Morgunblaðið - 04.03.1964, Blaðsíða 21

Miðvikudagur 4. marz 1964
MORCUNBLAÐIÐ
21
UM BÆKUR
— Ur sveitinm
Framihald af 19. síðu.
missa marks, þar eð blöðin hafa
verið lesin.
Þátturinn er bráðskemmtileg-
ur, þarna kemur fram í einum
stuttum fyrirlestri allt það
Ihelzta sem stjórnmálamennirnir
Ihafa hugsað kvöldinu áður um
dægurmálin. Þar eru málin veg-
in og metin, og ekki fer hjá því
að stundum virðist manni sem
eitthvert blaðið sé nú ofurlítið
að hagræða sannleikanum. Það
finnst mér mesti ljóðurinn á blöð
unum að bláköld ósannindin eru
hiklaust borin á borð fyrir les-
endur, og hamrað á þeim þar til
a.m.k. sumir hverjir fara að trúa.
í þessu sambandi hnaut ég um
eitt atriði í morgun, sunnudaginn
26. jan., en lesið var úr einni
ritstjórnargreiniinni að afurðalán
landbúnaðarins hefðu stórhækik-
að frá síðasta ári, og hækikunin
nefnd hækkunin í krónutölu, sem
ég þó gleymdi jafnlharðan, því
Ikrónutalan skiptir ekki nokkru
tnáli í þessu sambandi. Prósentu
talan er sem sé aðalatriðið, en
því miður fer hún sífellt lækk-
andi hvað afurðalánin snertir,
þrátt fyrir eitthvað fleiri krónur,
rýrar að vöxtum og rýrari en í
fyrra.
í*ar er enn að verki hinn skað-
legi dýrtíðardraugur, og tekst
honum furðanlega að pota dýr-
tíðinni upp en krónunni niður,
þrátt fyrir heit núverandi stjórn-
arflokka í upphafi stjórnarsam-
starfs, um að stöðva dýrtíðina og
drepa drauginn. Mér hefði þótt
skemmtilegra í morgun að heyra
útvarpsþulinn skýra frá því að
nú væri stundin komin, draugur-
inn kveðinn niður og óheillaþró-
unin í þjóðfélaginu stöðvuð. Er
ekki komin.n tími til að beita
pennastrikinu?
Hefur enginn gert sér grein
fyrir því hvar þjóðarskútan lend
ir, efnahagsmálin og sjálfstæði
þjóðarinnar sjálfrar, ef dýrtíðin
hækkar viðstöðulaust, mönnum
gert ókleift að eiga innistæður
í bönkum, vegna rangrar þróun-
ar í fjárhagsmálum Bankainni-
stæður verða sífellt minni og
minni í raunveruleikanum, þrátt
fyrir sömu krónuupphæð og eitt-
hvað vaxandi þó, vegna vaxta.
En það er langt í land að vextir,
þótt háir séu, bæti svo nokkru
nemi sparifjáreigendum hið
miikla tap sem þeir híða, þegar
dýrtíðin, kaupgjald og verðlag
í landinu hækkar meira en fram-
leiðslustéttirnar rísa undir, eins
og dæmið hér á eftir glögglega
s> nir.
Ég þekki maran, sem fyrir 16
árum síðan átti nokkurt fé .í
sjóði, Hann gat varið því til
kaupa á bifreið, en vantaði þó
fjórðung á sjóðinn að hann gæti
greitt bifreiðina út. Enginn
þrándur var honum þó í götu
hvað það snerti. Einhversstaðar
fengist það að láni, sem á vant-
aði. Vegna þáverandi gjaldeyris-
hafta og annarra þvíngana af
hálfu ríkisvaldsins, fékk harrn þó
©kki hinn langlþráða vagn.
Það gerist næst í þessum mál-
um að ríkið býður út hið vel-
þekkta happdrættislán, 1948, og
kunningi okkar kaupir happ-
drættismiða í rikissjóðsláninu
fyrir allan sjóðinn sinn, sem
(jafngilti þá bílverði að þrem
fjórðu. Hann semsé fól ríkisvald-
inu að annast um fjánmuni sína.
Eitthvað hafði hann heppnina
með sér, þá út voru dregnir vinn-
ingar, og fyrir vaxtatapi mun
hann ekki hafa orðið, svo telj-
•ndi sé.
Skömmu fyrir síðustu jól fékk
hann svo sjóðinn sinn aftur.
Krónutalan var alveg sú sama —
en ekki lengur þrír fjórðu af bíl-
verði. Það vantaði sjöttung á að
Bjóðurinn gerði fyrir hjólbörðum
undir bíl. Svo neyðarlega fór dýr
tíðardraugurinn með aurana
þessa manns.
