Morgunblaðið - 26.11.1963, Page 25

j! Þriðjudagur 26. nóv. 1963
25
MQRCUNBLAÐIÐ
k
Islenzk frímerkja-
sýning í Stokkhólmi
F. 12. maí 1877.
D. 18. nóveir<ber 1963.
í DAG verður til moldar borin
frá Keflavífcurkirkju Ragnhild-
ur Pétursdóttir, Vatnsnesvegi
28 í Keflavíik Hún fæddist í
Bergvík í Leiru.
Foreldrar hennar voru hjónin
Pétur Sveinsson og Guðrún Guð
mundsdóttir, búendur þar. Syst-
urnar voru tvaer og var Svein-
sina tveimur áruim yngri. Föður
sinn missti Ragnihildur aðeins 5
ára gömul. Hann féll niður um
ís og drukiknaði frostaveturinn
1882, er hann var á leið inn á
V a tnsleysus trönd.
Ragnhildur ólst upp hjá móð-
ur sinni og dvaldist með henni
fram á fullorðinsár. Árið 1897
giftist hún Jóram Jónssyni frá
Melbæ í Leiru. Þau settust að í
Lilta-Hólmskoti í sömu sveit og
bjug.gu þar öll sín samivistarár.
ibau eignuðust 6 börn og eru 5
jþeirra á lífi. Einn drengur lézt
£ frumbernsku. Hin systkinin
eru: Jenný, Sigurlína og Pétur,
öll búsett í Keflavík, en Guð-
rún og Sveinsína búa í Reykja-
vik. —
Á afmælisdegi Ragnhildar,
hinn 12. maí árið 1910, drukkn-
aði Jóram, maður hennar. Þá
voru börnin öll í bernsku — það
elzta 10 ára, en það jmgsta á
fyrsta éri. Þess var enginn kost-
ur fyrir Ragnhildi að halda bú-
skapnum áfnam eftir missi eigin-
mannsins. Tvö barnanna voru
tekin í fóstur, en hin þrjú dvöldu
að mestu leyti með móður sinni.
Hún fluttist skömmu síðar til
Reykjaví'kur og barðist þar á-
fram við að koma upp bömum
sínum. Sú barátta var löng og
eerið ströng, oft á tiðum. En
aldrei var möglað eða kvartað —
og aldrei gefizt upp. Og svo fór
að lokum, að sigurinn var unn-
inn, börnin vaxin og framtíð
jþeirra tryggð, eftir því sem í
mannlegu valdi stóð.
Árið 1920 flutti Ragnhildur til
Keflavíkur og hefur dvalíð þar
síðan. Seinustu 20 árin dvaldi
hún á heimi'li Sigurlínu, dóttur
6innar, og eiginmanns hennar,
Guðmundar Magnússonar. Síð-
ustu 6 ár ævi sinnar var hún
algjörlega rúmföst. Hjá dóttur
sinni og fjölskyldu hennar naut
hún frábærrar umhyggju og kær
leika, aUa tíð — og eigi sízt hin
síðustu árin, þegar hjálparinnar
var mest þörf.
Ragnlhildur var trútoona mikiJI
og einlæg, svo að segja má, að
trúin hafi verið hinn styrki staf-
ur, er hún studdi sig ávallt ör-
ugg við. Sístarfandi var hún á
meðan hún átti þess nokkurn
Ikost. — En síðast og fyrst var
hún góð móðir, fórnfús og kær-
leiksríik. Sem slákrar er hennar
nú minnzt af börnum hennar og
ésbvinum þeirra við leiðarlok.
Hinni látnu merkistoonu bið
ég fararheilla til helgra ljóssins
heima. Börnum hennar og ást-
Vinum votta ég hjartans samúð
og bið þeim öllum blessunar
Guðs.
Bj. J.
Kveðja frá heimili hennar
að Vatnsnesvegi 28, Keflavík.
Langur, heiður lífsins dagur,
liðinn hér í heimi nú.
Traust og grandivör gæðakona,
Pétursdóttir
gekkst þinn veg í bjartri trú.
Á9trík móðir, aimman góða,
aUt, sem bezt og fegurst er,
allar stundir okkur veittir,
er við saman nutum hér.
Okkur hjá í elli þinni,
æt’íð dvaldir, virt og dáð.
