Morgunblaðið - 12.02.1963, Blaðsíða 15

Þriðjudagur 12. febrúar 1963
MORGVISBL 4ÐIÐ

5 binda
verk um
í 30 ÁR hefur verið unnið að
vísindalegu riti um íslenzka dýra
fræði, er nefnist „The Zoology of
Iceland“. Eru þegar komin út af
fyrirhuguðu 5 binda verki 73
hefti, samtals 3259 blaðsíður. Þar
sem mjög hljótt hefur verið um
þessa merku útgáfu og þau rann-
sóknarstörf, sem að baki liggja,
leitaði Mbl. upplýsinga um hana
hjá dr. Finni Guðmundssyni,
fuglafræðingi, en hann er í stjórn
útgáfunnar og sat einmitt stjórn
arfund í Kaupmannahöfn er hann
var þar á ferð nýlega.
Dr. Finnur skýrði fyrst frá til-
drögum og upphafi þessa verks,
sem hófst með því að danskir og
íslenzkir dýrafræðingar ákváðu,
árið 1931, að hefjast handa um út
gáfuna í sameiningu. Danir
höfðu unnið hér lengi að rann
sóknum, eða frá því fyrir alda
mót. En þegar ísland varð full-
Dr. Finnur Guðmundsson með 73
Iceland, sem þegar eru komin út.
bindi af The Zoology of
ciií sem vitað er i:m dýralíf hér
valda 1918 dró mjög úr þessum
rannsóknum. Danir litu svo á, að
þeirra hlutverki væri lokið. Þeir
höfðu þó mikil gögn, er safnað
hafði verið á löngum tíma og
varðveitt í dýrafræðisafninu í
Kaupmannahöfn. Greinar höfðu
að vísu birzt hingað og þangað í
tímaritum, en ekkert í heild. Þá
varð það úr að ákveðið var að
stofna til samvinnu landanna
um úrvinnslu þessara gagna og
jafnframt að halda áfram rann-
sóknunum.
Útgá'fustjórn var kosin, sem í
áttu sæti íslendingarnir Bjarni
Sæmundsson, Árni Friðriksson og
Guðmundur Bárðarson og þrír
Danir. Tveir ritstjórar áttu að sjá
um framkvæmdir, þeir Árni
Friðrikss. og S. L. Tuxen og gera
það enn. Árni hefur verið mjög
störfum hlaðinn lengst af, svo að
megin hlutinn af starfinu hefur
hvílt á herðum Tuxens, sem hef-
ur unnið mjög gott verk, segir
Finnur. Nú eru í ritstjórn: E.
Bertelsen, Hermann Einarsson,
Árni Friðriksson, Finnur Guð-
mundsson, R. Sparck og S. L.
Tuxen.
Allt, sem vitað er um
dýraríki íslands
Fyrsta verkefnið var að vinna
að undirbúningi og skipulagðri
söfnun gagna og úrvinnslu þeirra
Strax 1931 var samin áætlun um
5 binda verk, sem koma skyldi út
í heftum, þar sem tekinn væri
fyrir einn dýraflokkur. I heild
átti verkið að ná yfir allt dýra-
ríki Islands, þ.e.a.s. allar þær
dýrategundir sem vitað er um að
finnast hér.
Fyrsta bindið er inngangs-
bindi og verður þar yfirlit yfir
sögu íslenzkra dýrafræðirann
sókna, almenn landlýsing, lýsing
á veðurfari, lýsing á sjónum við
strendur landsins, gerð grein
fýrir helztu dýrasamfélögum, t.d.
dýrasvifi í sjó, dýralífi á botni
sjávarins, dýralifi í fjörum, dýra
lífi í jarðvegi og dýralíf í ám og
vötnum.
Þrjú næstu bindi, nr. 2, 3 og4,
verða nokkurs konar tegundatal,
þar sem eru taldar allar
dýrategundir, sem vitað er um
íslandi, og gerð grein fyrir út-
breíðslu hverrar tegundar. Er
þetta samtekning á öllu því, sem
vitað er um dýraríki íslands í
dag. Og 5. bindið á að fjalla um
samandregnar niðurstöður, upp-
runa og aldur dýraríkis á íslandi
og samanburð við dýraríki ná-
grannalandanna.
