Morgunblaðið - 16.05.1963, Blaðsíða 6

6
MORCVNBLADtÐ
Fimmtudagur 16. maí 1963
Stækkun Aburðarverksmiðj
unnar orðin aðkallandi
Samtal við Jóhannes Bjarnason verkfræðing
EINS og komið hefur fram í
fréttum hefur orðið að flytja inn
allmikið magn af köfnunarefnis-
éburði í ár, þar sem Áburðar-
verksmiðjan hefur ekki getað
fullnægt þörfuim landlsins fyrir
þessa áburðartegund. Blaðið hef
ur haft tal af Jóhannesi Bjama-
syni, verkfræðingi, sem er tækni-
legur ráðunautur Áburðarverk-
amiðjunnar og Sementesverk-
amiðjunnar og spurt hann frétta
aif þessu máli.
— Jú, það er rétt að bæði í
fyrra og í enn stærri mæli í ár
hefur orðið að flytja inn erlend-
an köfnunarefnisáburð til við-
bótar þeim, sem Áburðarverk-
amiðjan framleiðir, og er inn-
flutningurinn í ár sem svarar
þriðjungi framleiðsilugetu verk-
smiðjunnar. Verksmiðjan er því
orðin vemlega of irtil og mik-
ið hagsmunamál bænda og þjóð-
arinnar allrar að hefjast handa
um stækkun hennar.
— Hvað hefur verið gjört und
anfarin ár tiil þess að undirbúa
stækkun?
— Að sjálfsögðu hafa verk-
fræðingar verksmiðjunnar fylgzt
eftir því sem aðstaða hefur ver-
ið til, með nýjungum og framför
um á sviði áburðarframleiðslu í
heiminum, en framifarir á þessu
sviði eru mjög örar og margar
nýjungar komið fram á síðustu
árum, sem nauðsynlegit er að at-
huga gaumgæfilega, áður en
nokkrar ákvarða-nir eru teknar.
Nú hefur Ingóifur Jónsson,
lan-dbúnaðarráðherra lagt fyrir
verksmiðjustjórnina að hefja
undirbúning áætlanagerða um
stækkun verksmiðjunnar. Land-
búnaðarráðherra er mjög áhuga
samur um að koma þessu hags-
munamáli bænda fram og að
rnálið fái sem beztan undirbún-
ing.
Verksimiðjan er þannig byggð,
að 50% stækikuin og 100% stækk-
un eru mjög hagkvæmar í heild
séð, og verður hvortveggja at-
hugað, svo að hægt verði að
velja það, sem hagkvæmar reyn-
ist.
— Eru ekki stækkunaríram-
kvæmdir háðar því, að rafvirkj-
unarframkvæmdir fylgist að?
-— Jú, það er rétt. Framleiðsla
verksmiðjunnar byggist fyrst og
frernst á nægilegri raforku, og
á undanförnum árum mjög á
svokallaðri atfgangsorku. En það
verður að treysta því, að stjórn-
Jóhannes Bjarnason
arvöldin hagi framkvæmdum í
virkjunarmálum þannig, að eðli-
leg þróun iðnaðarins stöðvist ekki
vegna raforkuiskorbs, i þessu
mikla vatnsorkulandi, og því verð
ur að haga öllum framtíðará-
ætlunum í samræmi við það.
Að vísu hefur þróunin orð-
ið sú víða erlendis á síðari ár-
um, að stórar köfnunarefnisáburð
arverksmiðjur byggja meir og
meir framleiðslu sína á oiíu. En
um minni ver'kismiðju, eims og
okkar, og þótt hún verði tvö-
flölduð að stærð, er það að segja
að margt bendir til þess, eftir
þeiim takmörkuðu upplýsingum,
sem fyrir liggja, að raforkan
verði okkur hagkvæmust. Enda
æskilegast, að við gætum búið
sem mest að okkar, þar sem vatns
orka okkar er enn lítt snert, og
ein okkar stærsta náttúruauðlind.