Elska þín ^em ávallt vakti,
er í hverri minning skráð.
Ástarþakkir áttu móðir,
amrna, og tengdamóðir kær.
Fyrir allt, sem okkur varstu,
Einn það Drottinn launað fær.
Langommunnar litlu börnin,
Ijúfar þakkir færa hér.
Kærleiksylinn helga og hreina,
hlutu bömin smá hjá þér.
Yfir þínum ævidegi,
aðalsmerki hetju skín.
Birtu og varma barstu öðrum,
' blessuð veri minning þín.
I. S.
— Verðbréf
Framh. af bls. 2.
farin ár hafa orðið þess valdandi,
að afnumið hefur verið hámark
á endurkaupum víxla með
veði í landbúnaðarafurðum,
svo að þau lán munu
hækka á þessu hausti um
um það bil hundrað millj. kr.
Gildir þá nú sama regla um lán
út á birgðir landbúnaðarafurða
og sjávarafurða, að lánin nema
55%af skilaverði afurða. Það eru
því fyrirsjáanlegar mjög miklar
hækkanir í endurkaupum afurða
víxla á næstunni að óbreyttum
reglum, en þar að auki er vax-
andi þörf fyrir aukið rekstrarfé
til útflutningsframleiðslunnar
vegna aukins rekstrarkostnaðar,
sem margir telja æskilegt að
Seðlabankinn leysi úr. Jafn-
framt eru möguleikar Seðlabank
ans til þess að taka á sig frekari
aukningu endurkaupa mjög tak-
markaðir, þar sem nú liggur
nærri, að náð sé í innlánsbind-
ingu því hámarki, sem Seðla-
bankaögin nú leyfa, en það er
15% af sparifjárinnstæðum og
20% af innstæðum, sem ávísa
má á með tékka. Sú leið að auka
endurkaup afurðavíxla án þess
að afla fjár á móti með aukinni
innlánsbindingu eða á annan
hátt, mundi leiða beint til rýrn-
unar gjaldeyrisforðans eða inn-
lendrar peningaþenslu. Þessa
leið vill ríkisstjórnin ekki fara,
heldur vill hún leita lausnar á
þessum vandamáluim, er tryggi
undirstöðuatvinnuvgeunum eðli-
legt rekstrarfé án þess að það
þurfi að leiða til þenslu um rýrn
unar gjaldeyrisforðans. Um tvær
leiðir virðist vera að ræða, ef
þessum markmiðum á að verða
náð.
Tveir leiðir
Fyrri leiðin er sú, að haldið
sé áfram í aðalatriðum þeim tak-
mörkunum endurkaupa af hálfu
Seðlabankans, sem í gildi hafa
verið undanfarin ár. Jafnframt
verði um það séð með samning-
um við viðskiptabanka, að þeir
hagi útlánastarfsemi sinni
þannig, að tryggt sé, að undir-
■stöðuatvinnuvegirnir fái eðlilegt
rekstrarfé ti starfsemi sinnar.
Þegar hliðsjón er höfð af undan-
farinni reynslu og ástandi því,
sem nú ríkir í peningamálum,
er mjög vafasamt, að viðskipta-
bankarnir einir geti leyst þau
vandamál, sem nú eru framund-
an í þessum efnum.
Hin leiðin er fólgin í því, að
Seðlabankinn taki að sér það
hlutverk að sjá undirstöðuat-
vinnuvegunum fyrir verulegum
hluta þess rekstrarfjár, sem þeir
þurfa á að halda, en um leið fái
Seðlabankinn aðstöðu til þess að
afa fjár til þessarar starfsemi
með aukinni innlánsbindingu.
Þetta þýðir með öðrum orðurn,
að það yrði meginhlutverk inn-
lánsbindingarinnar að afla fjár
frá bankakerfinu í heild í þvi
skyni að veita þvi aftur út til
þeirra atvinnuvega, sem þurfa
mest á því að halda. Seðlabank-
inn tæki þannig að sér að miðla
hluta af sparnaði þjóðarbúsins
til ákveðinna forgangsþarfa, án
þess að þetta rekist á önnur
meginhlutverk hans, svo sem að
varðveita gjaldeyrisforða þjóðar
innar.
