.
En verkamenn munu fylgj-
ast með því, hvort slík at~
laga verður gerð að hagsmun
um þeirra.