Nú þykir mér verðugt við-
fangsefni fyrir hagfræðinga að
leikna út hve sjóðurinn hefur
verið hár, og hvað hann hefur
rýrnað um margar krónur á um-
ræddu tímabili.
Við skulum á meðan staldra
hér ögn við, og athuga hvernig
þetta er með sjóðinn. Mér skilst
að hann hafi rýrnað margfalda
upphæð sína, þótt undarlegt sé.
Hvað hefur orðið um þessa miklu
fjármuni? Kunningi okkar full-
yrðir hann hafi ekki notið þeirra.
Ég lagði inn % af bílverði en
fékk í staðinn % af verði hjól-
barða unir einn bíl. Þess skal þó
getið að vaxtaupphæðin á þessu
15 ára tímabili gerir þvi sem
næst að tvöfalda upphæðina, en
rýrnunin er margfalt meiri. Hvað
varð um þessa fjármuni, sem
horfnir eru? Hver naut þeirra?
Enginn!
Sannleikurinn er nefnilega sá
að dýrtíðardraugurinn gleypti
fjárhæðina. Hún er komin niður
á botn í dýrtíðarhítinni, og á
þaðan aldrei afturkvæmt — eng-
um til nota.
Þannig fer um allar aðrar spari
fjárinnstæður í vaxandi dýrtíð
og veröbólgu. Dýrtíðardraugur-
inn heldur áfram að gleypa þær
svo lengi sem ríkjandi vald'hafar
sporna ekiki gegn dýrtíðinni með
raunlhæfum aðgerðum. Það þarf
að búa þjóðinni stöðugt gengi —
verðlag og kaupgjald — sem ein-
ungis í samræmi við vaxandi vel-
megun þjóðarinnar og greiðslu-
getu framleiðslunnar. Þá fyrst
verður velmegunin ör og auður
í hvers manns garði.
En fátt er svo með öllu illt
— að ekki fylgi nokkuð gott. Til
eru þeir sem hagnast vel á þess-
ari þróun, á óbeinan hátt þó. Það
eru þeir sem skulda. Að vísu
greiða þeir skuldina sína með
jafnmörgum krónum á gjalddag-
anium, en þær krónur eru snöggt
um verðminni heldur en krón-
urnar sem þeir fengu lánaðar á
sínum tíma. Það er vissulega eitt-
hvað að í þvi þjóðfélagi, sem
verðlaunar eyðsluna en greiðir
sparifjáreigendum hvert rothögg
ið á fætur öðru.
Sparsemi er dyggð — og gerir
þig fjáðan vel, gilti einu sinni,
en nú hljómar þetta sem öfug-
mæli. Dýrtíðardraugurinn hróp-
ar í eyra hvers einasta manns:
Sparsemi er glapræði — og gerir
þi-g fátækan!
Vegna hinnar röngu þróunar í
efnahagsmálum okkar, sem, því
miður enginn virðist ráða viS,
gat kunningi okkar títtnefndur
ekki varið peningum sínum verr
en hann gerði. Þetta sjá margir
og notfæra sér, ef mögu-legt er.
í stað þess að ávaxta féð í
börukum og sparisjóðum, er það
lagt í allskonar fjárfestingu, eða
hreinlega varið til kaupa á vör-
um sem verða hærri í verði að
nokkrum mánuðum liðnum. Þó
er víst að bankinn skilar aftur
því.fé sem honum er trúað fyrir,
auk vaxta og vaxtavaxta, en þær
krónur verða rýrar í ránshönd-
um verðbólgunnar, og að lokum
geta þær orðið einskisnýtjr bréf-
sneplar — ef allt hrynur. Þá er
betra að eiga einihverja fasteign
— eittbvað annað en peninga.
Eftirá getum við séð hvað
kunningja okkar hefði reynzit
'hagkvæmast. Einfaldlega að
kaupa vörur fyrir sjóðinn sinn
1948 — vörur sem þyldiu geymslu
ón þess að rýrna. Svo loksins að
rímkaði um gj aldeyrishöftin og
hann gat fengið leyfi fyrir bif-
reiðinni, þá að setja draslið á
axjón og selja hæstbjóðanda. Þá
gat svo farið hann stæði enn uppi
með þrjá fjórðu af bílverði, en
ekki aðeins and/irði 5 hjólbarða
af venjulegri vörubílastærð.
Við þessar hugleiðingar dettur
mér í hug gömul vísa, og ég get
ekki stillt mig um annað err ráta
hana fjúka hér meu.
Húsum ríða draugar — drasl,
djöfull gríðar rílkir,
Músum tíðin broikkgeng — basl,
bölvað stríðið þykir.
