Morgunblaðið - 15.01.1964, Blaðsíða 10

10
MORGU N BLAÐIÐ
Miðvikudagur 15. jan. 1964
DE GAULLE
„Uppsker Frakkland kotnm-
únisma af sáðkorni De Gaull-
es?“
MARGIR dá hann, aðrir
hata hann en ýmsir gera
hvorttveggja. í sínu eigin
landi hefur hann verið at-
hafnasamari en nokkur ann-
ar forustumaður þjóðar eftir
stríðið — það verður með
miklum rétti sagt, að hann
hafi bjargað þjóð sinni. En á
öld múghyggjunnar hafa ein-
ræðisherrar vaxið upp einsog
gorkiúlur og valdig vá þjóð
sinni og hörmungum — allri
veröldinni. Er de Gaulle á
þeirri leið? spyrja. margir —
líka í Frakklandi. Hann þykir
óþjáll í samvinnu við banda-
menn Frakklands og gefur
olnbogaskot þeim vininum,
sem í tveim heimsstyrjöldum
gegndi hlutverki Jónatans er
Davíð var í hættu. Hann vill
ekki vera í samvinnu við
Breta og U. S. A. um kjarn-
orkuna, heldur vera sjálfum
sér nógur. En hann hefur
dekrað við Adenauer og Þjóð-
verjann.
Hvað segja Frakkar sjálfir
um þetta? Það er vitað að
öfgamenn í Alzírmálunum
hata de Gaulle einsog pestina.
En hvað segir allur fjöldinn?
Ætla Frakkar að gera de
Gaulle æfilangan hæstráð-
anda, einsog Spánverjar
Franco, eða steypa þeir honum
þegar forsetatíð hans rennur
út, 1965? — í grein eftir H.
Wellejus, sem fer hér á eftir,
nokkuð stytt, er varpað ljósi
á ýmislegt um afstöðu for-
ingjans til þjóðarinnar —
innávið, en það er yfirleitt
flestum miklu ókunnara en
afstaða hans útávið:
„Frakkar eru hættir að hafa
áhuga á stjórnmálum. Þjóðin
er sofnuð. Það eina sem lokk-
ar eru krásir, helgafrí, kvik-
myndir og bílar.“ Þessi vægð-
arlausa gagnrýni kom fram í
málinu gegn þeim, sem reyndu
að ráða de Gaulle af dögum.
Og það var einn afturhalds-
hershöfðinginn sem gaf vott-
orðið. En athyglisvert er það,
að nýlega sagði kommúnistinn
Jean-Paul Sartre svo að segja
orðrétt það sama.
Kaupendum stjórnarand-
stöðublaðanna fer sífækkandi.
Og fólk hafnar líka stjórnar-
blöðunum. Það eru frásagnir
„mislitu blaðanna“ um fátæk-
ar stúlkur í París og um bros-
andi bófa, sem fólkið viill
lesa. Upplag þessara blaða er
12 milljónir. „L‘Express“
helzta vikublað stjórnarand-
stöðunnar berst við dauðann
og prentar aðeins 120.000 ein-
tök.
En nú hefur þetta blað
hitt naglann á hausinn og
ýtir vig lesendunum. Því
hefur hugikvæmst að kynna
þeim manninn, sem eigi að
ráða niðurlögum de Gaulles
og verða næsti forseti Frakk-
lands. Hann er að svo stöddu
kallaður „Monsieur X“ og
Skuggamynd birt af honum
en ekki ljósmynd. Hann á að
sameina alla andstöðu gegn
de Gaulle. Hann er vammlaus
Og vítalaus. Barðist í leyni-
hernum gegn Þjóðverjum.
Landskunnur maður. Á ekki
söik á neinu sem gerðist á
hnignunarskeiði lýðræðisins,
4. lýðveldinu. Hann sækist
ekki eftir völdum en þróttur
valdsins er í honum. Þess-
vegna er hann sá eini sem
getur sameinað alla andstöðu
„gegn monarkíi Charles de
Gaulle". „Monarkí“ er ekki
fallegt orð í Frakklandi frem-
ur en „kapitalismi" meðal
sósíalista. Þessvegna er það
furðuefni, að hvergi í Veröld-
inni er talað með meiri lotn-
ingu um ríkjandi konunga en
einmitt í Frakklandi.
