Morgunblaðið - 26.11.1963, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 26. nóv. 1963
Crtgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Auglýsingar: Árm Garðar Kristinsson.
Otbreiðslustjori: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðs.lstræti 6.
Augiýsíngar og afgreíðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 80.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakió.
SAMÚÐ ÍSLENDINGA
Corgaratburðir snerta auð-
^ vitað fyrst og fremst þá,
sem nánastir eru, og íslenzka
þjóðin hefur oftar en einu
sinni sameinazt í sorg og
trega þegar stórslys hafa
hent. En aldrei fyrr hefur ís-
lenzka þjóðin verið jafndjúpt
snortin vegna fráfalls erlends
þjóðhöfðingja og nú.
John Fitzgerald Kennedy
var meðal mikilhæfustu
stjórnmálaleiðtoga allra tíma
og hans verður ætíð minnzt
sem mikilmennis. Fráfall
hans bar að með hörmulegum
hætti, sem hlaut að vekja
samúð með eiginkonu hans
og fjölskyldu.
Allt þetta var ærið tilefni
samúðar um heim allan, en
þó er það eitthvað meira og
dýpra, sem snortið hefur
hjörtu íslendinga. Þeir menn,
ungir og gamlir, karlar og
konur af öllum stéttum, sem
langtímum saman biðu þöglir
fyrir utan sendiráð Banda-
ríkjanna til að geta vottað
bandarísku þjóðinni samúð
sína, fundu að þrátt fyrir
vegalengdirnar var það ekki
fjarlægur sorgaratburður,
sem gerzt hafði. Hryggð
bandarísku þjóðarinnar er
einnig okkar hryggð.
Kennedy Bandaríkjaforseti
barðist fyrir hugsjónum þeim,
sem íslendingum eru nátengd
astar, hugsjónum frelsis,
jafnréttis og bræðralags.
Þess vegna fundu íslending-
ar að morðið á Kennedy var
ekki eingöngu glæpur gagn-
vart honum, fjölskyldu hans
eða þjóð, heldur gagnvart
öllum frjálshuga mönnum
hvar sem þeir eru bú-
settir. Það var höfuðleið-
togi allra þeirra, sem lýð-
frelsi unna, sem hniginn var í
valinn.
Samúð sú og vinátta, sem
Bandaríkjaþj óðin hvarvetna
finnur þessa sorgardaga, mun
verða henni og leiðtogum
hennar styrkur til að halda
áfram því starfi, sem Kenn-
edy forseti hóf. Lyndon B.
Johnson, forseti Bandaríkj-
anna, mun halda áfram, þar
sem lífsstarfi Kennedys lauk,
og þrátt fyrir fráfall hins
unga forseta mun áhrifa hans
ehn gæta, og ef til vill verð-
ur hann enn áhrifameiri lát-
inn en lifandi, því að nú
skilja menn betur en nokkru
sinni áður um heim allan,
hinar háleitu hugsjónir hans.
Þær munu sigra, þótt leið-
toginn sé látinn.
DALLAS
■Jjetta nafn, Dallas, mun um
langan allur vekja hryll
ing í huga allra góðra manna.
Þar var ekki einungis framið
það voðaverk að ráða Kenn-
edy forseta af dögum, held-
ur hafa þaðan einnig borizt
önnur hörmungartíðindi. Þar
var morðingi Kennedys skot-
inn í vörzlu lögreglunnar að
milljónum ásjáandi í sjón-
varpi um gjörvöll Bandarík-
in.
Það kann að vera fyrirgef-
anlegt, að lögregluyfirvöld í
Texas gerðu ekki þær ráð-
stafanir, sem nægt hefðu til
að koma í veg fyrir morðið á
forsetanum. Mönnum getur
skjátlazt og aldrei er með
öllu hægt að koma í veg fyrir,
að glæpamenn komi áform-
um sínum fram. En hitt verð-
ur aldrei fyrirgefið, að Jack
Rubenstein skyldi takast að
skjóta Lee Harvey Oswald,
þar sem hann átti að vera
undir öflugri lögregluvernd
og þar með ef til vill koma í
veg fyrir það að sannleikur-
inn um morðið á Kennedy
kæmi í ljós.
