Morgunblaðið - 09.10.1963, Blaðsíða 6

e
MORGUNBl&OIÐ
Miðvikudagur '9. október 1963
FangeSsi síiasta úrræiii
— segir dr. Rudolf Seeverts, rektor
Hamborgarhdskóla
Viðtal við rektor Seeverts .. 22
REKTOR Hamborgarháskóla dr.
jur. Rudolf Seeverts kom til ís-
lands í vikunni og hélt hér fyrir
lestur í boði Lögfræðingafélags
ísiands um afbrotavandamál í
velferðarríkjum. Rektor Seev-
erts er prófessor í afbrotafræði
við lögfræðideild háskólans og
er jafnframt dómari við ungl-
ingadómstól. Hann er því mjög
kunnugur afbrotavandamálum,
ekki sízt unglinga, og spurði
fréttamaður Mbl. hann einkum
um þau, er hann hitti hann að
máli.
Rektor Seeverts kvað afbrot
unglinga mjög mikið vandamál
í Þýzkalandi. Hefðu afbrot ungl
inga á aldrinum 14—25 ára auk-
izt um 30% síðan 1955, þó afbrot
minnki í aldursflokkunum þar
fyrir ofan. Ekki gildir þetta þó
um afbrot unglingsstúlkna. Þau
fara heldur minnkandi. En þá
kemur til annað vandamál,
vændi. Yfirleitt fara allir kyn-
ferðislegir glæpir vaxandi og
eins skemmdarverk og hvers
kyns ofbeldi. En vaxandi afbrot
unglinga er sameiginlegt vanda-
mál í mörgum löndum, eins og
Frakklandi, Englandi, Noregi,
Austurriki og Bretlandi og svo
auðvitað Bandaríkjunum, segir
rektor Seevert. Aftur á móti er
því öðru vísi farið í löndum eins
og Spáni, Ítalíu, Sviss og
Belgíu.
Af hverju? — Enginn veit
hverju þetta er að þakka í
Belgíu. En á Spáni og Ítalíu er
orsökin e.t.v. sú, að fjölskyldu-
lífið er óskertara í þessum lönd-
um. Ekki er heldur hægt að
segja ákveðið hvers vegna af-
brot unglinga fara vaxandi í
Þýzkalandi, en margir kenna
m. a. styrjöldinni að nokkru
leyti um þetta, segir rektor
Seeverts. Stríðsórin og eftir-
stríðsárin komu róti á margan
unglinginn. T. d. misstu margir
foreldra sína og aðra aðstand-
endur í stríðinu og seinna hafa
komið 5 millj. flóttamanna frá
Austur-Þýzkalandi yfir til Vest
ur Þýzkalands. Önnur orsök er
að okkar dómi, að þýzkir ungl-
ingar hafa of mikla peninga,
þeir hafa ekki lært að fara með
þá. Og þróun nútíma þjóðfélags
eykur auðvitað bílaþjófnaði og
þessháttar.
í Þýzkalandi er mikið gert til
að reyna að hafa hemil á þess-
ari afbrotaöldu meðal ungling-
anna, að sögn rektors Seeverts.
Árið 1953 gengu í gildi ný lög
varðandi afbrot unglinga og
settur var upp sérstakur ungl-
ingadómstóll. En þau lög hafa
þróast af fyrstu sérstöku lögun-
um varðandi unglingaafbrot
sem sett voru 1923. Eru laga-
ákvæði um afbrot unglinga í
Þýzkalandi mjög svipuð þeim
sem gilda á Norðurlöndum, að
því er rektor Seeverts segir. Og
þau byggja sífellt í ríkara mæli
á þeirri meginreglu að ala upp
eða mennta. Þau miða einnig að
því að vernda sérstaklega hina
ungu manneskju, velferðarlög
fyrir afbrotaunglinga voru sett
1924 og hafa verið bætt mjög
síðan. Einnig hafa verið sett sér
stök lagaákvæði til að vernda
börn og unglinga gegn hættum
nútíma menningartækja. T. d.
voru lög frá 1953 varðandi að-
gang barna að glæpakvikmynd-
um, og önnur varðandi áfengis-
drykkju ungs fólks og s. frv.
Fangelsi aðeins síðasta úrræði
I Þýzkalandi hefur verið
komið upp uppeldisheimilum og
unglingafangelsum, en rektor
Seeverts kveður mjög mikilvægt
að hafa unglingana í sérfangels-
um. Til eru stofnanir svipaðar
pg í Bretlandi, hálfopnar upp-
eldisstofnanir með vinnustofum
til uppeldis og menntunar og
hefur það gefið mjög góða raun
í Þýzkalandi. Einnig eru rekin
sérstök fangelsi. Unglingsstúlk-
ur eru aðeins hafðar í sérstök-
um deildum í kvennafangelsum.
— Það er ekki svo gott að leysa
það öðru víf: af því hve fáar
þær eru, segir rektor Seeverts.