Fyrsta bindið af þessu verki
kom út árið 1937 og síðan hafa
heftin komið jafnt og þétt. Um
síðustu áramót voru komin 73
hefti, sem fyrr er sagt, þar sem
taldar eru 3159 dýrategundir. Er
þá kominn megin hlutinn af að-
albindunum þrem, nr. 2,3 og 4.
Nokkur bindi eru komin í fyrstá
hefti, almenna hlutanum, en
ekkert af fimmta og síðasta
bindinu.
Hvert þessara hefta er skrifað
af sérfræðingi um viðkomandi
dýraflokk. Danir eru þar í meiri
hluta, en íslendingar hafa einnig
lagt hönd á plóginn. Þar sem
þurfa þótti, hefur verið leitað til
sérfræðinga í ýmsum öðrum lönd
um. Og ef ekki hafa verið til
nægileg gögn í söfnum hér og er-
lendis, þá hafa þeir komið til Is-
lands og unnið að söfnun og
rannsóknum. Af íslendinga hálfu
hafa þessir skrifað í ritið: Bjarni
Sæmundsson skrifaði um fiska í
sjó og um spendýr, Hermann Ein
arsson um skrápdýr, Högni Böðv
arsson um stökkmok, og Geir
Gígja í samvinnu við danskan
mann um bjöllur. Nokkrir fleiri
munu skrifa hefti, sem eru ó-
komin út, m.a. Jón Eyþórsson um
veðurfar, Þór Guðjónsson um
vatnafiska, Finnur Guðmunds-
son um fuglana, og sennilega
leggja fleiri fræðimenn fram
skerf til verksins.
Ritið er gefið út á ensku og fer
til safna og vísindastofnana um
allan heim. Þeir einstaklingar,
sem kæra sig um, geta fengið það
keypt, en þar eð það er mjög
vísindalegt, hefur lítil sala verið
í því á íslandi. Ritið er prentað í
Kaupmannaih. og sér bókaforlag
Munksgaard um útg'áfu og dreif-
ingu.
Fé til útgáfunnar hefur verið
vgitt úr dönskum og íslenzkum
sjóðum, t.d. Carlsbergsjóðnum
og örstedsjóðnum í Danmörku,
og hér hafa fengizt styrkir úr
Sáttmálasjóði, Vísindasjóði og
ríkissjóður hefur einnig lagt nokk
uð af mörkum. Danir hafa lagt
fram miklu meira fé, segir Finn-
ur. Þeir hafa borgað allan út-
gáfukostnaðinn, en við aðallega
lagt fram fé til gagna-
söfnunar, einkum þegar útlendir
sérfræðingar hafa þurft að
koma hingað.
íslenzka dýrafræði, segir Finnur.
Yfir 3000 tegundir hafa þegar
verið bókfærðar, en þar er langt
frá því að allar tegundir á land-
inu séu þar með komnar til skila.
Það er alveg áhætt að áætla að
5000 tegundir að minnsta kosti
lifi á íslandi.
En það er ákaflega þýðingar-
mikið að fá þetta tekið saman
nú, svo við vitum hvar við stönd-
um og hvað vitað er um þetta
efni. Verkið er sem sagt undir-
stöðurit til að byggja á framtíð-
arrannsóknir, vísindalegt rit og
óhjákvæmileg undirstaða, ekki
síður fyrir hagnýtar rannsóknir.
En þó nú sjáist fyrir endann á
þessari útgáfu, þá er þetta verk-
efni, sem tekur aldrei enda. Þrátt
fyrir þetta er ísland miklu
verr rannsakað dýrafræðilega en
nágrannalönd okkar. Og á-
framhaldið verðum við að sjá um
sjálfir. Við getum ekki búizt við
að aðrir vinni svona fyrir okkur
um alla framtíð.
— Hvaða dýr mynda stærsta
flokkinn í verkinu?
— Það er erfitt að segja, það
fer eftir hvernig er talið. Ef tek-
in eru öll skordýrin, þá er teg-
undafjöldi þeirra áreiðanlega
mestur, eins og alls staðar annars
staðar. f hefti frá 1954, sem
fjallar um tvívængjurnar, eru
t.d. taldar 218 tegundir í þeim
flugnaflokki einum. Annað hefti
er um mýflugurnar og skyldar
flugur, en það er ekki komið út
enn. Bjöllurnar eru 160 talsins
o.s.frv.
