Morgunblaðið - 12.02.1963, Síða 13

Þriðjudagur 12. febrúar lftfi3
MORCT’Vnr árnv
13
Aukning landbúnaðarframleiðslunnar
meiri en menn þorðu að vona
Ræða Ingólfs Jónssonar landbúnaðar-
róðherra við setningu búnaðarþings
STJÓRN Búnaðarfélags íslands,
búnaðarmálastjóri, búnaðarþings
fulltrúar og aðrir áheyrendur.
Ég vil færa góðar óskir til hins
nýja búnaðarmálastjóra í mikil-
vægu starfi og þakkir til fráfar-
andi búnaðarmálastjóra fyrir góð
störf í þágu Búnaðarfélags ís-
lands og búnaðarmála yfirleitt.
45. búnaðarþing kemur nú sam-
an til funda og mun fjalla um
mörg mál, sem eiga að verða
landbúnaðinum til hagsbóta. Það
er vissulega ánægjulegt að á
hve'rju búnaðarþingi koma fram
ný mál til umræðu og úrlausn-
ar. Það sýnir jákvæða þróun,
breytingar og framfarir í land-
búnaðinum, sem nú er að mörgu
leyti rekinn með nýtízku sniði.
Víða er þannig háttað, að allur
heyfengur er tekinn á ræktuðu
landi og vélvæðingin er jafnari
og meiri hér en gerist hjá ýms-
um nágrannaþjóðum okkar. Þótt
vélarnar létti undir og margfaldi
afköstin, verður að játa að fólk-
ið, sem vinnur að landbúnaðar-
störfum, er of fátt og því hætt
við að erfiði þess verði of mikið
með stöðugt vaxandi framleiðslu.
Jarðir hafa farið í eyði mörg
undanfarin ár. Mest af þessum
jörðum er þó nytjað, nema þær
afskekktustu. Fjölgun eyðijarða
var ’57—’58 45 jarðir hvort ár
og 1960 44 jarðir og 1961 42 jarð-
ir. —
Nútíma landbúnaður þarf mik
ið fjármagn. Þess vegna er nauð
synlegt að þessi atvinnuvegur
eigi greiðan aðgang að lánsstofn-
un, sem veitir há lán til langs
tíma með sanngjö^num vöxtum.
Lánasjóðir landbúnaðarins hafa
gert mikið gagn undanfarin ár,
þótt þeir hafi ekki megnað að
veita eins há lán og þeim var
ætlað að gera í fyrstu. Þess
vegna hafa myndazt lausar skuld
ir og víxillán hjá bændum, þeg-
ar þeir hafa ráðizt í framkvæmd
ir og lán frá lánastofnunum með
hagstæðum kjörum ekki verið
nema fyrir nokkrum hluta af
kostnaði framkvæmdanna. Eins
og kunnugt er, voru lánasjóðir
landbúnaðarins mjög hart leikn-
ir og algjörlega févana áður en
lög um Stofnlánadeild landbún-
aðarins voru samþykkt á sl. ári.
Meiri hluti búnaðarþings virtist
ekki vera alls kostar ánægður
með þá löggjöf, sbr. samþykkt
meiri hlutans sl. ár um það efni.
Það skal ekki rakið nánar að
þessu sinni. Fullyrða má, að
Stofnlánadeild landbúnaðarins í
því formi, sem hún nú er, og með
þeim tekjumöguleikum, sem
henni hafa verið veittir, mun
verða landbúnaðinum hin mesta
lyftistðng og koma í veg fyrir að
bændur þurfi í náinni framtíð að
búa við þann Iánsfjárskort, sem
þeir hafa mátt sætta sig við und-
anfarin ár. Á sl. ári var lánað úr
Stofniánadeildinni til byggingar
fbúðarhúsa, peningshúsa og rækt
unar rúmlega 70 millj. króna.
Þá voru veitt nokkuð mörg lán
út á heimilisdráttarvélar, en það
hefur ekki þótt fært að gera áð
ur. Lán út á íbúðarhús var á sl.