Vera má að Rubenstein sé
það fífl, sem hann segist vera,
að hafa viljað drepa morð-
ingja Kennedys fyrir ekkju
hans til að forða henni frá
angist langra réttarhalda, en
heldur verður þó að telja það
ólíklegt.
Því miður vaknar sá grun-
ur, að þeir, sem ábyrgð báru
á morði forsetans, hafi vilj-
að koma Lee Harvey Oswald
fyrir kattarnef, svo að erfið-
ara yrði að rekja blóðferil-
inn. Engu verður um það
spáð hverjir þessir menn séu
og. ef til vill sannast það
aldrei.
Slík sönnun hefði þó verið
mikilvæg, vegna þess að of-
beldisöflum vex ásmegin,
þegar þau fá hulizt undir yf-
irborðinu, en hljóta réttmæta
fordæmingu, þegar þau eru
afhjúpuð.
Út af fyrir sig má ef til vill
segja, að ekki skipti megin-
máli, hvers konar ofstækisöfl
hafa verið að verki, hvort þau
hafa verið kommúnísk eða fas
istísk. Þar er um að ræða
greinar á sama meiði. En ef
um skipulagða glæpastarf-
semi hefur verið að ræða,
sem hlýtur að hvarla að mönn
um, hefði að sjálfsögðu oltið
á miklu að komast fyrir ræt-
ur hennar.
Rubenstein er því orðinn
annar ógæfumaður banda-
rísku þjóðarinnar, hver sem
tilgangur hans annars var.
En verst er þó það, að lög-
regluyfirvöld í Dallas hafa
svo hörmulega brugðizt
skyldu sinni, að orð fá eigi
| lýst. Hefðu menn þó ætlað, að
Dægurlögin og tónlistin
Kjell Bækkelund foidæmir „Pop-músíkina"
NORÐMENN deila um fleira en
stjórnmál og trúmál, landsmál
og ríkismál. Nokkrar undanfarn-
ar vikur hefur römm deila verið
háð í blöðunum um hvort fræða
skuli unglinga um kynferðismál
í skólunum og kenna þeim hvern
ig komist verið hjá barneignum.
Tilefni þeirrar deilu var samtals
tími í útvarpinu, sem kennske
var dálítið seinheppilegur. Og
nú er rifizt um „pop-músík“.
Og upphaf þess rifrildis var
líka í samtalstíma í útvarpinu.
Tók þátt í því m.a. Kjell Bække
lund (hann og Robert Riefling
eru taldir færustu píanóleikarar
Noregs nú) og gekk Bækkelund
óþyrmilega í skrokk á „pop-
vellumúsíkinni“. Og nú hófust
deilur um þetta í blöðunum. —
Norðmenn eiga einn „frægan pop
söngvara", sem heitir Asbjörn-
sen en syngur undir nafninu Ray
Adams og er orðinn fjáður mað-
ur á grammófónplötusölu. Hef-
ur hann nú tekið upp vörnina fyr
ir „pop“, og heldur því fram að
95% af þjóðinni sé meðmæltur
þessari tegund tónlistar, sem
hann vill kalla skemmtimúsík.
En um listgildi hennar er hann
fáorður. Hinsvegar eigi hún full
an rétt á sér, vegna þess að svo
margir vilji heyra hana. — En
þar er Kjell Bækkelund á öðru
máli.
