Morgunblaðið - 12.01.1964, Blaðsíða 23

Sunnudagur 11. jan. 1964
MORGUNBLADIÐ
23
tíðinc
atriða varnarmiála, hafa styrkt
þessa skoðun.
AF boðskap ráðamanna stórveld-
anna undanfarnar tvær vikur er
ekki hægt að ráða breytta af-
sttiðu til helztu ágreiningsmála.
Gæbt hefur þar þeirrar friðsam-
legu sambúðar, sem Krúsjeff,
forsaetisráðherra Sovétríkjanna,
hefur svo mjög haldið á lofti,
og víðast hefur fallið í góðan
jarðveg á Vesturlöndum. Sá andi
svífur þó ekki yfir vötnum í
Alþýðulýðveldinu Kína, sem nú
iætur meira á sér bera en áður.
Virðast ráðamenn þa,r nú leita
fylgis allra, sem þeir mega, fyrst
og fremst þó Asíu- og Afriku-
þjóða, við þann sósíalisma, sem
þeir telja stefnu Krúsjeffs alger
svik við. Þó hefur ekkert kornið
fram, sem bendir til, að alger
klofningur alheimskommúnism-
ens sé á naesta leiti.
Það virðist því ljóst, að sam-
búð Sovétríkjanna og Bandaríkj-
anna verður það, sem hæst ber
á sviði alþjóðamáia næstu mán-
uði, þótt margt bendi til, að
markaðsmál Evrópu eigi eftir að
koma allnokkuð vð sögu.
Margir stjórnmálafréttaritarar
hafa nefnt ummæli Krúsjeffs
og Johnsons, Bandaríkjaforseta,
nú nýverið, „friðarsókn“. Af
sovézkri hálfu einkenndist „sókn
in“ af hátíðarkveðjum til vest-
rænna leiðtoga, a.m.k. þar til
Krúsjeff lét hafa eftir sér, að
þeir (sovézkir ráðamenn) ósk-
uðu eftir „bættum samskiptum
og friðsamlegri samvinnu, ná-
ungakærleik og vinsemd Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna".
Síðar var tekið dýpra í ár-
inni þar eystra, og á fimmtu-
dag í fyrri viku sendi Sovét-
stjórnin ríkisstjórnum allra
þeirra landa, sem hún hefur
stjórnmálasamskipti við, langa
orðsendingu (21 vélrituð siða),
þar sem lagzt er gegn valdbeit-
ingu til að leysa deilur um lands-
svæði, og stungið er upp á
samkomulagi til að tryggja, að
þessi regla verði haldin.
Káðamenn Vesturveldanna
gáfu hins vegar engar slíkar yfir
lýsingar af sinni hálfu, lögðu
ekki til sáttmála eða samkomu-
lag af þessu tagi í boðskap sín-
um. Að loknum fundi þeirra
Johnsons og Erhards, kanzlara
V-Þýzkalands, í Texas, lýstu þeir
því yfir í sameiningu, að þeir
hygðust „halda áfram að rann-
saka alla möguleika á bættri
sambúð austurs og vesturs."
Það kom einnig fram í hátíð-
arboðskap Johnsons til Krúsjeffs,
að bandarískir ráðamenn óskuðu
eftir bættu ástandi á alþjóða-
sviðinu. Talsmaður Hvíta húss-
ins lýsti því síðar yfir, að
Johnson hygðist halda uppi „lát-
lausri friðarsókn", svo að draga
mætti úr kalda stríðinu.
Dean Rusk, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, reyndi að lýsa
nánar tilgangi og ætlun Banda-
ríkjastjórnar. Hann skýrði frétta-
mönnum frá þvi, að stjórnin
vildi gjarnan taka til umræðu
gömul vandamál, t.d. Berlínar-
málið og Þýzkalandsmálið. Hafa
þessi uimmæli, svo og önnur höfð
eftir málsmetandi ráðamönnum
í V-Evrópu, leitt til þeirrar trú-
er, að þessi mál muni bera hæst
alþjóðamála, a.m.k. fyrrj hluta
órs. Heimsóknir V-Berlínarbúa
til A-Berlínar um hátíðarnar, __
grunsamleg þögn v-þýzkra ráða-
manna og (að sumra sögn) breytt
afstaða V-Þjóðverja til einstakra
Sovétríkin ein komu fram með
ákveðnar tillögur, og því beind-
ist athyglin að viðbrögðum á
Vesturlöndum. Þau voru ekki
alls staðar jákvæð. Talsmaður
f
V'i
er því haldið fram, að takmarkið
sé sameining Þýzkalands. Þessi
yfirlýsing brýtur í bága við
viðleitni Sovétríkjanna til að
halda A-Þýzkalandi í hópi komm
únistaríkjanna. Þrátt fyrir san»-
komulagið, sem leiddi til frjálsra
ferða V-Berlínarbúa um alla
borgina nú nýverið, og annars
svipað samkomulags til lengri
tíma, þá virðast litlar líkur til
þess, að samkomulag náist, þ.e.
