Morgunblaðið - 10.04.1963, Blaðsíða 17

Miðvikudagur 10. aprfl 1963
MORCl’lSBL AÐIÐ
17
Björn ívarsson, Steðja
Kristjón Markússoia
GAGNMERKUK og háaldraður
Borgfirðingur, Björn ívarsson,
sem lengi bjó í Steðja í Flókadal,
lézt á Elliheimilinu Grund í
Reykjavík mánudaginn fyrsta
þessa mánaðar.
Björn var fæddur á Snældu-
beinsstöðum í Reykholtsdal 24.
júní 1880. Ólst hann þar upp með
foreldrum sínum Rósu Sigurðar-
dóttur frá Litla lambhaga í Skil-
mannahreppi og fvari Sigurðs-
6yni frá Kársnesi í Kjós.
Við lát föður síns 1899 tók
Bjöm við forstöðu búsins á
Snældúbeinsstöðum með móður
sinni uim skeið. Vom þau sex
systkinin, tveir bræður og fjórar
systur.
Jón ívarsson framkvæmdastjóri
1 Reykjavík, bróðir Björns var
um nokkurt árabil kennari í upp-
sveitum Borgarfjarðar, en hefir
nú um langt skeið látið verzlunar
og viðskiptamál mikið til sín
taka, en ein systrana, Sigurbjörg,
hóf búskap^á Snældubeinsstöð-
um með manni sínum Guðlaugi
Hannessyni frá Grímsstöðum.
Árið 1910 reisti Björn bú í
Steðja í Flókadal og stóð móðir
hans þar fyrir búi hans næstu
órin.
Árið 1918 kvæntist Björn eftir-
lifandi konu sinni Pálínu Sveins-
dóttur og bjuggu þau hjónin í
Steðja um langt árabil. Hafði
Björn þar jafnan gagnsamt bú.
Rak hann það af alúð og um-
ihyggjusemi og vann að umbót-
um á jörðinni svo sem kraftar
hans frekast leyfðu. Eigi lét Björn
af búskap í Steðja fyrr en heilsu
hans var svo farið, að hann gat
eigi lengur rönd við reist um bú-
störfin.
Fyrstu árin var Björn leiguliði
i Steðja. Jörðin var í eigu Bjöms
Þorsteinssonar stórbónda í Bæ,
en hann var einn af hinum kunnu
Húsafellssystkinum, börnum Þor-
steins Jakobssonar, þjóðhaga og
bónda þar. Seinna keypti Björn
Ivarsson Steðja af nafna sínum.
Hafði Björn þá náð því takmarki,
sem íslenzkir bændur hafa lengi
keppt að, að eiga sjálfir ábýlis-
jarðir sínar.
Steðji er ekki landstór jörð, en
notasæl. Það er fallegt í Steðja.
Bærinn stendur hátt í hallanum
þar sem landið rís í mynni Flóka-
dals. Þaðan er vítt og tilkomu-
mikið útsýni til vesturs, yfir
Borgarfjarðarhérað og Snæfells-
nes, þar sem útvörð nessins, Snæ-
fellsjökul, rismikinn og tignar-
legan, ber við himinn.
Steðji liggur í tungu milli
tveggja áa, Flókadalsár í suðri
og Geirsár í norðri. Laxveiði er
nokkur í Flókadalsá. En í gljúfri
miklu skammt frá bænum er all-
hár foss, er gerði laxinum, þótt
frár sé og sprettharður erfitt upp
göngú. Þetta olli löngum laxfæð í
ánni, því hrygningarskilyrði eru
góð í ánni hið efra. Nú hefur
þessum tálmunum í göngu laxs-
ins verið hmndið úr vegi með
því að sprengja úr gljúfrinu þau
höft, er hindrunum ollu, Steðji
á land að Flóku, en svo er áin
nefnd í daglegu tali, á alllöngu
svæði. Geirsá er vatnsminni. En
sú á býr að þeim sögulegu minj-
um, að við hana var reist árið
1901 fyrsta rjómabúið í þessu
byggðarlagi. Var bygging rjóma-
búanna fyrstu félagssamtök
bænda hér á landi til mjólkur-
vinnslu. Eru rjómabúin því
vagga þess mikla mjólkuriðnað-
ar, sem upp er risinn í landi voru.
Við þetta fallega og víðfeðma
útsýni í tungunni milli Flóku og
Geirsár undi Björn vel hag sín-
um. Og vissulega var honum það
ekki sársaukalaust, er hann sök-
um heilsubrests fyrir aldur fram,
varð að láta af búskap og selja
jörðina, sem hann hafði tekið svo
miklu ástfóstri við.