Hugdetta „L*Express“ hitti _
beint í mark. í fyrstu mun
blaðið tæplega hafa gert sér
ljóst, hverjum væri hugsan-
legt að tefla fram gegn de
Gau/lle. Ef margir flokkar
tefla fram forsetaefnum gegn
honum við kosningarnar 1965
ætlar að bjóða sig fram við
forsetakjör og gerir sér von
um að geta sölsað 20% af at-
kvæðunum, sem erkióvinur-
inn de Gaulle mundi annars
fá. Vignancourt er nfl. sann-
trúaður Pétain-áhangandi, dá-
samar allt sem einhver fas-
istakeimur er að. Frakkar
sem orðið hafa að flytja bú-
ferlum frá Alzír, bera hefnd-
arhug til de Gaulle. Mennta-
menn hafa lítið álit á honum.
Eins var um álit þýzkra
menntamanna á Adenauer.
En vitanlega eru það ráða-
mennirnir úr gömlu flokkun-
um, sem mest fer fyrir í and-
stöðunni gegn de Gaulle. Og
þeir hafa ástæðu til þess.
Hann hefur sýnt þeim fyrir-
litningu og læst fyrir þeim
dyrunum að virðingarstöðum
riikisins. Sósíalistinn Guy
Mollet, íhaldsmaðurinn Ant-
oine Pinay og Pierre Pflimlin
frá Elsass hafa allir horfið
úr stjórn og frá allri sam-
vinnu við de Gaulle. Paul
Reynaud, sem í mannsaldur
var einn helzti leiðtogi hægri
manna, varð fyrir þeirri
sneypu í síðustu kosningum,
að falla fyrir Gaulle-fram-
bjóðanda, sem ekkert veit
um stjórnmál. Er líkt um
fleiri gamla stjórnmálamenn.
Mendes-France, sem um eitt
og franskur oímetnaður
getur ekki hjá því farið að
hann verði endurkosinn, og
þá er úti um þingræðið í
Frakklandi, og þá yrðu allir
stjórnarandstæðingar útilok-
aðir frá embættum. Þessvegna
verður að hefjast handa um
samvinnu flokkanna strax og
tryggja sér forsetaefni sem
fyrst. Því að de Gaulle er ref-
ur, og ef hann héldi að vin-
sældir hans væru að þverra,
gæti hann haft þag til að
segja af sér strax og láta svo
endurkjósa sig meðan tími er
til.
Hugmyndin um „Monsieur
X“ mun í fyrstu hafa verið
framkvæmd sem tilraun. En
hún féll í góðan jarðveg. Von
bráðar þóttist annarhver mað
ur geta bent á hver „Monsieur
X“ væri. Maður sem reykir
ekki, drekkur ekki, hefur al-
drei verið bendlaður við
hneyksli — maður sem ekki
sækist eftir lýðhylli, berst
lítið á, hefur verið í andstöðu-
hreyfingunni en aldrei óskað
hlunninda fyrir þag né fyrir
þjóðnýt stjórnmálastörf ....
Þetta var borgarstjórinn í
Marseille, Gaston Deferre..
Hann er 53 ára, sósíalisti en
ekki marxisti. Hann sat í
stjórn í tið 4. lýðveldisins án
þess að fá á sig blett. Hann
var virkur í þvi að afnema
nýlenduyifirráð Frakka. Ehda
var hann ekki andstæðingur
de Gaulle 1958, en varð það
þegar hershöfðinginn fór að
koma fram í konunglegri
dýrð.
Þýzka sjónvarpið hefur átt
tal við Deferre borgarstjóra.
Hann gerði hvorki að j-áta því
né neita að andstöðuflokkar
de Gaulle ætli að bjóða hann
fram í sameiningu við næstu
forsetakosningar. En af brosi
hans mátti ráða, að hann
væri fús til þess að leika hlut-
verk „Monsieur X“. Og de
Gaulle lét nýlega svo um
mælt, að einj hættulegi and-
stæðingur við kosningarnar
gæti orðið Deferre.
DE GAULLE er hvergi
shræddur. Á fjölmennum fundi
í Vaucluse í S.A.-Frakklandi
lýsti hann yfir því fyrir
fyrir skömmu að hann teldi
sig hafa nægilegt þrek til að
gegna forsetaembættinu ei-tt
kjörtímabil enn (hann er 73
ára). Þetta vakti athygli, þvi
ag hann gerir sér sjálfur ljóst,
að bæði þrek hans og þjóðar-
fylgi fer þverrandi. En það
var honum líkt að tilkynna
þetta einmitt í Vaucluse, þvi
að í þessu amti var mikill
meirihluti andstæður honum
við síðustu forsetakosningar.
