Morgunblaðið - 12.09.1963, Blaðsíða 10

MORCU N BLADID
Fimmtudagur 12. sept. 1963
10

■
DRANGUR
1
FYRIR fimmtán árum
gerðu Vesturlönd mikið átak
til að mæta áþreiíanlegri
hættu, hvort farið var skyn-
samlega að því er annað mál.
Þessi hætta var Rússland und-
ir stjórn Stalíns, en við rang
nefndum hana Kommúnista-
hættuna. Þessi hætta hvarf úr
sögunni 1953, þegar Stalin dó,
enda þótt við höfum verið 10
ár að komast að því. Þrem
árum síðar röknuðu upp
saumarnir á kommúnista-
hreyfingunni, sem einstreng-
ingsskápur Rússa hafði haldið
saman, þegar Krúséff for-
dæmdi Stalín og stalínstefn-
una og hvarf um leið frá
kenningu Leníns um að valda-
bylting og styrjöld væru óhjá-
kvæmilegar.
Sundrung Rfessa og Kín-
verja, sem er nýorðin opinber
en hefur verið algjör síðan
lp60 og óhjákvæmileg miklu
lengur, er í raun og veru sönn
un þess, að kommúnistahreyf-
ingunni er stjórnað fyrst og
fremst af samsafni marxist-
ískra þjóðernissinna, og hver
um sig skarar eld að köku
síns flokks.
Hugmyndin um kommún-
ismann sem steindrang var
alltaf of einföld. Hún af-
skræmdi og setti fótinn fyr-
ir pólitíska hugsun á Vestur-
löndum í hálfan annan ára-
tug. Nú bendir allt til að
við ætlum að einfalda um of
deilu Rússlands og Kína, á
§ama hátt og við eitt sinn
einfölduðum sjálfa kommún-
istahættuna. Nú þegar eru
menn, sem fyrir fáum mán-
uðum harðneituðu að viður-
kenna nokkra deilu, önnum
kafnir við að skipta komm-
únistaheiminum í kínversk-
sinnaðar og rússnesksinnaðar
fylkingar, og bera saman töl-
urnar.
Okkur er sagt, að franskir
kommúnistar séu 100% á
bandi Rússa, malajískir komm
únistar 100% á bandi Kín-
verja, en þeir brazilísku —
allir upp til hópa — 50% með
Rússum og 50% með Kín-
verjum o.s.frv. Hugmyndin
að baki þessarar tölfræði virð
ist vera að.hinar tvær fylk-
ingar séu notaðar sem vilja-
lauír verkfæri í þágu Moskvu
og Peking.
í raun og veru voru' sum-
ir bræðraflokkanna farnir
að nota Rússa í eigin þágu
áður en rússnesk-kínverska
deilan varð fleyg; nú nota
þeir bæði Rússa og Kínverja.
Hér er einfalt dæmi til
glöggvunar. Félagarnir í
Rúmeníu hafa upp á siðkast-
ið verið að gera sig líklega
við Kínverja, sem eru langt
í burtu, en sett sig upp á
móti Rússum, sem eru rétt
hinum megin við landamær-
in. Enginn maður með heil-
brigða skynsemi lætur sér
detta í hug að Ghiorgiu Dej
og félagar hans, sem berjast
í bökkum við að halda efna-
hagslifi Rúmeníu gangandi,
séu ákafir í að ganga í banda
lag við Kínverja og fara —
í vanþóknun Rússa — í kross
ferð til að sundra síðustu
vígjum heímsvaldastefnunn-
ar og vinna Asíu, Afríku og
Suður-Ameríku fyrir málefn-
ið.
Eins og allir kommúnistar
í Austur- og Mið-Evrópu
vilja þeir kyrrlátt líf en ekki
kjarnorkustríð. Þeir hafa
hreint engan áhuga á um-
heiminum, nema sem við-
skiptavini. Tilgangurínn með
að daðra við Kína er að
sýna Rússum fram á að nú-
orðið sé vald þeirra takmark
að.
Kommúnisminn er ekki sá
sem hann var, og þeir eru
í rauninni að segja: Nú þýð-
ið ekkert fyrir þig, Nikita
Sergeivitsj, að ætla að setja
jarðýtu á eðlilegar fyrirætl-
anir þjóðar okkar (Þarna er
um að ræða áform um rúm-