ári 150 þús. krónur til 42 ára,
með 6% vöxtum. Einnig er nú
eð þvl unnið að styrkur til íbúð
arhúsa I sveitum verði hækkað-
ur upp f 50 þús. kr. og verði ekki
bundinn við nýbýli, heldur flest
lbúðarhús, sem eftirleiðis verða
byggð I sveitum landsins. Önnur
lán eru yfirleitt til 20 ára, með
614% vöxtum og hafa þau verið
hækkuð að undanförnu í sam-
ræmi við hækkaðan byggingar-
kostnað. Með lögum um Stofn-
lánadeild landbúnaðarins er
heimilað að hún kaupi árlega
veðdeildarbréf að upphæð 10
millj. króna. Það hefur ekki enn
verið fært að gera, enda ekki
nema tæplega ár síðan að lög-
in tóku gildi og deildin því ekki
komin á það stig, sem brátt mun
verða, í fjármagnsaukningu. Það
er því enn óleyst vandamálið
með veðdeildina, en hún hefir
mörg undanfarin ár verið fé-
vana. Vonir standa til að úr
þessu verði bætt fljótlega, svo
deildin verði starfhæfari en ver-
ið hefur. Á sl. ári gaf veðdeild-
in út sérstakan flokk verðbréfa
vegna laga um breytingu á lausa
skuldum bænda í föst lán. Upp-
hæðin mun hafa verið tæplega
70 millj. króna. Bréfin eru til
20 ára með 7% vöxtum. Er eng-
inn vafi á því, að margir bænd-
ur bættu mjög aðstöðu sína með
því að losna við lausaskuldir
og víxillán með því að nota það
tækifæri, sem áðurnefnd lög
gáfu. Oft hefur verið rætt um
of háa vexti. sem landbúnaður-
inn á við að búa. Vissulega væri
æskilegt að vextirnir gætu ver
ið lægri. Hitt hefir þó meiri þýð
ingu, að lán Stofnlánadeildarinn
ar geti verið það rífleg að bænd-
ur séu ekki neyddir til að safna
lausaskuldum eða taka víxillán
Að því er stefnt með Stofnlána-
deildarlögunum að lánin geti áð-
ur en langur tími er liðinn orðið
það rífleg að lausaskuldasöfn
un þurfi ekki að verða með
þeim hætti eins og áður hefir átt
sér stað. Oft hefir verið vitnað til
lánskjara, sem bændur á Norð-
urlöndum búa við. Sé miðað við
danska bændur, kemur i ljós, að
lánakjör þeirra eru sízt betri en
íslenzkra bænda. Fyrirgreiðsla
við landbúnaðinn á Norðurlönd-
unum er vissulega ekki meiri
en gerist hér á landi, heldur
mun lakari. Segja mætti að það
væri eðlilegt vegna þess að þró-
un landbúnaðarins á Norðurlönd
um væri komin lengra en ís-
lenzks landbúnaðar. Hvað sem
þvi líður, geta menn verið sam-
mála um, að æskilegt væri, að
íslenzkur landbúnaður nyti betri
lánskiara en enn hefir verið auð-
ið að láta í cé. Ég hygg að bezt
fari á því, þegar um þessi mál
er rætt, að gera sér rétta grein
fyrir öUum staðreyndum öfga-
laust. Með því má örugglega
stefna frgm til betri tíma og
bættra kjara fyrir landbúnaðinn
og þjóðarheildina. Þannig munu
sveitirnar halda velli og ávallt
byggjast af dugandi fólki.