Björn ívarsson var mikið
tryggðatröll. Unni hann héraði
sínu allshugar. Þar stóðu rætur
hans. Hann slóst því ekki í för
með þeim, sem við slíkar aðstæð-
ur leita til þéttbýlisins. Hugur-
inn leitaði til æskusötðvanna,
þangað sem hann hafði slitið
barnsskónum og tekið út mann-
dómsþroska sinn.
Björn byggði sér hús á landi
Samtúns, sem er nýbýli reist í
landi Snældubeinsstaða. Samtún
er í næsta nágrenni við hið mikla
jarðhitasvæði á Kleppsjárns-
reykjum og liggur þaðan hitalögn
að Samtúni, sem einnig tekur
til hins nýja húss, er Björn
reisti. Þau hjónin, Björn og Pálína
fluttu í hús sitt, er þau nefndu
Berg, er þau fóru frá Steðja og
undu sér þar vel. En að því rak
að heilsufari þeirra var svo kom-
ið, að umönnun annarra var
óhjákvæmileg. Var því, er svo
var komið, eigi annars kostar en
leita til hælis, sem er griðastaður
vanmegnugra. Síðari hluta ársins
1960 fluttust þau hjónin frá
Bergi á Elliheimilið Grund í
Reykjavík og dvöidu þar síðan.
Pálína dvelst þar áfram eftir lát
manns síns við góðan hag, eftir
því sem heilsan leyfir.
Björn ívarsson var maður
greindur og gjörhugull. Kunni
hann góð skil á sögu lands og
þjóðar að fornu, jafnframt því
sem hann fylgdist af áhuga með
þeim straumhvörfum og dagrenn
ingu, sem birtist í fari samtíðar
hans. Hannunni af alhug þeirri
frelsis og framfaraþrá, bæði inn
á við og út á við, sem kynnti
elda framtaks og framþróunar um
hans daga, og harmaði það jafn-
an, hve skortur á líkamshreysti
hans, einkum hin síðari ár,
skammtaði honum skarðan hlut
til sóknar á þessu sviði. Eigi lét
hann þó sinn hlut þar eftir liggja,
eftir því sem þrek hans og þraut-
segja hrökk til.
Björn var mjög sjálfstæður í
skoðunum. Hann hafði til að bera
ríka dómgreind og fór jafnan
sínar eigin götur í mati á mönn-
um og málefnum.
Björn var gjörfulegur maður að
vallarsýn, hár og þrekvaxinn.
Bar svipur hans og úlit allt vott
um viljafestu og grandvarleik.
Þau hjónin Pálína og Björn
eignuðust tvo syni, sem báðir
gengu menntaveginn. ívar er
kennari við Gagnfræðaskóla
Reykjavíkur. Hann er kvæntur
Katrínu Símonardóttur frá Vatns
koti í Þingvallasveit. Kristinn,
sem er sálfræðingur, starfar á
fræðsluskrifstofu Reykjavíkur-
Er hann kvæntur Katrínu Guð-
mundsdóttur frá Rifi á Snæfells-
nesi.
Þessar línur eru hinzta kveðja
mín til þín, kæri tryggðavinur.
Minningin um kynni mín af þér
lifir í huga mínum og á hana slær
engum fölskva.
Útför Björns fer fram í Reyk-
holti í dag.
F. 2. des. 1936 — D. 23. marz 1963.
„Þegar mig síðast klukkur
kalla heim,
kom þú ó, guð,
og mig í faðmi geym.
Fel mína sál við föðurhjarta þitt,
— fegursta og hinzta.
Það er athvarf mitt“.
SVO að segja daglega erum við
minnt á það, að dauðann getur
borið að höndum á hvaða aldurs-
skeiði sem er, og svo fór einnig
hér, því í dag fylgjum við korn-
ungum manni til hinztu hvíldar.
Segja má að hann hafi fallið frá
á einu bezta aldursskeiði mann-
eskjunnar. Óli Ásberg, eins og
hann var venjulega nefndur í
daglegu tali var fæddur í Reykja
vík 2/12 1936. Eru foreldrar hans
hjónin Halldóra Ólafsdóttir Matt-
híasarsonar og Ásbjargar Tómas-
dóttur frá Fossá í Kjós og Þór-
hallur Þorkelsson Þorkelssonar
frá Brjánesstöðum í Grímsnesi.
En móðir Þórhalls var Halldóra
Pétursdóttir frá Þingvöllum.
Óli var vanheill frá fæðingu.
En fyrir nokkrum árum fór faðir
í DAG fer fram útför Kristjáns
Markússonar, Nýlendugötu 19B.
Lézt hann í sjúkrahúsi hér í
borginni 83 ára gamall, hinn 2.
apríl eftir dálitla legu. Hafði
Kristján verið við allgóða heilsu
allt fram til þess siðasta og geng
ið að störfum sínum með dugn
aði og frábærri samvizkusemi.