enskan þungaiðnað, sem
ekki er í efnahagsáætlunum
Comecon). Þú gazt þetta eiriú
sinni því að þitt var valdið,
við bjuggum í skugga þín-
um og gátum ekki leitað til
neins. Nú getum við eignazt
bandamenn. Auk þess eigum
við olíu, sem kæmi sér vel
fyrir félagana í Kína. Við
höfum líka þreifað fyrir okk
ur í vestri.
Eftir dauða Stalíns var
Moskva í rauninni ekki leng-
ur aðalstöðvar agaðrar og
skipulagðrar alþjóðahreifing-
ar. Þá hvarf viljinn og getan
til að koma fram eins og
sá. er valdið hafði. Kúgun
Ungverja 1956 var krampa-
kennd tilraun til að berja
í borðið og sýna vald si'tt.
Þetta vald var þá þegar í
rénun, og Rússar hafa verið
að biðjast afsökunar á gerð-
um sínum alla tíð síðan.
Þegar verið er að neyða
máttarminpi nágranna til að
taka upp'framandi kerfi, er
ekki til neinn meðalvegur
milli tillitslauss aga og algers
glundroða. Hið opinbera frá-
vik Kína frá Moskvustefn-
unni (sem það áðhylltist
aldrei í alvöru) kastar að-
eins ljósi á glundroðann.
Fyrst af öllu verðum við
‘að skoða heiminn eins og
hann er, og æfa okkur í að
hugsa um hann sem kyn-
þætti, ríki og þjóðir (gamlar
og nýjar), en ekki sem sam-
steypur..
Kommúnisminn er ekki
hið sama á Italíu og í Aust-
ur-Þýzkaland ~né Póllandi og
Svíþjóð, og hann er enn ann
að í Indónesíu, Venezúela
eða Sýrlandi.
EFTIR
EDWARD
CRAIMkSHAW
Stalín ríkti með ströngum
aga. Rússneskt vald og rúss-
neskt gull voru notuð í þágu
Rússlands til að kaupa upp
hugsjónamenn, uppreisnar-
menn og andlega bófa um all-
an heim og breyta þeim í
starfandi fimmtuherdeildar-
menn í þjónustu Rússlands.
Þeir sem gagnrýndu skipan-
ir Stalíns eða komu með
eigin hugmyndir urðu annað
hvort að yfirgefa bræðralag-
ið eða heiminn.
Að sjálfsögðu var til hug-
myndin um hinn alþjóðlega
kommúnisma og heimsbylt-
inguna. Ljós hennar brann
með sótugum loga í ótal sál-
um, sumum göfugum, öðrum
öfundsjúkum, nokkrum valda
fíknum eða jafnvel eýðilegg-
ingaróðum, en öllum gefnum
fyrir samsæri. Lítill og minnk
andi hluti þeirra var rússnesk
ur, en í honum voru hvorki
Stalín né starfsmenn hans.
Með þessu er ekki sagt að
hugur þeirra hafi ekki verið
gegnsýrður kenningum Len-
íns. En þeir höfðu ekki sama
tilgang og Lenín. Þeim tókst
að ná algerum völdum í
Sovétríkjunum vegna hinnar
ábferandi miklu tvíhyggju
rússnesku þjóðarinnar.
Driffjöður Leníns sjálfs
voru draumar hans um alþjóð
legt bræðralag — unz ábyrgð
og áhyggjur valdanna fóru
að hvíla á honuVn. Þá neydd-
ist hann í síauknum mæli til
að hugsa sem Rússi og fram-
kvæma sem Rússi, en ekki
fyrst og fremst sem marxisti.
En draumurinn hélt áfram
að vera veruleiki í sjálfu sér,
og lengi vel var hann alveg
aðskilinn frá valdapólitík og
þjóðarhagsmunum Rússlands.
Allar þjóðir heims skyldu
halda saman á framfarabraut,
samkvæmt útreiknaðri sögu-
legri nauðsyn, sem hafði í
för með sér tímabundið ein-
ræði öreiganna. Eftir það
(hér tók formúlan að verða
óglögg, en ennþá betri fyrir
það) áttu þær að lifa fram-
vegis í friði og einingu, hver
eftir sínum siðum og venj-
um.
Þesi draumur, sem átti sér
skamman aldur í Sovétríkj-
unum, var í sannleika ógnun
kommúnismans — ekki rúss-