Þrátt fyrir ýmsa erfiðleika
sem landbúnaðurinn glímir við
hefur sú ánægiulega þróun verið
síðustu árin, að framleiðslan vex
meira en menn hafa þorað að
vona. Óþarft er að nefna tölur
þessu til sönnunar, þar sem það
hefir oft verið áður gert og flest
um mun vera þær kunnar. Það
sem gerir aukninguna æskilega
frá sjónarmiði bóndans er sú
trygging, sem hann hefir fyrir
sölu á allri framleiðslunni fyrir
fullt verði. Áður en sú trygging
var fengin ræddu bændur um
vandræðin, sem af offramleiðsl-
unni gætu stafað. Búnaðarþings-
menn munu minnast þess að hafa
rætt um þau mál á búnaðarþingi
og gerðu sér grein fyrir þeim
vanda, sem að steðjaði, þegar
bóndinn varð að bera hallann af
útfluttum landbúnaðarvörum. —
Bændur ræða oft um búvöru-
verðið og telja að það sé of lágt
Ing ólfur Jónsson *
og tekjurnar þyrftu að vera
meiri en raun ber vitni. Slikar
umræður eru eðlilegar og bænd-
ur væru ólíkir öðrum stéttum
þessa þjóðfélags, ef þeir ekki
héldu uppi kröfum fyrir sinn
atvinnuveg. Samkomulag varð
um verð landbúnaðarvara í sex
manna nefnd sl. haust. Verð-
grundvöllurinn hefir færzt í
betra horf sl. ár. Má þó fullyrða,
að ýmsir liðir verðgrundvallar-
ins ættu að breytast bóndanum
í hag. Nú er verið að endurskoða
lög um Framleiðsluráð og verð-
lagningu búvara. Við þá endur-
skoðun verður að sjálfsögðu tek-
ið til athugunar að hve miklu
leyti ýmsar þær tillögur, sem
bændafundir víða um land hafa
samþykkt, geta talizt raunhæfar
eða til bóta, ef þær væru tekn-
ar til greina. Ég er hræddur um
að meiri hluti af þeim tillögum
væru bændastéttinni ekki til
hagsbóta, þótt þær væru teknar
til greina og eftir þeim farið
við endurskoðun áðurnefndra
laga. Tvímælalaust verður allur
tilkostnaður við framleiðsluna
að vera tekinn til greina í verð-
grundvellinum, ef bóndinn á að
fá rétt verð. Það getur heldur
ekki verið eðlilegt að þeim bænd
um, sem engin hlunnindi hafa
svo sem laxveiði. dúntekiu, sel
veiði og þ.u.l., sé reiknaðar tekj
ur af þessum hlunnindum, en
þanni« hefur þetta verið í fram
kvæmd.
Ýmislegt fleira mun bað vera.
sem ástæða er til að taka til at
hugunar við endurskoðunina
Eitt er víst, að útflutningstrygg
ingin, sölutrygpinoin á allri fram
leiðslunni, er það haldreipi sem
bændastéttina má ekki missa.
Sl. ár var ekki hagstætt land
búnaðinum hvað tiðarfar snerti
Heyfengur mun hafa verið með
minna móti, þótt áburðarkaup
hafi aldrei verið eins mikil og
sl. ár. Þrátt fyrir þetta jókst
framleiðslan á giftusamlegan
hátt og fækkun búpenings hefir
tæplega orðið til mikils tjóns
Má ætla að bústofninn sé minni
en hann var 1960—’61 en þá fiölg
aði mjög nautpeningi og sauðfé
Vafalaust er gefið mikið af fóð
urbæti og mun það vissulega
drýgja heyin og stuðla að auk
inni framleiðslu. Verð á fóður
blöndu verður að teljast hag
stætt miðað við það sem áður
hefir oftast verið.