Hann vill ekki láta kalla þetta
„underholdings-musik“ en segir:
— Nei — við skulum kalla það
réttu nafni: Pop — en ekki
skemmtimúsík. Ray Adams skal
ekki leyfa sér að reyna að láta
sig eða aðra dreyma um að verð
mæt og tónræn skemmtimúsík
sé það sama og pop-músíkiðnað
ur nútímans. Skilur hann ekki
muninn? Að það er munur á
þeim, sem semur — skapar
skemmtimúsík af innri þörf,
og iðnaði, sem með aðstoð
greiðvikinna manna sér „þörf-
um“, aðeins vegna þess að
þörfin sé til. Þörf. Er
spekúlasjónin þá fjarri? . . . Eg
hef ekkert á móti skemmtimúsík,
ég hef líka gaman af vinsælli
(populær) músík. Eg hef gam
an af bæði Lehar og Cole Port-
er, ég dáist að jazz-stjörnunum,
svo sem Duke Ellington og
Teddy Wilson . . . En ég vil ekki
viðurkenna þá, sem innantómir
gramsa allra einföldustu kennd-
um samborgara sinna? Eg viður
kenni m. ö. o. ekki pop-iðnaðinn.
Yfirleitt hefur sóknin gegn
„pop“ verið meiri en vörnin í
þessari deilu. Toralv Maurstad,
hinn ungi og ágæti leikari hefur
lagt orð í belg og segir: „í leik
húsinu eigum við að reyna að
fullnægja kröfum um gæði, og
hvort sem okkur tekst það eða
ekki, þá er þetta þó markmiðið
og tilgangurinn og það sem við
leitumst við. En um ,pop“ er
þetta gagnstætt . . . Pop skefur
út virkileikann og setur í stað-
in einskonar ljósrauða kvoðu,
sem maður lepur í sig“.
Bækkelund tilfærir napra
klausu úr „Politiken“ eftir Leif
Panduro, sjónvarpsgagnrýnanda
blaðsins. Hann skrifa* svo um
norsku pop-söngmeyna Grynet
Molvig (hún heitir ekki Grynet
Texasbúar mundu reyna að
lujálpa hinum nýja forseta
sínum, sem einmitt er kom-
inn frá Texas. En fyrsta ganga
Dallasbúa gat ekki verið
verri.
og vill ekki láta kalla sig það,
en plötuframleiðandanum þótti
meiri auglýsing í þessu grjóns-
nafni en því rétta):
„Grynet Molvig er frá Noregi,
og hún lítur svei mér skrambi
vel út og getur hnyklað brún-
irnar, þegar þess þarf, sömu-
leiðis nýtur sitjandinn á henni
(þó ekki jafnist hann á við búsk-
kvennanna) sín vel í þröngum
buxum. Hún var matreidd á
ýmsa vegu, saklaus stúlka úr
sveit, eitilhörð padda úr borg-
inni, og við og við steig hún
nokkur dansspor. Og svo söng
hún með þessu öllu saman —
og það var I rauninni alvarleg-
asta aðfinnslan, sem maður getur
gert“. (Grynet er ein vinsælasta
pop-söngmærin í Noregi).
Kjell Bækkelund og Ray Ad-
ams eru að vísu gagn-öndverðir
pólar í þessu máli, þeir eru eins
og eldur og ís, of ólíkir til að
rökræða, svo að orðaskipti
þeirra koma ekki þeim að gagni,
sem vilja leita meðalvegar í mál
inu. Frá sjónarmiði Bækkelunds
er afstaða pop til tónlistar áþekk
af stöðu klámrita til bókmennta.
En í báðum tilfellum verður
vandinn sá, að draga markalín-
una á milli flokkanna.
Áður en þessari rimmu lýkur
hefur nýr aðili bætzt í hópinn,
nýr og skæður sóknaraðili gegn
pop. Þann 22. okt. var frumsýnt
í Osló Ny Teater hið mjög um-
rædda leikrit Danans Ernst
Bruun Olsens: „Teenagerlove“.
sem vakið hefur dæmafáa at-
Akureyri 23. nóv.
ÞÓRARINN Björnsson, skóla-
meistari M.A., minntist Ken-
nedys forseta á Sal í morgun
við stutta en áhrifaríka athöfn.