að annar aðilinn breyti grund-
vallarafstöðu sinni. Slík breyt-
ing ein er talin munu nægja til
endanlegrar lausnar vandamál-
anna.
Eitt bandarískt stórblað, a.m.k.,
lét að því liggja fyrir skemmstu,
að fyrir dyrum stæði viður
kenning á þrískiptingu Þýzka-
lands, í V-Þýzkaland, A-Þýzka-
land og Berlín. Fregn þessi var
sögð komin frá London, en
brezka utanríkisráðuneytið hefur
nú fullyrt, að hún eigi ekki við
rök að styðjast. Orðrómurinn um
tekin til alvarlegra.r umræðu.
• Vesturveldin kunna að hafa
fallizt á þetta. Sé því svo farið,
þá má búast við leik af þeirra
hálfu, t. d. viðræðufundi við
sovézka ráðamenn um Berlín og
Þýzkaland. Dr. Schröder, v-
þýzki utanríkisráðherrann, hef-
ur lýst samþykki sínu við hug-
myndir um al-þýzkar nefndir
undir umsjón fjórveldanna. —
Viðræðufundur af þessu tagi
gæti mjög auðveldlega orðið ár-
angurslaus, en tilraun hefði þó
verið gerð til að sameina Þýzka-
land, og stjórn Erhards myndi
vaxa í áliti fyrir tilraunina, en
kosningar eru fyrir dyrum í V-
Þýzkalandi á næsta ári.
• í staðinn fyrir sameiningar
tilraunir myndi því fylgja já-
kvæðari afstaða v-þýzkra ráða-
manna til tilrauna, er miðuðu að
því að bæta sambúðina við Sovét
ríkin, þó að örlítið þyrfti að
víkja frá öryggiskröfum þeim,
sem nú eru taldar nauðsynleg'
„Þeir lata sér nægja að hvísla gegnum sprungu á
Shakespeare, 5. þáttur, 1. atriði.
veggnum14 — Jónsmessunæturdraumur, eftir
bandaríska utanríkisráðuneytis-
ins lýsti því yfir, að „skref
hefðu þegaæ verið stigin", er mið
uðu að því að athuga efni til-
lagnanna gaumgæfilega. í þeirri
yfirlýsingu sagði ennfremur: —
„Að því er virðist, þá er boð-
skapur Krúsjeffs til forsetans
ekki viðhlítandi yfiriýsing um
deilur um landsvæði, og því veld
ur hann (sem svar við friðar-
boðskap forsetans) vonbrigðum.“
Þessi afstaða bandarískra ráða-
manna er talin byggjast á því,
að þeir telji tillögur Krúsjeffs
sama eðlis og fyrri tilmæli for-
sætisráðherrans um griðasátt-
mála stórveldanna. Slíkt san.-
komulag hafa þeir talið of
ótryggt, og að sumu leyti ófram-
kvæmanlegt. Það myndi, svo að
vikið sé að nokkrum atriðum,
sennilega ná til dvalar banda-
rísks herliðs í Asíu, V-Þýzka-
landi og V-Berlín, og e.t.v. rétt-
inda Sameinuðu þjóðanna til að
skerast í leikinn, þar sem til
vandræða horfir, eins og t.d. í
Kongó. Lausn þessara mála yrði
því að fara undan, ekki í kjöl-
far griðasáttmála.