Ríkisstjórnin er þeirra skoð-
unar, að þessa síðari leið beri að
fara, en í fyrstu grein þessa
frumvarps felast þær breytingar,
sem nauðsynlegt er að gera á 11.
grein laga nr. 10/1961 um Seðla-
banka íslands, ef þessi stefnu-
breyting á að ná fram að ganga.
í greininni felast tvær efnis-
breytingar á gildandi ákvæðum
Seðlabankalaganna. I fyrsta lagi
er ákveðið, að það sé megintil-
gangur innlánsbindingar að
standa undir innlendum lánveit
ingum Seðlabankans, þ. á. m.
endurkaupum afurðavíxla. Eins
og nú standa sakir, mundi í þessu
felast, að innlánsbindingin yrði
notuð til að standa undir mikilli
og vaxandi þörf fyrir endur-
kaup afurðavíxla af hálfu Seðla
bankans. Er ætlunin að sá hátt-
ur verði á hafður, að endurkaup
in fari um hendur sérstakrar
deildar í bankanum, er fengi hin
ar bundnu innstæður sem starfs
fé. Þar sem deildin yrði hins
vegar ekki bókhaldslega sjálf-
stæð, er ekki þörf ákvæða um
hana í lögum. Hin meginbreyt-
ingin, sem í greininni felst, er að
heimild Seölabankans til inn-
stæðúbindingar hækki úr 15 —
20%, er nú gilda, í 25% af heild-
arinnstæðum innlánsstofnana.
Með þessu ákvæði mundi Seðla-
bankanum verða kleift að auka
innlánsbindinguna allverulega,
en það mundi skapa tækifæri til
þess að auka endurkaup afurða
víxla sjávarútvegsins og land-
búnaðarins og jafnvel að auka
hlutverk endurkaupanna með
því að taka smám saman upp
endurkaup afurðavíxla iðnaðar-
ins, t. d. útflutningsiðnaðar og
þess iðnaðar, sem engrar toll-
verndar nýtur.
Ríkisstjórnin er þeirrar skoð-
unar, að í þessum hluta frum-
varpsins felist mikilvæg skipu-
lagsbreyting, er geti orðið til
þess, að bankakerfið í heild geti
þjónað betur en verið hefur því
mikilhæfa hlutverki að sjá und-
irstöðuatvinnuvegum þjóðarinn
ar fyrir nauðsynlegu rekstrarfé.
Um útgáfn verffbréfa
með gengisákvæði
Hin þráláta verðbólguþróun
hér á andi undanfarna tvo ára-
tugi, ásamt endurteknum geng-
isbreytingum, sem af þessu hef-
ur ieitt, hefur aukið mjög van-
trú manna á framtíðarverðgildi
peninganna. Á móti þessu hefur
það vegið undanfarin ár, að
vextir af sparifé hafi verið háir,
en auk þess skattfrjálsir. Örar
launa- og verðhækkanir, eins og
átt hafa sér stað að undanförnu,
skapa hins vegar ótta við nýja
gengisbreytingu og þá spákaup-
mennsku, sem því fylgir. Með
því að gefa mönnum kost á því
að kaupa verðbréf með gengis-
ákvæði, er sparifjáreigendum
opnaður möguleiki tii að vernda
hag sinn gegn hugsanlegri geng-
isbreytingu. Er það honum
miklu hagkvæmara en að leggja
sparifé sitt í lítt hugsuð kaup
á vörum eða fasteignum, eins
og oft vill verða. Hins vegar er
eðlilegt, að vaxtakjör og endur-
greiðsutími þeirra verði ákveð-
inn þannig, að ekki leiti óeðli-
lega mikill hluti sparnaðar þjóð-
arinnar í þennan farveg.
Nú er það jafnframt megin-
stefna ríkisstjórnarinnar og
Seðlab^nkans, að komast hjá
nýrri gengisbreytingu, en út-
gáfa verðbréfa með gengis-
ákvæði er um leið tækifæri til
þess fyrir Seðlabankann að lýsa
yfir trausti sínu á núverandi
gengisskráningu með því að taka
á sig skuldbindingar með geng-
isákvæðL Verði frumvarp þetta
að lögum, er það ætlun Seðla-
bankans að hefja útgáfu gengis-
bréfa, eins fljótt og aðstæður
leyfa.
Stokkhólmi 23. nóv. (TT).