Hingað til Reykjavíkur flutt-
ist Kristján árið 1928, er hann
brá búi að Beigsá í Saurbæ, en
þar hafði hann þá búið í 20 ár
samfleytt ásamt konu sinni Hólm
fríði Jónsdóttur. Varð þeim
tveggja barna auðið, drengs og
stúlku. Dó hann í æsku, en dótt-
ir hans, Ester, býr hér í Reykja-
vík.
Eftir að Kristján kom hingað
til Reykjavíkur, gerðist hann
verkamaður og vann lengst af
við höfnina. Þar voru þá öll
vinnubrögð með allt öðrum
hætti en nú og þau störf oft
mjög erfið.
hans með hann til Svíþjóðar —
til þess að leita honum lsekninga,
þar sem gerð var á honum all-
mikil aðgerð. Við þá aðgerð fékk
hann mikla heilsubót, þó að það
nægði ekkf til þess að hann fengi
fullan starfsþrótt. Mátti þó heils
an heita sæmileg þar til á þess-
um vetri að heilsunni fór að
hraka. Var því aftur horfið að
því að leita til Svíþjóðar í sama
skyni og áður, og þar andaðist
hann eftir að hafa gengið undir
aðra aðgerð, sem virðist að hann
hafi ekki þolað. Og er hann nú
fluttur heim, sem liðið lík og þá
einnig í fylgd með föður sínum.
Saga þessa unga manns er ekki
löng eða viðburðarík eins og að
líkum lætur. En hún er fögur
og hugþekk það, sem hún nær.
Og hann hefur góðan dreng að
geyma.
Nú þegar fyrstu vorboðarnir
koma í ljós, þá er þessum unga
manni kippt í burtu á bezta aldri.
Slíkt er dálítið erfitt að sætta
sig við.
Vel getur maður gert sér í
hugarlund, hver raun það er ung
arana. Gekk hann til vinnu á
hafnarbryggjunum daglega fram
um eða yfir sjötugt og ávann
sér traust og vináttu margra
manna.
í samtali við Kristján hér í
Morgunblaðinu er hann varð átt
ræður, 17. febrúar 1960, sagði
hann frá því, að er hann varð
að hætta að vinna við höfnina
hafi sér komið til hugar að gefa
sig að blaðburði. Hafi hann þá
farið að bera Morgunblaðið til-
kaupenda þess vestur í bæ. Hafi
hin d^glegu störf vegna blaðsins
forðað sér íöldruðum frá því „að
lenda í kör“, eins og hann komst
að orði.
Blaðburðar^törf eins og önnur
þjónustustörf krefjast árvekni,
samvizkusemi og dugnaðar. Þetta
sýndi Kristján í daglegum störf-
um fyrir blaðið. Er hann varð
að fara í sjúkrahús í vetur, var
það efst I huga hans, að vel
tækist til með að tryggja fólk-
inu, sem hann hafði haft skipti
við, að það fengi Morgunblaðið
með góðum skilum.
í 13 ár starfaði Kristján Mark-
ússon fyrir Morgunblaðið og fær
ir það, ásamt starfsfólki þess,
nú að leiðarlokum hinum áhuga
sama og vammlausa heiðurs-
manni þakkir fyrir ánægjulegt
samstarf.
um sveini að geta ekki tekið þátt
í leik jafnaldra sinna, sem öllura
unglingum er þó svo nauðsyn-
legt. Þetta reyndu foreldrar hans
að bæta honum upp eftir því sem
í þeirra valdi stóð. Er vitað, að
þau lögðu mikið á sig hans vegna,
og sem ekki var að neinu leyti
eftirtalið. Má segja að hann hafi
verið í foreldrahúsum alla tíð.
Hann hafði góða greind og sér-
stakt yndi af hljómldst og næmt
eyra fyrir henni.
En nú er þessari stuttu ævi
lokið og allar þrautir á enda.
í þeirri trú er hann kvaddur
hinztu kveðju. „Og að sæll er
sigur unninn og sólin björt upp
runnin á bak við dimma dauð-
ans nótt“.
Far þú í friði, ungi vinur.
St. G.
----------------------------------------------——------------— ______________________________________________________________________________
Pétur Ottesen. Einkum. vann Kristján við tog-
* '
Olafur Asberg Þórhallsson
SKYNDISALA
l
SKYNDISALA á BÓKUM og TÍMARITUM, verður að Austurstræti 17 (þar sem Örkin var).
Mikið úrval af skemmtilegum ódýrum bókum og tímaritum.
— Afborgunarskilmálar —
Ægisútgáfan - Prentsnrtiðjan Asrún
Prentfell hf.