Líklega er það sama vandamál-
ið og hjá ykkur að hafa sérstök
unglingafangelsi. Afbrotamenn-
irnir eru of fáir til þess. Annars
er ekki beitt fangelsisvist við
unglingana nema sem síðasta úr
ræði. Við reynum fyrst að veita
þeim hjálp með því að sérþjálf-
að fólk veitir leiðbeiningar og
hefur eftirlit með þeim. Dómari
við unglingadómstólinn hefur
alveg frjálsar hendur með úr-
skurð sinn og sérstakir félags-
málafulltrúar starfa í samvinnu
við þá við réttinn. í mörgum til-
fellum dugar að félagsmálafull-
trúi hafi samband við foreldra
eða skóia. í alvarlegum tilfell-
um fer málið fyrir dómstól, sem
ákveður hvort unglingurinn fær
skilorðsbundinn dóm undir eftir
liti eða er settur á uppeldisstofn
un. Fangelsisdóm fær hann ekki
fyrr en allt annað hefur verið
reynt. Gangur mála unglinga
fyrir dómstól er allt annar en
fullorðinna. í fyrsta lagi eru
réttarhöld yfir unglingum aldrei
opinber og í öðru lagi eru sér-
fróðir uppeldisfræðingar alltaf
viðstaddir og opinberir aðilar að
málinu.
— Teljið þér að unglingar
fari vfersnandi, eins og stundum
er haldið fram?
— Nei, þó afbrot unglinga
fari vaxandi, þá eru þeir sem
afbrotin fremja svo lítið brot af
ungu fólki í heild.
17 þús. nemendur
í Hamborgarháskóla
— Þér eruð rektor hins stóra
Hamborgarháskóla. Hvað eru
margir nemendur þar?
— Ég er ennþá rektor, fram
til 15. október. Prófessorar hafa
rektorsembættið aðeins í eitt
ár, en hægt að endurkjósa þá í
tvö. Hamiborgarháskóli er þriðji
stærsti háskóli Þýzkalands og
hefur 6 deildir. í Mvnchenarhá-
skóla eru 22 þús. nemendur,
Kölnarháskóla 19 þús. nemend
ur og Hamborgarháskóla 17 þús.
nemendur. Skólinn byrjar núna
1. nóvember og ég þarf því að
flýta mér heim.
Aðalfundur
Stúdentafélags HÍ
NÝLEGA var haldinn aðalfund-
ur í Stúdentafélagi Háskólans. í
stjórn voru kjörnir eftirtaldir
menn:
Formaður Hreinn Pálsson, stud.
jur., ritari Haraldur Finnsson,
stud. mag., gjaldkeri Sveinn
Sæmundsson, stud. oecon. og
meðstjórnendur Gísli G. Kol-
beinsson, stud. jur. og Tómas
Sveinsson, stud. oecon.
• KÚBA Á MÓTI MOSKVÚ
SAMNINGI
SÞ, New York, 7. okt. (AP):
Fulltrúi Kúbu á Allsherjar-
þingi SÞ, Carlos Lechuga
sendiherra, lýsti því yfir á
fundi samtakanna í dag að
Kúba yrði ekki aðili að
Moskvusamninginum um tak-
markað bann við tilraunum
með kjarnorkuvopn. Sagði
hann ástæðuna vera þá að
Bandaríkjastjórn ræki óbein-
an hernað gegn Kúbu.
• VIÐRÆÐUR í
WASHINGTON
Washington, 7. okt. (AP):
Maurice Couve de Murville,
utanríkisráðherra Frakklands,
er kominn tii Washington til
viðræðna við fulltrúa Banda
ríkjastjórnar. Ræddi hann í
dag í 2>4 klst. við Dean Rusk
utanríkisráðherra.
□ „SVEITAMENNSKA“
í BORGINNI.
Reykjavík er orðin stærðar
borg, og allt næsta nágrenni
hennar tilheyrir henni 1 raun
réttri landfræðilega, atvinnu
lega og félagslega, og á ég þar
einkuœn við Seltjarnarnes, og
Kópavog og Silfurtún. í alla
þessa staði hefir fólikið flykkst
síðustu tuttugu árin, hvaðan
æva að af landinu, úr kaup-
stöðum, kauptúnum og sveituim
Þessu aðkomufól’ki verður
kannski ebki láð, þó því hafi
gengið illa að átta sig á því, að
það býr ekki lengur í sveit.
Hitt ve-rður aftu.r á móti að telj
ast furðulegt að fól'k sem er
borið og barnfætt hér í Reykja-
vík og jafnvel Reykvíkingar að
langfeðgatali, virðist heldur
ekki skilja að það býr í borg
en ekki í sveit. Ég ætla að
benda á tvö dæmi um þessa
„sveitamennsku", en vil samt
taka það strax fram, að hér er
ekki verið að segja neitt sveit-
um til lasts, en sveit og borg er
bara tvennt ólíkt.