Þá er rétt að geta þess, að
samkvæmt sovézku tillögunum
yrðu sumar tegundir hernaðar
leyfðar, þótt griðasáttmáli yrði
gerður. Er þar átt við „frelsis-
styrjaldir, sem beint er gegn ný-
lendusinnum og kúgurum“. Það
endurskoðun Vesturveldanna á ar. Erhard hefur þegar sýnt, að
Þýzkalandsmálinu hefur þó ekki
verið kveðinn niður, og sterk-
astur hefur hann verið í Lond-
on. í Washington hefur fátt
heyrzt um málið, annað en það,
sem opinberlega hefur verið lát-
ið uppi, í yfirlýsingu Johnsons
og Erhards og af hálfu utanrík-
isráðuneytisins. í París er hermt,
að eitthvað sé í aðsigi um Þýzka-
landsmálið.
Ekkert hefur þó heyrzt um
þetta mál í Bonn. Þó er fullyrt,
að breytt afstaða V-Þjóðverja á
NATO-ráðstefnunni í París ný-
verið styðji orðróminn. Frétta-
menn segjast hafa það eftir á-
reiðanlegum heimildum, að v-
þýzka afstaðan til „skyndiárás-
ar“ sé í rauninni önnur, en lát-
ið sé vera á yfirborðinu.
Fram til þessa hefur afstaða
V-Þjóðverja til þessa máls verið
ákveðin. Er rætt hefur verið um
griðasáttmála Atlantshafsbanda-
lagsins og Varsjárbandalagsins
(næsta skrefið eftir Moskvusátt-
málann), hefur verið gert ráð
fyrir eftirlitsstöðvum í löndum
bandalaganna. Bonnstjórnin hef-
ur haldið fast við þá skoðun, að
þær stöðvar skuli hafðar víðar
en í A- og V-Þýzkalandi. —
Vesturveldin hafa fylgt þessari
skoðun. Það kann því að virðast
eihkennilegt, ef v-þýzkir ráða-
menn hafa allt í einu breytt um
nafn hafa ráðamenn kommún- skoðun á þessu máli; hins vegar
ista gefið hernaðaraðgerðum
sínum í Asíu og víðar.
Margir stjórnmálafréttaritarar
hafa bent á, að Ludwig Erhard
sé frjálslyndari maður en Konrad
Adenauer, og því líklegri til
samninga við Sovétríkin. Andi
sá, sem ríkti, er þeir Johnson
og Erhard ræddust við, gefur
til kynna, að þeir hafi í huga að
beita sér fyrir nýjum Umræðum
um Berlínar- og Þýzkalandsmál-
ið.
Þess ber þó að gæta, að í
yfirlýsingu þeirri, sem gefin
var út að umræðunum loknum,
kann það að varpa nokkru ljósi
á það, sem valdið hefur svo mikl
um umræðum.
Stjórnmálafréttaritarar hafa
reynt að átta sig á gangi mála,
með þetta í huga. Niðurstaða
þeirra er eitthvað á þessa leið:
• Bandaríkin og Bretland vilja
bæta sambúðina við Sovét-
ríkin, skref fyrir skref. Næsta
skrefið snertir þó hernaðaröryggi
V-Þýzkalands — eftirlitsstöðvar,
o. s. frv. — og fram til þessa hef-
ur stjórnin í Bonn haldið því
fram, að engar breytingar á
sviði hermála megi framkvæma,
án þess, að vandamál Berlínar
og sameining Þýzkalands verði I fordæmi“ í boðskap sínum, td.
hann fylgir sveigjanlegri stefnu
en Adenauer gerði.
Margt bendir einnig til þess,
að ráðamenn í A-Evrópu séu að
búa sig undir nýjar viðræður.
Talið er, að sovézkir ráðamenn
hafi lagt að Walter Ulbricht,
forsprakka kommúnista í A-
Þýzkalandi, að leyfa heimsóknir
til A-Berlínar um hátíðarnar.
Margir búast við því, að slíkar
heimsóknir verði teknar upp
aftur, enda hefur Willy Brandt,
borgarstjóri V-Berlínar, nú verið
falið sérstakt vald til slíkra samn
inga, þótt með takmörkunum
sé. Krúsjeff hélt nýlega til
Póllands, þar sem hann hefur
átt viðræður við Gomulka og
fleiri valdamenn. Um sama leyti
kom i Ijós, að verið er að hrinda
af stað endurskoðaðri, gamalli
áætlun um kjarnorkuafvopnun í
Mið-Evrópu.