Það hefir verið talið hagstætt
að kaupa fóðurblöndu ef kílóið
væri ekki dýrara en mjólkur-
líterinn. Þannig mun það vera
nú, að bóndinn fær meira en
eitt kíló af fóðurblöndu fyrir
það verð, sem yfirstandandi verð
lagsár á að skila fyrir' mjólkur-
líterinn. Á sl. sumri hækkuðu
fragtir á flestum vörum, nema
fóðurbæti. Fóðurbætir er einnig
greiddur niður úr ríkissjóði. —
Þessar ráðstafanir tel ég hag-
stæðar og nauðsynlegar fyrir
bændur, eftir erfitt heyskapar-
sumar, þótt heyrzt hafi frá ýms-
um fulltrúum bænda, að þessar
ráðstafanir væru e.t.v. vafasam-
ar. Rétt er að geta þess, að þær
skoðanir komu fram, þegar rætt
var um niðurgreiðslu á innlendu
korni. Ef innlent korn hefði ver-
ið greitt niður á sl. ári eins og
erlent korn, hefði það kostað
ríkissjóð kr. 300 þús. Mest af
þessu fé hefði farið til ríkis-
stofnana og félaga en lítið til
bænda. Jarðræktarstyrkur hefir
verið greiddur á kornakra og er
það nýtt í framkvæmd. Má segja
að þarna hafi verið nokkuð til
þess að þræta um, en það skal
ekki gert nánar að umtalsefni
við þetta tækifæri. Eigi að síður
er eðlilegt að minnast lítillega á
íslenzka kornrækt, sem ég tel
vafalaust eiga mikla framtíð fyr-
ir sér. Eðlilegt er að opinberir
aðilar ryðji brautina og geri
nauðsynlegar tilraunir sem eru
kostnaðarsamar.
Atvinnudeild Háskólans hefur
með höndum umfangsmikla til-
raunastarfsemi á þessu sviði, og
er ástæða til að ætla, að korn
ræktin og landbúnaðurinn í heild
muni njóta góðs af því áður en
langur tími líður. Þar eru einnig
gerðar tilraunir með grasfræ
rækt og má einnig vænta góðs
árangurs í því efni. Það er rauna
saga, að bændur hafa orðið fyrir
miklu tjóni vegna þess að til
landsins hefur verið flutt mjög
lélegt grasfræ, sem þó hefur órð-
ið að greiða háu verði. Það verð-
ur að finna einhveria leið til þess
að komast framhjá þessu. sem
hefir valdið miklu tjóni. Spúrn-
ing er, hvort ekki þarf að hafa
svipaðan hátt á og nú hefur ver
ið upp tekinn tvö sl. ár með
síldarmjölið, að láta merkia það
sérstaklega og flokka áður en
það er selt til bænda. Sú reynsla
sem af því er fengin er bænd-
um mjög í hag. Þeir sem ann-
ast kaup á grasfræi ættu að
senda sérfróðan mann til þess að
fylgjast með, hvað seljendurnir
láta af hendi. þegar þessi vara
er keypt. Áður hefur verið
minnzt á framleiðsluaukninguna
og fjölgun búpenings. Til þess
að sú þróun geti haldið áfram
þarf ræktunin einnig að aukast
að sama skapi. Reynslan hefir
sýnt það, að ræktunin hefir orð
ið mjög mikil hin síðari ár eða
3960 ha. 1961, þegar meðaltalið
í ræktun áranna 1950—’60 var
3400—3500 ha.
Jarðræktarlögin eru orðin úr
elt og eru bess vegna í endur
skoðun. Nefnd sú, er búnaðar
bing skipaði til þess að endur
skoða jarðræktarlö°in vann á
gætt starf og skilaði frumvarni
til ráðuneytisins sl. sumar. í að
alatriðum var frumvarpið með
svipuðum hætti og gildandi jarð
ræktarlög að öðru en því, að gert
var ráð fyrir verulegri hækkun
á styrk til jarðræktar og ann-
arra framkvæmda, sem styrkhæf
ar eru. Frumvarp þetta var til
athugunar í ráðuneytinu og kom
til mála að flytja það óbreytt,
eins og það kom frá nefndinni.
Að athuguðu máli þótti rétt að
endurskoða frumvarpið, þar sem
hér er um mikilsverðan lagabálk
að ræða, sem ræktunin og ýms-
ar framkvæmdir, sem landbún-
aðinn varða, byggjast á næstu
árin.