í sveit eru börnin látin út á
blaðvarpann strax og þau geta
gengið, þegar veður og aðrar á-
stæður leyfa. Undir hér um bil
öllum kringumstæðuim er þar
engin hætta á ferðum. í Reykja
vík eru börnin líka látin út
fyrir húsdyrnar strax og þau
geta gengið, eftirlitslaus, jafn-
vel við mestu umiferðargötur
borgarinnar, þar sem þau eru í
beinni lífshættu hvert augna-
blik, þar er varla hægt að aka
svo hundrað metra spöil, að
maður sjái ekki óvita börn
vera að basla á götum eða gang
stéttum. Ég hefi talað við fólk
sem dvalið hefir í borgum víðs-
vegar um heim, austanhafs og
vestan og suður í álifu og öllum
ber því saman um, að það sé al
gerlega óþekkt fyrirbæri í
öðrum löndum, jafnvel meðal
frumstæðra þjóða, að börn séu
iátin eftihlitslaus út á götu í
borg. Útkoman er líka sú að
í Reykjavík eru slys á litlum
börnum hundrað sinnum al-
gengari en New York með öll
sín alræmdu slys.
□ ÚTIVIST UNGLINGA
Á KVÖLDIN
Á öðrum sviðum er þetta
þó hálfu verra og vandræðin
og slysin sem af því hljótast
ótöluleg, en um þau eru engar
skýrslur. Á ég hér við útivist
og eftirlitsleysi stálpaðra
barna og unglinga. í þessum
efnum <á Reykjavík algert
heimsmet. Það þekkist ekki í
neinu siðmentuðu landi, að
tólf, fjórtán eða sextán ára
krakkar séu eftirlitslaus úti að
darka, í reiðileysi langt fram á
nætur, og foreldrar eða uppal-
endur hafi ekki hugmynd um
hvar þau eru niðurkomin, né
hvað þau hafast að. Hér er,
sem sagt, börnum ungum og
eldri hleypt út á götuna, og
það er oft nánast tilviljun
hivort úr þessum unglingum
verður almennilegt fólk eða
drykkjuræflar, götudrósir og
úrhrök.
Nágranni minn sagði mér
þetta: Frænka hans af öðru
landshorni 14 ára gömul fékk
að skreppa til Reykjavíkur og
dvaldi hjá honum viku eða
hálfan mánuð. Hún þekkti hér
jafnöldru sína, sem dvalið
hafði í sveitinni, stillta og
prúða stúlku frá fyrirmyndar
heimili að kallað var. Eitt
kvöld komu þær heim og til-
kynntu að þær væru að fara á
ball og þar að auki í eitt ill-
ræmdasta danshús bæjarins.
Þegar frændinn sagði nei, og
að frænka hans færi ekki hálft
fet á ball, hvorki i þetta hús
eða önnur, þá bláttáfram
skildu þær hann ekki. Svo
himinlangt var frá því, að
þeim fyndist nokkuð við það
að athuga, að tveir fjórtán ára
telpukrakkar færu einar síns
liðs á dansleik, sem auðvitað
var ætlaður fullorðnu fólki, og
þar að auki i hús, sem var illa
þokkað og alkunnugt fyrir
drykkjuskap og hverskonar
óreglu.
Slíkt og þvílíkt kemur varla
fyrir í neinu hvítra manna
landi nema íslandi.
□ BORGARBÚAR FARI AB
ALA UPP BÖRN SÍN.
Allir menn með opin augu
sjá að óregla og agaleysi ung-
linga keyrir svo um þvert bak,
að ekki nær neinni átt. Spurn-
ingin er aftur á móti; hvað á
að gera? í þessu efni geta blöð
in vafalaust unnið mikið gagn.
Og það fyrsta sem þau þyrftu
að gera, er að koma Reykvík-
ingum í skilning um að þeir
lifa í borg en ekki í sveit og að
hér gilda ekki lífsvenjur sveit-
anna, hversu góðar sem þær
kunna að vera. Reykvíkingar
og ýmsir aðrir kaupstaðarbúar
þurfa sem sé að snúa sér að
því að ala börn sín upp. Hing-
að til hafa þau oft og einatt
alið sig upp sjálf að því leyti
sem umhverfi og störf hafa
ekki gert það.
Útivist barna og unglinga á
kvöldin er vafalaust undirrót
margskonar óreglu, lausungar
og vandræða. Og fyrst foreldr-
arnir skilja þetta ekki eða
ráða ekki við það, verða yfir-
völdin að taka í taumana rösk-
lega og vel, og sjá um að öll-
um reglum og samþykktuna
um útivist barna og unglinga
sé hlýtt, ekki einungis í Rvík,
heldur líka í öllu nágrenni
hennar. Blöðin geta líka gert
sitt til að koma fólki í skilning
um, að í borg með 15—20 þús.
bíla er gatan ekki leikvöllur,
Iworki fyrir eldri né yngri
börn. Og eins hitt, að það tíðk-
ast hvergi í siðmenntuðuin
löndum, og er ekkert uppeldi,
að börn og unglingar darki úti
eftirlitslaus langt fram á
kvöld, á skemmtistöðum
„sjoppum“ eða þá á götunum
Hallur Steinsson,