óhjáikvæmileg undirstaða
— Þetta er undirstöðurit um
81 bandormstegund á íslandi
— Er ekki nýkomið hefti?
— Jú, það fjallar um band<
ormana og er unnið af svissneska
prófessornum Baer, sem er ein-
hver mesti sérfræðingúr í heimi í
þessari grein. Hann dvaldi hér
1958 til að safna heimildufn. í
hefti sínu telur hann 81 band-
ormstegund á Íslandi, en band-
ormar eru sem kunnugt er sníkju
dýr, sem lifa í innyflum annarra
dýra. Yfirleitt er mikið af þeim
dýrum sem hér lifa, svo smá að
við sjáum þau aldrei. Þau eru
ekki sjáanleg nema í smásjá.
— En hvað um fuglana. Ólærð
um finnst fjölskrúðugt fuglalíf á
íslandi. Mynda þeir stóran flokk?
— Nei, en bindið um þá verð-
ur þykkt. Og ástæðan er sú, að
það hefur verið skrifað meira um
íslenzka fugla en nokkurn annan
dýraflokk á íslandi.
— Er það allt talið fram?
— Já, allt sem hefur einhverja
þýðingu.
Við þökkum Finni fyrir upp-
sem svo hljótt hefur verið
um öll þessi ár. Það hefur oft
verið haft hærra um það, sem ó-
merkilegra er.
— E. Pá.
— Ræða Ingólfs
Framhald af bls. 13.
Er vonandi að ekki líði mörg
ár þar til allir íslendingar verða
rafmagnsins aðnjótandi.' Á síð-
asta búnaðarþingi var allmikið
rætt um ræktun holdanauta og
mælti búnaðarþing með frum-
varpi, sem flutt var á Alþingi
um það efni. Frumvarpið varð
að lögum. Fé var veitt á fjár-
lögum 1962, 500 þús. krónur, sem
byrjunarframlag til þess að koma
lipp sóttvarnarstöð i þessu skyni.
Yfirdýralæknir hefir ekki getað
fallizt á, að lögin kæmu til fram-
kvæmda, en eins og kunnugt er,
var málið sett í hans vald, vegna
öryggisráðstafana.
Bændum hafa orðið þetta mik-
11 vonbrigði, sérstaklega vegna
þess að ekki var talin stafa
hætta af framkvæmd þessara
laga, heldur miklu fremur af
því, sem á eftir kynni að koma,
þegar reynslan sýndi að holda-
nautaræktunin hefði gefið góða
raun.
Þetta mál verður þvl að biða
•íns tíma.
Laxastöðin í Kollafirði var
einnig til umræðu hér á síðasta
búnaðarþingi og er ekkert af
því fyrirtæki að segja annað en
það, að miklar vonir eru við það
bundnar, og því treyst að eldis-
stöðin verði brautryðjandi og
geri það fært að auka laxaeldi í
landinu til ávinnings fyrir land-
búnaðinn og þjóðarheildina.
Þess skal geta, að ráðuneytið
skipaði nefnd til þess að endur-
skoða lög um bændaskóla og
búnaðarfræðslu. Nefndin hefur
skilað áliti og verður frumvarp
um málið flutt á því Alþingi,
sem nú situr.
Frumvarpið gerir ráð fyrir
nokkuð breyttri tilhögun á
kennslu í bændaskólunum til
samræmis við breytta búnaðar-
hættj, svo sem meðferð véla og
vélaviðgerðir, sem nauðsynlegt
er fyrir hvern bónda að hafa
þekkingu á. Stutt er síðan að
farið var að dreifa áburði úr
flugvél hér á landi. Það hefur
gefið góða raun og er eftirspurn-
in gífurleg eftir því að fá borið
á með þessum hætti.
Þess vegna hefur verið ákveð-
ið að kaupa aðra flugvél í þessu
skyni, svo að Sandgræðslan hafi
á næsta vori yfir að ráða tveim-
ur flugvélum og má því ætla, að
mögulegt verði á næsta sumri að
fullnægja óskum manna í þess-
um efnum.
Bændasamtökin eiga i mikl-
um erfiðleikum vegna bænda-
hallarinnar. Upphaflega, þegar
ákveðið var að byggja þetta veg-
lega hús, voru skiptar skoðanir
um það. Menn voru ekki sam-
mála 1958, þegar ákveðið var að
leggja sérstakt gjald á búvörur,
til þess að standa undir bygg-
ingarkostnaðinum. Eigi að síður
var það gert og ákveðið að gjald-
ið skyldi greitt næstu 4 ár.
