Morgunblaðið - 21.01.1964, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLADID
Þriðjudagur 21. jan. 1964.

Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
• Eyjóifur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Útbreiðsiustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðs-lstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskrifturgjald kr. 80.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakió.
AÐ GEFNU TILEFNI
f síðuistu viku skrifaði Tím-
* inn mikið um það, að rík-
isstjórnin gerði ekki nóg fyrir
samvinnufélögin og sagði
jafnvel, að þeim væri ætlaður
verri hlutur en öðrum, þótt
á almanna vitorði sé, að sam-
vinnufélögin hafa ýmis for-
réttindi. Blaðið leitaðist við
að rökstyðja mál sitt og skal
nú vikið að sjónarmiðum þess
hverju fyrir sig.
Því er í fyrsta lagi haldið
fram, að afurðalán til land-
búnaðarins séu svo skorin við
nögl að kaupfélögin hafi orðið
að „greiða bændum meira
fyrirfram út á afurðir ög
orðið að taka af naumu rekstr-
*
arfé sínu til'þess frá öðrum
brýnum verkefnum.“
Morgunblaðið álítur raunar,
að þessu sé öfugt farið, þ.e.a.s.
að fremur sé það fé, sem
bændur eiga að fá út á afurð-
ir sínar, notað í rekstri sam-
vinnufélaganna en hið’ gagn-
stæða að rekstrarfé*félaganna
sé greitt bændum út. Að
minnsta kosti hafa ekki verið
færðar sönnur að fullyrðingu
Támans.
Málgagn Framsóknarflokks
ins kemst heldur ekki hjá að
játa, að afurðalánin voru stór-
aukin sl. haust, en vafasamt
er að margir bændur hafi orð-
ið þess varir, að þeir hafi
miklu fyrr og betur fengið
greitt fyrir afurðir sínar hjá
kaupfélögunum en áður.
Þá hneykslast Tíminn á
því, að kaupfélögin skuli ekki
fá leyfi til að taka stórlán er-
lendis til vörukaupa. Hefur
ríkisstjórninni þó mjög verið
legið á hálsi fyrir það að leyfa
almenn vörukaupalán, vegna
þess að þau hafa aukið á
þensluna innanlands. Þessi
heimild til greiðslufrestar
mun talsvert hafa verið mis-
notuð og liggur það orð á, að
ekki sé það sízt Sambandið,
sem misnotað hafi þessar
heimildir og stofnað til van-
skila. En meginatriðið er það,
að í þessu efni eins og öðrum
finnst Framsóknarmönnum
fráleitt að Sambandið sitji við
sama borð og aðrir. Það á
ekki einungis að hafa hinar
almennu yfirdráttarheimildir,
heldur á það líka að fá leyfi
til að taka stórlán erlendis til
vörukaupa.
Þá hneykslast málgagn
Framsóknarflokksins á því að
Seðlabankinn skuli binda
nokkurn hluta af innstæðufé
í innlánsdeildum kaupfélag-
anna. Innlánsdeildirnar eru
sérréttindi, sem samvinnufé-
lögin hafa umfram aðra verzl-
unaraðila, en samt finnst
Framsóknarforingjunum það
vera afarkostir að láta al-
menna bindingu sparifjár,
sem gerð er til að standa und-
ir veitingu afurðalána,. ná til
þessara innlánsstofnana eins
og annarra. Ætti það þó að
vera afarkostir að láta al-
eigendur þessa fjár, að hluti
þess er bundinn í Seðlabank-
anum, þótt meirihlutinn sé
raunar í vafasömum rekstri
sumra kaupfélaganna.
HAFA BÆNDUR
CREITT ÁBURÐ-
INN?
íminn ^heldur því fram,
væntanlega í nafni Sam-
bands íslenzkra samvinnufé-
laga^ að Sambandskaupfélög-
in þurfi að nota mikið af
rekstrarfé sínu til að lána
bændum og greiða þeim fyr-
irfram út á afurðir, þótt af-
urðalánin hafi verið stórlega
hækkuð.
í þessu sambandi er ekki
úr vegi að beina þeirri spurn-
ingu til forystumanna SÍS,
hve mikið bændur skuldi
kaupfélögunum af áburðar-
úttekt sinni frá sl. vori. Skipta
þessar skuldir bænda við
kaupfélögin út af áburðar-
kaupum fyrir tæpu ári e.t.v.
milljónum eða tugum millj-
óna?