Honum mæltist m.a. svo: „Ken-
nedy Bandaríkjaforseti er lát-
inn.“. Þessi orð bárust út um
allan heim á örskömmum tíma
í gærkvöldi. Ég efast um að
nokkur orð hafi nokkurn tíma
í einni svipan snortið viðkvæm-
an streng í brjóstum jafn
margra. Aldrei höfum við ef
til Vill fundið það fremur, hvað
við erum háð hvort öðru og
hve miklu líf og dauði eins
manns getur varðað örlög okkar
allra. Við erum öll á leiðinni að
verða eitt. Sú hugsun varð mér
eini vonarbjarminn í skuggan-
um í gærkvöldi.
Aldrei sá ég svo mynd af
hinum unga Bandaríkjaforseta
að mér kæmi ekki í hug eitt
fegursta orðið í íslenzkri tungu:
Drengilegur. Hann bar' með sér
vaskleika karlmennskunnar og
um hann lék heiðríkja heiðar-
leikans.
Við getum fátt gert á slíkri
stundu. En við getum beðið
þann, sem Matthías nefndi „Föð-
ur ljósanna, lífsins rósanna:“, að
veita oss það að minningin um
göfugan og dáðríkan mann
verði mannkyni öllu styrkur í
hygli 1 Kaupmannahöfn og á
Oscarsteatern 1 Stokkhólmi og
vafalaust verður sýnt mjög bráð
lega í Reykjavík. Aðalpersóna
leiksins, Billy Jack, er „tipp-
topp popsöngvari“, tignað goð
sjálfvirks mannfélags en fórnar
lamb um leið. Hann svindlar á til
finningum sjálfs síns og annarra,
en hatar bæði sjálfan sig og aðra.
Hann hefur svikið trúa konu
sína, til þess að giftast ríkri,
heimskri og lífsleiðri auðmanns
dóttur, Vivi að nafni. Allt snýst
um pop — og peninga og tónlist
in í leiknum (eftir Finn Savery)
er nepjuleg skopmynd af pop-
músíkinni, eins og hún gerist upp
og niður.
Er það tilviljun (eða skilning
ur leikhússtjórans á gildi aug-
lýsinga?) sem ráðið hefur vali
sumra þeirra, sem taka þátt i
þessari leiksýningu? Poþ-óvin-
urinn nr. 1 (Kjell Bækkelund)
stjórnar nefnilega hljómsveit-
inni- Og Toralf Maurstad, sera
getur hér að framan leikur Billy
Jack. Hina forsmáðu konu hana
leikur Liv Strömsted og er leik
ur hennar tvímælalaust beztur
allra. Þau Toralf og Liv hafa
verið fengin að láni, en af leik-
hússins eigin liði leigur Frank
Robert úrkynjaðan og útbrunn
inn rithöfund, sem lifir á því að
semja texta við pop-lögin.
Eg býst við að leikrit þetta
verði langlífast allra þeirra, sem
tekin verða til sýningar á Osló
leikhúsunum í vetur. Er jafnan
uppselt á sýningarnar löngu fyrir
fram. Og meða „Teenagerlove**
gengur, heldur það vafalaust vak
andi pop-rifrildinu.
veikri viðleitni sinni til að skapa
bjartari líf og betri heim.“ “.
— Sv. P.
Seldi 55 tonn
fyrir 52000
mörk
Eskifirffi. 19. nóvember.
GUÐRÚN Þorkelsdóttir
seldi í Þýzkalandi í dag 55
tonn af eigin afla fyrir 52 þús-
und mörk.
Seley mun eiga aff selja I
Þýzkalandi í næstu viku, en
báturinn siglir með eigin
afla.
Lítill bátur, Jónas Jónsson,
fiskar nú fyrir Bretlands-
markaff. — G. W.
1300 tunnur til
Akraness
Akranesi, 23. nóv.
ÞRETTÁN hundruff tunnur sild-
ar bárust hingaff í dag. Síldin er
hrafffryst. Aflahæstur var Sól-
fari meff 800 tunnur, Skímir
hafffi 300 og Sigrún 200 tunnur.
— Oddur.
— Sk. Sk.
„Um hann lék heib-
ríkja heiðarleikans"
— sagði Þórarinn Bjömsson, skólameistari
í minningarræðu um John F. Kennedy