frá Pétri sáluga pólska til
ýmissa fínni manna, sem eru
tákn hinnar lélegri hliðar
kapitalismans, þegar hann
segir ykkur, hefur hann hár-
rétt fyrir sér. En þá þýðir
við okkur öll hin.
Ef við þýðir Sovétríkin —-
Varsjárbandalagið— og þið
samtök vestrænna ríkja, er
hann að bjóða hættunni heim
og hann veit það. En ef við
þýðir Moskyukommúnistar
og ykkur alla, sem eru á móti
honum, erum við búnir að
fá nýjan og óárennilegan
vopnabróður, sem ræður yfir
650 milljón sálum, sem
fjölgar um 30 milljónir á ári
hverju.
Það er öllu réttara að
spyrja, hvað Krúsjeff á við
með orðinu kommúnismi, og
hann einn getur svarað þeirri

Krúsjeff og Mao, þegar allt lék I lyndi.
nesk ógnun, eins og síðar
varð undir stjórn Stalins,
heldur ógnun við þær stéttir,
sem héldu þá á stjórnartaum-
unum um allan heim.
Draumur Lenínismans er
ennþá til sumsstaðar (ekki
þó í Sovétríkjunum, og tæp-
lega í Kína eða meðal for-
ingjanna í hinum 89 bræðra-
flokkum), en hann hefur ekki
mikið að segja. Það má kall-
ast kraftaverk að hann skuli
ekki hafa dáið út undir stjórn
Stalíns.
Krúsjeff talar um þennan
draum með hrifningu og
ákafa og stundum jafnvel
fyndni. „Við munum grafa
ykkur“, segir hann brosandi,
en þessi litla spásögn er dá-
lítið ónákvæmt orðuð. Hverj
ir eru við og hverjir ykkur?
Ef Krúsjeff á við heila stétt'
framtakssamra manna, allt
spurningu. Spádómsdraum-
ar Leníns virðast hjá honum
vera orðnir að leit að bætt-
um lífskjörum, nægum frí-
stundum og menningarstarf-
semi til að drepa tímann.
Þetta er sama stefna og brezk
ir forsætisráðherrar eru
snupraðir fyrir í forystugrein
um The Times. Vel getur ver
ið að þessi stefna sé hættu-
leg æðri verðmætum, en hún
er ekki það sem við köllum
kommúnistahættuna, ekki
einu» sinni Rússahættuna.
Hún er heldur ekki komm-
únismi margra bræðraflokk-
anna. Kínverjar hafa verið
sérstaklega bitrir og fullir
fyrirlitningar á hinun* ósögðu
slagorðum Krúsjeffs: Velmeg
un til handa Sovétríkjunum,
og gangi hinum félögunum
vel. Og gagnrýni Kínverja
finnur mikínn hljómgjunn
EM KLOF
hjá fátæku, máttvana og fram
gjörnu fólki, sem lifir á van-
þróuðum svæðum á stórum
hluta hnattarins. Það þýðir
ekki að segja við þessar þjóð
ir: Nú ætlum við að ná
Bandaríkjunum, og á meðan
eiga allir að hálda niðri í sér
andanum og þegja. Meirihluti
þessara manna mundi gera
sig ánægðan með brauðhleif.
Tilhugsunin um að láta
Krúsjeff stjórna nægtaríki i
friði og spekt á meðan heim-
urinn hlýðir bendingum hans,
er ekki vinsæl. Þá þykja
kínverskar aðferðir vænlegri.
En það er ekki sagt um leið
að félagarnir vilji skipta á
þjónustu vegna velmegunar
Sovétríkjanna og þjónustu
vegna heimsveldisdrauma
Kínverja.
Við tölum um að stein-
drangurinn sé sprunginn, en
drangurinn sem við sóum var
í rauninni aldrei til. Þetta
voru allt sjónhverfingar. Við
höfum líka talað um tvær
kommúnistískar Rómaborgir
í samkeppni. Þetta er líka
villandi. Nú er enginn Róm
til í heimi kommúnismans.
Brennidepillinn hefur færzt
frá Moskvu og Peking til
hinna einstöku bræðraflokka
um allan heim, og sú þróun
á eftir að halda áfram. Við
vitum afar lítið ennþá og
rannsaka þarf hvern og einn
með tilliti til sögu og stað-
hátta, þar sem hann starfar.
Og það þarf að meðhöndla
þá samkvæmt því. Við get-
um nefnt til dæmis flokk-
inn í Brazilíu, sem var lítill
en frábærlega vel skipulagð-
ur undir forystu hins fram-
sýnasta og gáfaðasta allra
kommúnistaforingja, Prestes.
Nú er hann algjörlega klof-
inn í tvennt. Við vitum að
keppninautur hans, Grabois,
er foringi hins herskáa kín-
verska hluta flokksins. Hann
er nú búinn að ná undir
sig helmingi flokksins, vegna
hins ákafa Bandaríkjahaturs
síns. En við vitum ekki, hvort
Grabois er ósvikinn ofstækis-
maður, sanntrúaður á leið
Maos og skelfdur yfir hinni
hægfara stefnu Prestes, eða
hvort hann notar Kína og
beitir því fyrir sig til að
hann geti náð völdunum úr
höndum Prestes.
Þegar allt kemur til alls
vitum við ekki heldur hvort
Prestes sjálfur, sam talar
máli Krúsjeffs á snjallan
hátt, lítur á hina rússnesku
félaga sem gæzlumenn hinn-
ar sönnu trúar, eða hóp menn
ingarsnauðra gringóa, sem hag
nýta má fyrir kommúnis-
mann í Brazilíu eða latnesku
Ameríku, vegna þess að þeir
eiga sand af penigum og
vopnabúnað, sem Bandaríkja
menn eru hræddir við.
Málsnilld og blíðmælgi
Prestes í ræðu hans á
Moskvuráðstefnunni í nóvem
Framh. á bls. 15.

r innir-1‘| ■ ».iifcWiwi»n Wi