Jafnframt væri fróðlegt að
fá upplýsingar um það, hve
mikið Sambandið og kaupfé-
lögin skulduðu Áburðarverk-
smiðjunni enn af þessari út-
tekt.
Væntanlega stendur ekki á
þessum upplýsingum, og mun
þá skýrast, hvort heldur er,
að Sambandskaupfélögin
styðji bændur stórlega með
því að taka af rekstrarfé sínu
til að lána þeim, eða hvort
fjármunir bænda eru notaðir
í rekstri kaupfélaganna.
703 MILLJ. ÚR
STOFNLÁNA-
DEILD LAND-
BÚNAÐARINS
i sl. ári lánaði Stofnlána-
deild landbúnaðarins 1510
lán, samtals að upphæð 102,9
millj. kr. Er hér um að ræða
langhæstu lánveitingar, sem
um getur til landbúnaðarins
og fleiri lán en nokkru sinni
fyrr.
Eins og- sést af þessum
miklu lánveitingum er þegar
farinn að koma í ljós árang-
urinn af löggjöfinni um Stofn
lánadeild landbúnaðarins, en
hagur hennar á þó eítir að
KAJSTNIST T>ér ' við málverk
Van Gogh’s „Stjörnuskin að
kvöldlagi"? I>ér haldið þá
kannske, að stóru skýin tvö,
sem þyrlast ‘um myndina og
vefjast saman rétt vinsira meg
in við hana miðja, séu í raun
og veru ský? Og að * stóru
kýprusviðartrén vinstra meg-
in séu bara tre? Og stjörn-
umar með þyrilbaugama um-
•hverfis séu bara venjulegar
stjörnur?
ónei, þvi fer fjarrL
Skýin em elskendur í faðm
lögum, skýjamyndanirnar eru
í raun og veru gömlu kín-
versku táknin fyrir kveneðl-
ið og karleðlið, Yin og Yang,
í dálítið breyttri mynd. Trón
Efri myndin sýnir meðfærilegan þrumuveðurathugara, sem
notaður er til þess að fylgjast með háttalagi skýja. Með
plastbelgnum er mælt rafmagn í skýjunum og hringloftnet-
in eru hluti radartækis, sem mælir þéttleika þeirra og úrkomu
mettun. — Full kanna af vatni og —42 gráður skapa í sam-
einingu þetta myndarlega ísþokuský.
Engin takmörk sett
þegar tdknin hlaupa með mann í gönur
sem teygja sig upp I himin-
inn tákna karimemisikuna,
stjörnurnar sæði.
Rámar yður ef til vill í
„La Berceuse",. mynd Van
Gogih’s af bóndal^onu, er situr
í hægindastól Og heldur hönd
um í kjöltu sói um band-
spotta, og ruggar þanmig ó-
sýnilegri vöggu? Það er hreint
enginn venjulegur bandispotti.
Hann táknar nefnilega nafla
strenginn. Nafn málarans, —
Vineent, — málað smáum
stöfum á armbríik rtólsins,
sem umlykur hv/lduga kon-
una? Jú, það gefiur okkur í
skyn tilfinningar þær, sem
listamaðurinn bar í brjósti til
Mme. Roúlin, sem sat fyrir „La
Berceuse", löngun hans til að
nálgast hana, einis og barn
móður sína.
Og hvað um hinar ýmsu
gerðir „Sólblóma“- myndanna
þar sem sum kronulblöðin eru
oddhvöss og stingandi eins og
spjótsoddar en önnur deyfðar
leg og sölnuð? Þau marka
hæðir og lægðir í samskiptum
Van Gogh’s við Theo bróður
sinn Og vini hans. (Þetta er ég
handviss um, aö yður datt
ekki í hug).
Mál tákna og líkinga.
Þetta stendur að minnsta
kosti skrifað í nýútkominni
bók eftir H.R. Graetz, sem
heitir „The Symbolic Langu-
age of Vincent Van Gogh".