1 GÆR opnaði Páll Ásgeir
Tryggvason, sendiráðsfulltrúi, —
stóra íslenzka frímerkjasýningu
í Póstsafninu í Stokkhólmi. Sýn-
ingin verður opin til 12. janúar
nk. Á sýningunni eru frímerki,
sem íslenzk póstyfirvöld og félag
íslenzkra frímerkjasafnara í
Stokkhólmi hafa lánað. Einnig
eru sýnd frímerki úr safni
sænska Póstsafnsins.
SUMARIÐ 1963 er liðið, fyrsti
vetrardagur runninin upp, loft c-r
þungbúið þétt rigning, ragnmóð
an hylur Helgafellssveitarfjöll-
in.
Það er bílalest á leið frá
Stykkishólmi til Bjarnairhafnar.
I fremsta bílnum líkkista, í
henni hvílir Kristjana Guð-
mundsdóttir frá Kothrauni. Hún
verður jörðuð í dag við hlið
manns síns, Halldórs Pétursson-
ar, og bamainna sinna, sem dóu
ung. Kristjana var fædd í Ögri
í Helgafellssveit 15. ágúst 1873.
(Þá var Ögur í Hélgafellssveit).
Þetta var áður en Stykkishótmur
varð sér sveitarfélag).
Hún andaðist í spítalanum í
Stykkishólmi 18. október. Þar
hafði hún dvalið seinustu árin að
miklu leyti. Kristjana gerðist
ekki víðförul um ævina, í þau
rúm 90 ár, sem hún lifði. Heimili
hennar voru á svæðinu frá
Stykkishólmi að Búlamdshöfða í
Eyrarsveit. Ævi hennar var þó
viðburðarík og stormasöm. svo
að allur fjöldinn hefði ekki af-
borið, með jafnmikilli sálarró,
allt sem hún varð að reyna.
Móðir sína missti hún umg, varð
þá að fara til vandalausra, en
eftir fárra ára bil komst hún
til hálfsystur sinnar, Guðrúnar
Káradóttur á Seljum í Helga-
fellssveit. Það má segja að þá
hafi lánið leikið við han,a, 'því
Guðrún var annáluð gæðakona.
Guðrún var gift Sæmundi Péturs
syni, bróður Halldórs, manns
Kristjönu. Ung giftist Kristjana,
Halldóri. Byrjuðu þau búskap í
Hraunsfirði í Helgafellssveit, með
lítil efni eins og þá var titt. Það-
an fluttust þau að Kothrauni, og
bjuggu þar meðan Halldór lifði,
en hann andaðist sumarið 1921.
Kothraun er við Bjarnarhafin-
arfjall þar sem stytzt er á milli
hrauns og hlíða, við annan tún-
jaðarinn er Berserkjahraunn, en
hinn hhðarrætur Bjarnarhcifnar-
fjalls. Þar er sumarfagurt. en
stórviðrasamit í suðvætan átt. í
febrúar 1922, fauk bærirun á
Kothrauni ofan af Kristijönu og
börnum hennar um hánótt. Þá fór
hún um nóttina með börnin að
Bjamarhöfn, þar var góðs skjóls
að leita, hjá hjónunum Eiríki
Eirítossyni og Þorgorði konu
hans. Eiríkur var þá bústjóri þar,
fyrir Thor Jensen. Shemma á
hjúskaparárum sinum fengu þau
hjónin Kristjana og Halldór að
reyna barnamissi. Það sagði
Kristjana mér, eftir að hún var
búin að missa fjóra syni sína
fullorðna, að sín erfiðasta nótt
hefði verið, þegar hún missti ann
að ungbarn sitt. Það dó í rúminu
hjá þeim hjónunum, hún ein var
vakandi í myrkrinu yfir líki
barnsins, eldspýtur voru ekki til,
eldur falinn í hlóðum í fram-
eldhúsi, þangað varð að fara með
bréf og kveikja á því.
En aif ástæðum, sem ég greini
elcki frá, vildi hún engan vekja
sér til aðstoðar. Lét heldur slag
standa til morguns. Ég, sem er
svo heppinn. að hafa kynnzt
Kristjönu, veit það, að ljós trú-
arinnar hefur lýst henni þessa
nótt, eins og alltaf í hennar erf-
íðleikum. Fyrir 48 árum rúmum,
kom óg fyrst í kirkjugarðinn í
Bjarnanhöfn, þá tók ég etftiir sam-
Meðal athyglisverðustu hluta
á sýningunni er bréf með fyrstu
íslenzku frímerkjunum, sem gef-
in voru út 1872 og teiikmingair af
frímerkjum, sem Islandsvinafé-
lagið í Vín gaf út í tilefni 1000
ára afmælis Alþingis 1930.