Það getur ekki verið aðalatr-
iðið, hvort ný lög taka gildi
nokkrum mánuðum fyrr eða
seinna um þetta efni. Hitt skipt-
ir mestu máli, að endurskoðun
laganna verði með þeim hætti,
að lögin geti komið að sem bezt-
um notum. Það sem nauðsynlegt
er að taka sérstaklega til greina
við endurskoðun laganna, er að
tryggja að bændum verði gert
kleift að koma Upp votheys-
geymslum, svo að þeir verði
brynjaðir gegn rosanum og ó-
þurkunum, sem oft eyðileggja
heyin. Það þarf einnig að gera
hið sama í sambandi við súg-
þurrkunarkerfi £ heyhlöðum, en
það gegnir sama hlutverki og
votheysgeymslurnar að því leyti
að tryggja heyverkunina. Einnig
má nefna það sem er nýmæli,
styrkur á holræsi, sem væntan-
lega verða gerð með hinum stór-
virka holræsaplógi, sem reyndur
var sl. ár og ætlað er að nota
mikið næsta sumar. Þessi mál og
ýms fleiri þykir ástæða til að
athuga nánar.
Eitt þykir mér rétt að nefna,
hvort ekki mætti gera störf ráðu
nautanna á ýmsan hátt raunhæf-
ari en nú er víða um land, með
því að þeir starfi meira saman
en þeim hefur nú verið gert
kleift að gera og skipti með sér
verkum, eins og t. d. á sér stað
hjá Búnaðarsambandi Suður-
lands. Að þessu athuguðu og
fleiru, sem ekki hefir verið vik-
ið að við þetta tækifæri, taldi
ráðuneytið rétt að skipa nefnd,
til þess að endurskoða frumvarp
milliþinganefndar búnaðarþings.
f þessari nefnd eru Pétur Gunn-
arsson og er hann formaður
nefndarinnar, Kristján Karlsson
og Birgir Finnsson, alþingismað-
ur.
Nefndin mun ljúka störfum
svo fljótt sem henni er auðið og
skili hún áliti innan tíðar ætti
að vera mögulegt að leggja frum
varpið fram á Alþingi því, sem
nú situr. Að öðrum kosti verð-
ur málið að bíða til haustsþings-
ins.
f sambandi við ræktunarmálin
tel ég rétt að geta þess, að lágt
hefir verið fram frumvarp, sem
kveður svo á, að styrkur til ný-
býla og iarða, sem hafa ræktun
undir 15 ha., skuli vera veittur
með sama hætti o<» áður var,
þegar miðað var við 10 ha. tak-
m»rk.
f þessu frumvarpi er einnlg
gert ráð fyrir hækkuðum bygg-
ingars^-x’-k, eins og áður var
minnst á.
Frumvarp um tollskrá verður
lavt fram næstu daga. Geri ég
ráð fyrir að landbúnaðurinn fái
með bví mikla laeff-^Wngu, sem
beðið hefir verið eftir í mörg
ár. —
Oft hefur verið rætt um af-
urðalán landbúnaðarins og ýms-
ir látið látið óánægju í ljós yfir
því, að þau mál væru ekki í eins
góðu Tpai og æskilegt mætti telj-
ast. Ég hefi á öðrum stað gert
grein fyrir þeim málum og tel
ekki ástæðu til að ræða þau
hér. Tel hins vegar rétt að benda
á, að afurðalán landbúnaðarins
eru með þeim hætti nú, að út-
bor<mð verð til bænda hefir sízt
lækkað að hundraðshluta en
víða aukizt frá því, sem verið
hefur. Ég get hins vegar tekið
undir það, að æskilegt væri að
lánin væru hærri og hagstæðari
en enn hefur tekizt að veita. Rétt
bvkir að minnast hér lítillega á
raforkumál sveitanna. Segia má,
að unnið hafi verið að rafvæð-
ingunni með eðlilegum hætti. 10
ára áætluninni á að liúka árið
1984 og tel ég að það ætti að
takast. Unnið er að framhalds-
áætlun, sem miðar að því að
veita þeim bæium og bvggðar-
lögum, sem eru utan við 10 ára
áæVunina, rafmagn frá samveit-
um eða di“=o1‘=tö«i7um.
Framhald a bls. 15.