Mér er tjáð, að Mr. Graetz
sé sjálfur hvorki sálfræðing-
ur né listfræðingur. Hann er
iðjuhöldur, sam nú hefur dreg
ið sig í hlé og segir sjálfur
í formála að bók sinni, að
hann hafi byrjað fyrir um það
10 árum að rannsaka hið tákn
ræna innihald listar Van
Gogh’s, enda þótt það hefði
fundið hljómgrunn í sál sinni
fyrir rnörgum áruim.
Það er athyglisvert, að ann
ar rithöfundur, hinn velmetni
listfræðingur og sagnfræðing-
ur, prófessor Meyer Schapiro,
lítur „Stjörnuskin að kvöld-
lagi“ allt öðrum augum. 1
bók sinni um Van Gogh sér
hann „í hinum risavaxna
skýjavafningi og skærlýsandi
skarðmána — afbrigðilega
táknmynd tungls og sólar og
jarðarskugga, læist í myrkva
—• ef til vill ómeðvitað leið-
sögustef Opinberunarinnar um
ksonu í barnsnauð, með sól og
tungl umhverfis og stjörnur
fyrir ofan, en dreki hefur í
hótunum Við nýfætt barnið“.
Og hana nú! Það geta orðið
allir tekið þátt í þessum tálkn
leitarleik.
Listaverk eru að sönnu oft
verðmætar heimildir til vís-
indaiegra rannsókna á skap-
gerð listamannanna sjálfra.
Og tákn þau og líkingar, sem
sálfræðingar hafa þótzt finna
í sígildum og ópersónulegum
listsköpunum á borð við jón-
íska og korinþiska súlnagerð,
eggja- og örva skreytinguna
og hin síendurtekmu form
skelja, hella, stiga, opinna
glugga, tunglsins, jafnvel hurð
arhúna, geta eflaust frætt okk
ur um margt og mikið varð-
andi undirvitund mannfélags-
ins í heild, eins og hún hefur
birzt í listaverkum þeim sem
hann hefur haft í kringum
sig.
En í hamingju bænum, við
eigum fullt í fangi með ab-
straktmálarana núr.a. Það er
nógu erfitt að komast að raun
um hvað eigi að mierkja ein
lína niður miðja mynd, þegar
línan er það eina, sem á mynd
inni er, („Línan mikla, sem
skilur milli lífs og dauða“,
sagði einn meistari línugerðar
innar), eða svartir hringir á
hvítum fleti („Konur“, sem
annar, og bættx því við, að
svarti liturinn táknaði hve
mjög alH væri á huldu um
þær).
En því ekki að leyfa okk-
ur að ráða í merkingu venju-
legra „gamaldags“ málara
sjálf eða njóta listar þeinra,
þó svo að við séum jafn nær
um það, hvað þeir í raun og
veru eigi við með því sem
þeir eru að mála? Haldið þið
það sé til einhvars nýtt að
lesa sér til, eins og ég gerði
í útlistuir Lionel Gotstein’s á
táknum í bók hans „Listin og
undirvitundin“. að það sem
málari hafi í huga þegar hann
málar hundkvikindi sé gagn-
rýnandinn?
(Grein eftir Emily Genauer
Herald Tribune Bureau).
stórbatna, þannig að hægt
verði að gera þau stórátök í
framkvæmdum í þágu land-
búnaðarins, sem nauðsynleg
eru á næstu árum og áratug-
um.
í skýrslu Búnaðarbanka ís-
lands er einnig getið um það,
að veðdeild bankans hafi lán-
að á síðasta ári rúmar 6 millj.
kr. og voru öll lánin veitt til
jarðakaupa. Slíkar lánveit-
ingar greiða auðvitað fyrir
því að nýir ábúendur geti tek-
ið við jörðum, sem ella kynnu
að fara í eyði.
Hagur Búnaðarbankans er
góður eins og áður. Skuldlaus
eign bankans nemur nú 70
millj. kr. og á síðasta ári jókst
sparifé bankans um nærri
20%.
Hins vegar er rekstrarhagn-
aður sparisjóðsdeildar mun
minni en árið áður og mun
svo vera í öllum bönkunum,
vegna þess að Seðlabankinn
hefur lækkað vexti af bundnu
fé og allmikil launahækkun
hefur orðið í bönkunum.
En aðalatriðið er að Búnað-
arbankinn og sjóðir þeir, sem
undir hann heyra, eru öflug-
ar lánastofnanir> sem greiða
fyrir 'framförum í sveitum
landsins í sívaxandi mæli.