Og þó að afgangsorkan hafi far
ið minmkandii undanfarin ár, þá
er hún þó enn fyrir hendi og
léttir undir framileiðslukostnað-
inum. Og það var beinlínis atf-
gangsorkan, sem gerði byggingu
okkar Áburðarverksmiðju á fjár-
hagsiega heilbrigðum grundvelli
mögulega, og hjálpaði verksmiðj
unni yfir fyrsita og erfiðasta
hjallann. í>að er skylt að geta
þess, að það var Ásgeir Þor-
steinsson, verkíræðingur, sem
átti hugmyndina að þeirri leið
fyrir meira en 20 árum.
Þegar ég kom heim frá námi
hafði Ásgeir fyrir nokkru sett
fram þessa hugmynd sína, en
ihann og dr. Bjöm Jóhannesison,
verktfræðingur, unnu um það
leyti aðalllega að tæknilegum at-
huguniuim þessa máls. Var ég svo
heppinn að hafa tækitfæri til þess
að hefja þá störf með þessum
ágætu fnörmum og kynnast und-
irbúni rtgsa t'hugun þeirm. At
vikin hatfa hagað því þannig, að
síðan hef ég unnið óslitið við
þessi mál.
Þvi miður hetfur það otft verið
svo þegar til framkvæmda hetf-
ur koimið, að meira hefur verið
farið að ráðum erlendra manna,
en tillögum og athugunum inn-
lendra verkfræðinga, og hatfa
af þvi óheillavænlegar afleiðing-
ar. Ber þar hæst mistök þau,
sem urðu varðandi kornastærð
áburðarins.
Ástæðan fyrir vandamálinu er
siú að valin var í upphafi Wtt
reynd framleiðsluaðtferð til notk
unar í Áburðarverksmiðj unni,
þvert ofan í ákveðnar tillögur
þeirra íslenzku verkfræðinga,
sem undirbúið höfðu málið.
Allir þeir íslenzku verkfræð-
irngar, sem undirbjuggu Áburð-
arverksmiðjumálið, gerðu ráð
fyrir að nota þrautreyndar að-
ferðir við framileiðsluna.
Til dæmis að taka benti Ás-
geir Þorsteinsson, verkfræðing-
ur á mjög atihyglisverða og fjöl
hætfa framleiðsluaðtferð um það
leyti, er verið var að ákveða
vinnsluaðtferð verksmiðjunnar,
en hún fékk ekki hljómgrunn
hjá ráðamönnum.
Rébt er að geta þess einnig, að
fram koma í niðurstöðu skýrslu.
sem dagsett er 9. des. 1949 og
undirrituð af Steingrími Jóns-
syni, þáverandi ratfmagnsstjóra,
Eiríki Briem, rafmagnsveitu-
stjóra og Jóhannesi Bjamaisyni,
verkfræðingi, ákveðnar tillögur
tii Áburðarverksmiðjustjórnar-
innar um að semja við eitt þekkt
asta verktfræðifyrirtæki heims á
þessu sviði. Hatfði það unnið að
undirbúningi þeissa máls um ára-
bil með íslenzkum verkfræðing-
um, og ráðgerði það að nota þraut
reynda framleiðsluaðferð.
Eftir tililögu þeissara þriggja
verkfræðinga, sem Atvinnumála-
ráðuneytið hatfði falið að gera
atihugun um þeissi mál, var ekki
farið.
Framihald á bls. 17
Blaðamennska.
„Lestrarhestur“ sendir okk-
ur þetta bréf:
„Kæri Velvakandi! Vegna
slyss, sem ég varð fyrir um
sl. áramót, hef ég verið rúm-
fastur þrjá mánuði og heimilis-
fastur síðan. Nú standa vonir
til þess, að ég geti farið að
stunda atvinnu mína að nýju.