Vitanlega getur hann treyst
fullu fylgi „UNR“, síns eigin
flokks. Við kosningarnar í
nóvember 1962 stóðst enginn
þeim flokki snúning, en hann
hefur enga aðra stefnuskrá
en að fylgja de Gaulle gegn-
um þykkt og þunnt. Fyrir
noikkrum árum barðist hann
gegn „landráðamönnum“ og
fyrir „frönsku Alzír“, en síðar
kom annað hljóð í strokkinn.
Nú vill „UNR“ verða leiðandi
valdaflokkur os erfa valda-
aðstöðu þá, sem de Gaulle
hefur nú. En andstæðingar
hans telja engan vafa á,
að undireins og de Gaulle
hverfur muni flokkurinn
tvístrast í marga smáflokka.
Einvaldsstjórn de Gaulle
vekur mótspyrnu og hefndar-
hug í andstöðu'flokkunum,
sem að öðru leyti eru hver
öðrum svo fjarstæðir að þeir
geta ekki verið undir
sama þaki. Afturhalds-lög-
maðurinn Tixier-Vignanoourt
skeið var talinn siðbótarmað-
ur í sftjárnmálum, hefur líka
dregið sig i hlé.
Hefndarhugurinn fylgir eft-
ir högginu sem nú er reitt
gegn hinum ráðríka forseta
lýðveldisins. Og de Gaulle
veit að „Monsieur X“ getur
orðið banamaður hans. En
hershöfðinginn veit líka að
kjósendahópar sem eru hon-
um fjarstæðir, greiða ekki
alltaf atkvæði eftir þeirn lín-
um sem dregnar eru í skrif-
stofum flokkEinna.
SUMIR ympra á því, að
„þjóðfylking“ verði stofnuð í
Frakklandi til þess að mynda
gleggri línur í stjórnmál-
unum, ef til breytinga kæmi
á stjórnarfarinu. En vafasamt
er hvort fyrirheit um þetta
kæmi að gagni sem vopn í
kosningabaríáttu. Franska
þjóðin hefur ekki gleymt
þjóðfylkingarstjórn Leon
Blum. Það var þá, sem efna-
legt og siðferðilegt mótstöðu-
afl Frakiklands leystist upp.
Við kosningarnar í fyrra
biðluðu kommúnistar til sós-
íalista Gui MoUet og fleiri
sósíalistar hefðu ekki komist
á þing ef ekki hefði verið
samvinna við kommúnista.
En kommúnistar gera sig ekki
ánægða með litlafingurinn.
Og það notar de Gaulle ósleiti"
lega í áróðri sinum.
De Gaulle leggur mikla á-
herzlu á endurreisn franskrar
„gloire" (frægðar) í ræðum
sínum. En öll gloría bliknar
þegar dýrtíðin vex og verð-
lagið hækkar. Eftir að for-
vextir voru hækkaðir nýlega
lýsti Guiscard d'Estaing fjár-
málaráðherra yfir því, að nú
væri allrj verðhækkun lokið.
En það hafði verið sagt svo
oft áður. Síðan de Gaulle tók
völdin hefur vöruverð hækk
að um 20% og síðustu 12
mánuði um 8%. Ýmsar ástæð
ur eru til þessa, en sú sem
maður helst rekur augun í
er, að atvinnulífinu og efna-
hagsmálunm er sumpart
stjórnað af ríkinu. Eftir stríð
hafa fjórar fjárhagsáætlanir
verið í framkvæmd í Frakk-
landi. Sú fjórða gildir árin
1962—65 og miðar meðfram
til umbóta í félagsmálum, en
hefur leitt af sér hverja krepp
una eftir aðra.
DE GAULLE hefur ótak-
markaða fyrirlitningu á stjórn
málamönnum en í stjórn sína
og önnur embætti hefur hann
samt skipað ,teknokrata‘.Þess
ir menn telja sig arftaka hins
„ancien regime", en hafa
misst öll tengsl við þjóðina
og sér í lagi við verkamanna-
hreyfinguna.