21. januar nefst á ný afvopn-
unarráðstefnan í Genf, en þar
taka fulltrúar 17 þjóða enn upp
þráðinn. Stórveldin hafa þó ekki
komið sér saman um neitt það,
sem líklegt er til að leiða til
lausnar á vandamáli, sem lengi
hefur verið glímt við, þ.e. eftir-
liti innan landamæra ríkja kjarn-
orkuveldanna. Því óttast margir,
að Moskvusáttmálinn verði enn
um skeið síðasta skrefið á sviði
afvopnunair, og því muni ráð-
stefnan, eins og oft áður, fyrst
og fremst verða vettvangur áróð
urs og stóryrða.
Þrátt fyrir, að ekki sé því gert
ráð fyrir lausn stórvandamála á
næstunni, þá vænta margir góðs
af betra andrúmslofti í sam
skiptum stórveldanna. Það eitt,
þótt ekkert annað áynnist, kynni
að koma í veg fyrir nýjar ógn-
anir, eða yfirvofandi átök, eins
og Kúbudeiluna 1962. Hins veg-
ar mætti ná betra samkomulagi
á ýmsum sviðum, t.d. í viðskipt-
um. Þá má ekki gleyma því, sem
Krúsjeff nefndi „gagnkvæmt
lækkuð útgjöld til hermála. «—
Ræða Johnsons, Bandaríkjafor-
seta, nú á miðvikudag, virðist í
anda þessa „fordæmis", svo ekki
sé dýpra tekið í árinni.
Sovétríkin eiga enn við marg-
vísleg vandamál að etja, bæði
heima fyrir og erlendis, og ráða-
menn þar virðast óska eftir
auknu svigrúmi í sambúð sinni
við Vesturveldin. Ekki er heldur
ólíklegt, að stjórn Johnsons óski
eftir átakalausri. sambúð næstu
mánuði, a.m.k., enda fara kosn-
ingar senn í hönd vestra.
Stjórnmálafréttaritarar eru
því margir á þeirri skoðun, að
heildarþróuninn á næstunni
kunni að einkennast ní viðleitni
beggja til að leysa sín eigin
vandamál, innbyrðis. DeGaulle,
Frakklandsforseti, sem fram til
þessa hefur verið helzti þrándur
í Götu samstarfs Vesturlanda,
lýsti því yfir í fyrri viku, að
hann óskaði eftir starfa í anda
vilja annarra Evrópulanda og
Bandaríkjanna. Fullyrðingar for-
setans um önnur mál — kjam-
orkuvopn, verzlun, varnarmál —
gefa þó fyllilega til kynna, og
staðfesta þau vandamál, sem
bandamenn á Vesturlöndum
eiga við að stríða, sín á milli.
Eitt þeirra, og ekki hvað
minnst, er hvort eða hvernig
skuli samið við Sovétrikin. De-
Gaulle hefur tekið upp nokkur
samskipti, varfærnisleg að vísu,
við Alþýðulýðveldið Kína, hlut-
leysissinna í SA-Asíu og jafn-
vel kommúnista á Kúbu, þótt
hann sýni hins vegar stöðugt
mikla andúð á öllum samnixug-
um við Sovétríkin. Þetta hefur
gert sambúðina milli Frakklands
og Bandaríkjanna enn erfiðari,
en þau hafa fylgt nær algerlega
andstæðri sbefnu.
Verði af þeim fundi æðstu
manna Efnahagsbandalagsins,
sem látið hefur verið liggja að,
að haldinn verði á næstunni, þá
kunna línumar að skýrast um
innbyrðis samkomulag, þótt þær
viðræður fjalli vafalaust ein-
göngu um efnahags- og viðskipta
mál. Takizt hins vegar vel um
lausn þeirra mála, kann bætt
sambúð Vesturlanda á öðrum
sviðum að fylgja á eftir, fyrr
en margir munu nú telja.
Kennsla
Lærið ensku á mettima
i hinu þægilega hótell okkar við
ijávarsíðuna nálægt Dover. Fá-
mennar bekkjadeildir. Fimm
slukkustundir á dag. Engin ald-
urstakmörk. Stjórnað al kennur-
um menntuðum i Oxford. Sérstök
námskeið fyrir Chambridge Certi-
ficates’.
England.
The Regency, Ramsgate,