Þótt hlálegt megi heita, finnst
mér ég að vissu leyti hafa grætt
á þessu slysi. Sem betur fer
Skaddaðist höfuðið ekki neitt,
svo að þau líffæri, sem ég hef
helzt haft í notkun, eru augu
ti’l að nema og heili til að
skynja. Því hef ég lesið ógrynn-
in öll af bókum, sem ég hefði
sennilega ekki gefið mér tóm
til að lesa ella, og síðast en
ekki sízt: öll dagblöðin hef ég
þrautlesið á hverjum morgni, og
hefur það stundum verið sann-
kölluð þraut, einkum þegar
kommúnistamálgagnið „Þjóð-
viljinn" og núverandi fylgi-
fiskur þess, „Tíminn", eiga í
hlut, en vera má, að hér láti
ég pólitíska skoðun mína ráða
afstöðu minni.
Fúkkamýrin og þúfan.
Ástæðan til þess, að ég sendi
þér þessi skrif, sem ég veit
ekki einu sinni, hvort þú nenn-
ir að birta, er sú, að mér blöskr
ar stundum, hve íslenzk blaða-
mennska stendur iágt, stund-
um svo höllum fæti, að annar
fóturinn er á kafi í fúkkamýri,
en hinn á sef-linni þúfu, sem
getur látið undan hvenær sem
er.
Mér finnst náttúrulega Mogg
inn skástur; hann stundar
sjaldan „hazar-hlaðamennsku".
Maður getur yfirleitt treyst
ykkur þarna; þið segið yfirleitt
hlutlaust frá á rólegan hátt,
kannske stundum á kostnað
stóryrtra fyrirsagna. Sumir and
stæðingar ykkar segja, að þið
stundið annálaritun; nú en það
er O.K. fyrir mína parta.
^ Var hún „týnd“?
Núna í vikunni rak ég glyrn-
urnar í tvennt, sem ég veit sem
betur fer, að kæmi ekki fyrir
í „Morgunblaðinu.“ Eitt dag-
blaðið smjattaði á því með
greinilegri illgirni og „skadefro
hed“ (Þetta er e.t.v. ný-
yrði í dönsku, en ég finn ekki
orðabókina; konan var snemma
á ferðinni með vorhreingern-
ingarnar í ár), að fjórtán ára
telpa hefði ekki komið heim
til sín í nokkra daga. Nafn
hennar og heimilisfang var
birt á forsíðu, og orðbragðið
eða rithátturinn sýndi and-
styggilegt glott blaðamanns-
ins betur en nokkurt sjón-
varpstæki hefði gert. — Hverj-
um er þjónað með slíkri blaða-
mennsku? Svar mitt er: eng-
um nema meinfýsnum músar-
holuskríl. Fjölskyldu stúlk-
unnar, vinum og ættingjum,
var tæplega gerður greiði með
þessu, og þá er eftir ein afsök-
un: Gat þessi frétt greitt fyrir
heimkomu stúlkunnar, hjálpað
lögreglunni? Mitt svar er Nei.
Lögreglan vissi, að telpan hafði
sézt í bílum í Reykjavík; vissi
að hún var á lifi, og lögregl-
unni var vorkunnarlaust að
hafa upp á henni án aðstoðar
blaðanna. Enda sýndi það sig,
að ekkert dagblaðanna sá á-
stæðu til að birta þessa „frétt“
á fimmtudaginn, nema auðvit-
að „Þjóðviljinn". Þarna er hann
að skipta sér af einkamáli, e.t.v.
sorglegum heimilisharmileik,
sem engum kemur við. Hefði
stúlkan verið virkilega „týnd“,
þá gat verið ástæða til að leita
aðstoðar þlaða og útvarps. Það
hefur greinilega ekki verið
gert, og því er „frétt“ komm-
únista samansoðin í illgirni-
spotti meinfýsinna kokka.