Þjóðnýtingin fyrir og eftir
stríðið gerði ríkið að stærsta
vinnuveitanda landsins. En
‘helstu ríkisfyrirtækin — kola
námur, orkuver og járn-
brautir eru rekin með tekju-
halla sem nemur yfir 18 millj.
ísl kr. á ári. Og samt hafa
starfsmenn þessara fyrirtækja
10—15% lægra kaup en einka
fyrirtækin borga. Fyrir að-
eins 4 árurn varð Renault-
bílasmiðjunum vel ágengt á
Ameríkumarkaðnum og fram
leiddi allt að þvi eins mikið
og Volkswagen. En nú sendir
Volkswagen 8—10 sinnum
fleiri bdla á markaðinn. Þessi
ósigur er þeim mun eftirtekt-
arverðari sem Ameríkumenn
iga nú 63% af hlutafé Simca-
smiðjanna og hafa lagt mikið
fé í verksmiðjur í Frakklandi.
Það er óneitanlegt að Frakk
ar hafa fengig traust á gjald-
eyri sínum í stjórnartíg de
Gaulles. Mestur hluti þess
fjár, sem flýði land er kominn
heim aftur, en það er geymt
sem gull og verðbréf í kjall-
ara þjóðbankans. Gjaldeyris-
eign Frakka í gulli er orðin
180 miljard ísl. kr. En minna
er um traust fjöldans á þeim
atvinnufyrirtækjum sem rík-
ið stjórnar.
DRAUMUR de Gaulles er
sá að efla Frakkland með þvi
að gera það að miðstöð fyrr-
verandi nýlendusvæða sinna.
Þessvegna eys hann 60 mil-
jarð krónum á árj í Alzír,
Tunis, Marokko og nýju svert
ingjaríkin í Afríku. En heima
sveltur gamla fólkið. Ekkja í
París fær 123 franka á mán-
uði í „eftirlaun". Hún borgar
30 í húsaleigu. Til þess að
seðja hungur sitt verður hún
sér úti um æti í sorpkirnunum
eins og margt annað „eftir-
launafólk“.
Peninganna sem eytt er í
nýlendurnar fornu sjá skatt-
greiðendurnir aldrei aftur.
Og hver er pólitiski hagnaður-
inn af þeim?
Blakki forsetinn á Fíla-
beinsströnd, Houphnet-Boign-
ny segir: „Sendi maður son
sinn til Moskva kemur hann
heim sem and-kommúnisti.
Sendi maður hann á Sor-
bonne í París kemur hann
heim sem kommúnisti!
Á Frakkland eftir að upp-
skera kommúnisma af þvi
sem de Gaulle hefur sáð?
— esská.
Borað niður ú 1700
m. á Húsavík
HÚSAVÍK, 9. jan. — Vinna með
norðurlandsborinn hætti á Húsa
vík sl. vor, þar sem þá voru
ekki til borsköft til að bora
lengra niður en á 1100 m. dýpi,
en sérfræðingar vildu ekki hætta
við þá borholu, sem byrjað var
á fyrr en komið væri dýpra. En
a meðan var borinn fluttur að
Námaskarði við Mývatn og vann
hann þar í sumar með góðum
árangri. Nú er búið að flytja
borinn aftur til Húsavíkur og
setja hann upp norðan í Húsa-
víkurhöfða og var í dag byrjað
að bora í sömu holunni og hætt
var við í vor. Með þeim sköft-
um, sem nú eru til, er áaetlað
að hægt verði ag fara niður á
1700 m. dýpi og mun ætlunin
að bora svo djúpt þarna, ef ekki
fæst vatn áður.
Undirbyggt hefur verið fyrir
borinn á öðrum stað, á Húsa-
víkurtúni, rétt neðan við prests-
setrið. — Fréttaritari.
riiM \*\
lilræoio við
Nkrumah láta-
læti?
London, 10. jan. N.T.B.
• Lundúnablaðið „Daily Tele-
graph“ kveðst í dag hafa eftir
all áreiðanlegum heimildum, að
tilræðið við Kwame Nkrumah,
forseta Ghana á dögunum, hafi
verið láitalæti ein. Morðtilraunin
hafi verið fyrirfram ákveðin og
á svið sett. Undir þessa staðhæf-
ingu blaðsins tekur einnig Dr.
Busia, leiðtogi stjórnarandstöð-
unnar í Ghana, en hann er nú
landflótta.