Bændur hafa nú þegar lagt í
bændahöllina allt að 30 millj.
kr. Vonlaust er að fá lán til þess
að ljúka við bygginguna, nema
hafa í hendi ákveðinn tekjustofn
eins og búnaðarmálasjóðsgjaldið
er. Án þess að hafa þetta í hendi,
gætu bændur tapað því, sem
fram hefir verið lagt.
Þetta er ástæðan til þess að
þingmenn samþykktu framleng-
ingu á búvörugjaldinu á þessu
þingi.
Ríkisstjórnin vill greiða fyrir
því að lán fáist til bændahallar-
innar og standa vonir til að það
m§gi takast. Hér hefur verið
enskur fjármálamaður, sem boð-
izt hefur til að lána í þessa fram-
kvæmd meá hagstæðum kjörum.
Augljóst er að útvega verður
hagstætt lán, sennilega um 80
millj. kr., til þess að unnt verði
að ljúka við húsið og standa við
skuldbindingar, sem þegar hafa
verið gerðar, en þá væri borgað
upp óhagstætt lán, sem hvílir
þungt á framkvæmdinni.
Ég tel rétt að minnast á mál,
sem mikið er rætt og ritað um
á þessum tímum og varðar land-
búnaðinn vissulega miklu, ekki
síður en aðra atvinnuvegi lands-
ins, en það eru umræðurnar um
Efnahagsbandalag Evrópu. Að
vísu er ekki til enn sem komið
er neitt sem kallast getur Efna-
hagsbandalag Evrópu og verð-
ur ekki til nema Bretar gerist
aðilar, en það horfir ekki vel
með það, eins og sakir standa.
Búizt er við að Norðurlöndin
gerist ekki aðilar, ef Bretar
verað utan við bandalagið. Verði
Efnahagsbandalag Evrópu stofn-
að, sem girðir sig tollmúrum, er
augljóst að við íslendingar hljót-
um að gera tilraun til að komast
í gegnum tollmúrana með ein-
hverjum hætti.
f hita dagsins hafa ýmsir hald
ið því fram, að ríkisstjórnin hafi
í huga að sækja um aukaaðild að
bandalaginu, ef það verður til,
og hafi jafnvel í huga að fórna
hagsmunum þjóðarinnar til þess
að það geti orðið. Því hefir marg
oft verið yfirlýst að ríkisstjórnin
hafi ekkert gert i þessu efni ann-
að en kynna sér málið og gera
sér þannig grein fyrir hvaða
möguleika íslendingar kæmu til
með að hafa í sambandi við hina
væntanlegu tollmúra, sem full-
yrt er að verði reistir.
Bændasamtökum landsins er
ljóst, að ríkisstjórnin hefir viljað
hafa samráð við atvinnuvegi
landsmanna í sambandi við þetta
mál. Þess vegna hefir verið á
vegum Framleiðsluráðs unnið að
því að gera sér grein fyrir því,
hvaða áhrif Efnahagsbandalagið
gæti haft á íslenzkan landbúnað
ef við stæðum utan við og einn-
ig hvaða hlunnindi því fylgdu,
ef við tengdumst bandalaginu.
Ekki er ástæða til að ræða þetta
mikið hér að þessu sinni.
Ég vil aðeins fullyrða, hátt-
virtu áheyrendur, að ríkisstjórn-
in hefir ekkert spor stigið, sem
gæti orðið til tjóns fyrir þjóð-
ina, heldur aðeins gert skyldu
sína í því að fylgjast með hvað
er að gerast hjá viðskiptaþjóð-
um okkar.
Þess ber að geta, að ef banda-
lagsríkin loka mörkuðum fyrir
okkur, myndi það verða til mik-
ils skaða og skapa erfiðleika, en
þó ekki svo að ástæða sé til að
ætla að afurðir okkar seldust
ekki á einhvern hátt.
Vitað er að enn er mikið land
ónumið í markaðsmálum, t.d. í
Vesturheimi og víðar.
Ég lýk máli mínu með því að
óska þess, að búnaðarþing megi
halda þar.nig á málum, að verða
megi landbúnaðinum og þjóðinni
allri til heilla.