'fr „Fékk sér neðan í því“
Hitt, sem mig langar til að
minnast á, Velvakandi góður,
er „heimsfrétt“ dagblaðsins
„Tímans" um þann stórviðburð,
að Jhon Wood hafi fengið sér
vín með matnum á gististað
sínum, Hótel Borg. í fyrsta
lagi kemur það engum við,
hvað John Wood borðaði eða
drakk, nema honum sjálfum. í
öðru lagi er óþarft að geta
þess, að maðurinn hafi „fengið
sér neðan í því,“ nema til að
skýra hugsanlega hegðun eða
vanhegðun mannsins eftir á.
Nú var engu slíku til að dreifa
og greinilegt, að þessi ummæli
eru eingöngu sett á prent í
því skyni að rakka manninn
niður. Margir fá sér sjúss á
Borginni, án þess að það þyki
umtalsvert, en í þetta skipti
kaus „Tíminn" á miður smekk-
legan hátt að koma þvi inn
hjá fólki, að Mr. Wood hefði
drukkið meira en góðu hófi
gegndi. Fyrir nú utan það, að
mér er sagt af fólki, sem þarna
var statt umrætt kvöld, að
þarna hefði síður en svo verið
um neitt slíkt að ræða, þá er
þarflítið að skensa þann mann,
sem kurteislegast og bezt hef-
ur komið fram af brezkum út-
gerðarmönnum við okkur Is-
lendinga í sambandi við hið
viðkvæma deilumal, fiskveiði-
lögsöguna.
Ekki veit ég, hvort þú þorir
að birta þessi niðurlagsorð mín,
eins og áróður blaðanna er nú
hagað, en má ég benda á eftir-
farandi:
Erum við ekki svo menntuð
þjóð, að við getum talað af viti
um landhelgismálið? Þurfa
blöðin að fara í kapp við blöð
í fyrrverandi brezkum nýlend
um um slærnt orðbragð um
Englendinga? Ég veit ekki bet-
ur, en einu samskipti okkar við
Englendinga á umliðnum öld-
um séu báðum aðiljum til sóma.
Þeir seldu okkur góðar og ó-
dýrar vörur í trássi við verzl-
unareinokun Dana og studdu
beinlínis að þvi, að við gátum
haldið áfram að stunda sjávar-
útveg. Hvaðan kom almennilegt
netagarn, önglar og fiskilínur?
Þá kalla ég það furðulega sjálfs
stillingu hjá Bretum að taka
ekki landið í heimsveldi sitt,-
meðan þeir gáíu það auðveld-
lega og höfðu jafnvel ástæðu til
þess vegna óvináttu við Napó-
leonsdýrkandi Eydani og Jóta.
í stað þess björguðu þeir ís-
lenzku þjóðinni frá hungur-
dauða. Sumir segja, að þeir hafi
ekki gert það, af því að á okk-
ur var ekkert að græða, en hve
mikið hafa Bretar „grætt" t.d.
á Falklandseyjum? Ég er ekki
sagnfræðingur, en í rúmi minu
hef ég sannfærzt um það af
lestri okkar eigin bóka, að ís-
lenzk þjóð hefði bókstaflega
dáið út snemma á sl. öld, hefðu
Bretar ekki sent okkar ómaðk-
að korn og aðra matvöru.
Ég er ekki að verja málstað
vissra Breta nú í landhelgis-.
málinu, síður en svo. En ég
tel það hiklaust gæfu okkar að
þurfa ekki að standa í stór-
deilum við aðrar þjóðir, því að
fáir befðu sýnt máli okkar þó
þetta mikla sanngirni, sem
raun ber vitni. Okkar er sig-
urinn í þessu máli; það er al-
veg klárt; en við megum ekki
heldur gleyma því, að við gát-
um átt við örðugri samnings-
aðilja að stríða.
Þú ræður, hvort þú birtir
þetta, en þar sem þú þekkir
mitt nafn og veizt, að ég er
ekki frekar „pro-Britiöh“ en
þú, sendi ég þér þessi sjúkra-
leguskrif mín í von um, að
þú birtir a.m.k. eitthvað úr
þeim. Undir bréfið má koma
nafnið.
Lestrarh estur".