Á sýningunni er hægt að fylgj-
ast með sögu íslands þar til
landið hlaut sjálfstæði 1944, og
þar eru mörg falleg frímerkL t. d.
með myndum af Heklugdsinu Og
íslenzkum blómum.
hlöðnum litlum leiðum, á þeim
var lítill trékassi með glerloki,
undir lokinu var pappírsblað, á
það voru skrifuð þessi orð.
— Drottinn gaf, Drobtinn tók —
Mér var sagt að þar undir hvíldu,
börn hjónanna á Kothrauni. Þá
hafði ég ekki séð Kristjönu, en
Halldór og nokkuð af bömum
þeirra. Þessi litli kassi og leiðin,
urðu mér svo minnisstæð, að nú
á fyrsta vetrardag mundi ég hvar
þeirra var að leita. Þegar ég
kynntist Kristjönu, og hvernig
hún tók öllum sínurri ástvina
missi, skildi ég, að orðin undir
glerlokirnu, voru teksti lífs henn-
ar. Hún sagði einu sinni við mig,
ég á kannske eftir að reyna eitt-
hvað ennþá, hvað sem Drotitinn
leggur á mig, skal ég reyna að
bera möglunarlaust. Ég er ekki
of góð, til að bera þann kross,
sem hann leggur á mig. Þaninig
hugsaði hún og breytti, allt sem
fram við hana kom, var frá Guði,
þannig átti það að vera, á enigan.
hátt öðruvísL þetta var hennar
bjargföst trú Hún var alltaf
reiðubúin að hugga aðra og
gleðja, hún átti ótæmandi sjóð
af góðvild og manngæzku, alltaf
sí glöð og þakklát sínum sam-
ferðamönnum.
Ég heimsótti hana nokkrum
sinnum í spítalanum í Stykkis-
hólmi. Hún sagði að hann væri
sitt heknilL þar væri allt gert
fyrir sig. sem hsagt væri, bæði
af læknum og starfsliði spítalans.
Við andlátsfregn hennar kom mér
í hug orð Matthíasar:
Dæm svo mildan dauða
Drottinn þínu barni
Eins og léttu laufi
Lyfti blær frá hjarni
Eins og lítiU lækur
Ljúki sínu hjali
Þar sem lygn í leyni
Liggur marinn_svali.
Kristjana fékk hægt andlát,
það er komin kyrrð eftir storma-
sama ævL jarðneskar leifar henn
ar eru komnar í skjól í Bjarnar-
höfn, eins og hún leitaði þar
skjóls í ofviðrinu, þegar bærinn
hennar á Kothrauni fauk. Þar
hefur ekki verið búið síðan. Þeg-
ar líkfylgdin hélt til Bjarnar-
hafnar, fannst mér vel við eig-
andi að taka krók af leið, heim
að Kothrauni, bera kistu hennar
í bæjartóftina, og flytja þar baan.
Þar hefur hún oft flutt hjart-
næmar bænir, og kennt börnun-
um sínum fyrstu bænirnar.
Drottinn, sem heyrir bænimar,
hirðir ekki um stund eða stað,
hvar þær eru fluttar. svo einu
gildir, þó þessi krókur væri ekki
tekinn. Ég þakka Kristjönu fyrir
samvemstundirnar og allt sem ég
hef lært af henni. Ég vei't að
margir taka undir þessi orð með
mér. Ég bið Guð að blessa dætr-
um hennar þremur, minninguna
um góða móður. Nú á fyrsta
vetrardag er það vissan um sum-
ar að liðnum vetri, sem gerir
mér mögulegt að hugsa til vetr-
arins. Eins er það, þegar óg stend
við gröf góðvinar, þá er það
fyrirheitið um annað Uf, sem
breiðir birtu og yl, yfir gröf og
dauða.
Kristjana frá KothraunL hvil
þú í Guðs friði.
Gamall Helgfellingur.
Kristjana Guðmunds-
dóttir Kothrauni