Þessa dagana eru sígarettu-
reykingar mjög til umræðu, og
sjá menn æ betur skaðsemi
þeirra. Því hefur verið fleygt
að banna ætti reykingar í félags-
heimilum, en það mun reynast
haldlítil vörn í þessu máli. Sízt
mun til bóta að taka upp kákið
og kuklið sem ræður ríkjum í
áfengisvarnarmálum pjóðarinn-
ar. Það ætti senn að fara að
fara að ganga sér til húðar, og
menn að sjá hversu hlálegt það
er að leyfa sölu einhverrar vöru
en banna síðan neyzlu hennar
með lögregluvaldi. Það kann
ekki góðri lukiku að stýraí.
Ingólfur Kristjánsson.
Nývöknuð augu. Sögur.
Reykjavík 1963.
MEÐAXi skáldsagnabóka þeirra
er úbkomiu árið 1963 eru tíu smá-
sögur eftir Ingólf Kristjánsson.
Nafn bókarinnar er Nývöknuð
augu. — Það virðist eikki sérlega
eftirsóknarvert að semja smá-
sögur nú á tímum. Gagnrýnend-
ur, flestir, taka peirn bókmennt-
tim fálega, eða jafnvel illa, og
það þótt um dágóðar og góðar
sögur sé að ræða og þetta hefur
áhrif á sölu bókanna. Á þetta
eiranig við um langar skáldsögur,
þær fá yfirleitt slæma dóma og
það oft góðar og vel gerðar bæk-
ur. Aftur á móti virðist mér
stundum oflof borið á fremur lé-
legar skáldsögur. Það má að vísu
með sanni segja að lélegur Skáld-
skapur er oft á borð borinn, bæði
hér og aranars staðar og ýmsar
tilraunir yngri ribhöf-urada að
troða nýjar slóðir hafa misheppn
azt, Það eru helzt þeir er fylgija
troðnum slóðum, eða fara nærri
þeim, sem tekizt hefur að koma
rraeð frarrabærilegar sögur á síð-
ustu árum. A þetta eiranig við, er
um langar sögur er að ræða.
Meðal fárra eftirtektarverðra
smásagnabóka er ég hefi lesið á
síðari árum er áðurnefnd bók
Ingólifs Kristjánssonar. Langar
mig til að geta smásagna þessara
í fáum orðum.
Þeyrinn nálgast er fyrsta sag-
an. Hún er samaraþjöppuð ævi-
saga konu, er varð fyrir þvr
óláni (eða láni?) að eignast dótt-
ur með kvonguðum manni. Þá
var hún ung að aldri, en hann
orðinn mektarmaður í sinni
sveit. Hann tók barnið af móður-
inni ungri og ólst það upp á
heimili hans. Sagan gerist á þeim
dögum er lög mæltu svo fyrir að
mæður höfðu ekki rétt til að ala
upp böm sín ef yfirvöldum
þóknaðist að svipta þær börnun-
Eigi að takmarka reykingar,
virðist fyrsta skretfið að minnka
söluna — innflutninginn á þessu
eitri sem mengar andrúmsloftið
og dregur úr æskunni. Að sjálf-
sögðu murau þrælar sígaretturan-
ar líta slíka ráðstöfun óhýru
auga, en þá hafa þeir pípustert-
inn í baklhöndinni. Reyktóbakið
er þó skömminni skár, og mæbti
halda innflutningi þess óskert-
um.
Það er víst að enginn er sælii
þótt hann reyki, en ég tel þó
ekki rétt að svipta þá ánægjunni
af nautn sinni. Það er aðalatriði
þessa máls að koma í veg fyrir
að unglingarnir byrji að reykja.
Það verður bezt gert með því að
takmanka innflutning á sígarett-
um.
Sígarettur á ekki að selja nema
í verzlunum á venjulegum búðar
tíma, frá kl. 9 til kl. 6, og hvergi
aranarsstaðar, og engum öðrum
en þekn sem getur sannað að
hann sé 21 árs eða eldri. Við
verðum að gera okkur ljóst að
þetta er eitur — jafnvel áfengið
heilsudrykkur í samaraburði við
tóbaksreykinn.
í skólunum þarf að gera her-
ferð gegn reykingum, og eigi
nokkursstaðar að banna reyking-
ar, þá er það þar, og vafamál er
það hvort kennarar megi reykja.
Þeir hafa oft áhrif á unglingana,
sem foreldrar væru, eða höfðu
það að minnsta kosti hér áður
fyrr. Börnin tóku þá gjarnan til
fyrirmyndar, og fór vel á. En
þetta er kannske að breytast —
eins og annað í þesu landi.
Það er ekki undarlegt þótt
reykingar aukist, þegar sígarett-
ur eru seldar að heita má á
hverju götuhorni. Braskarar fá
að starfrækja sjoppur í nágrenni
skólanna og koma börnunum á
bragðið. Það þykir okurteisi að
bjóða ekki sígarettur, þá upp er
tekinn pakki. Það þarf að banna
að bjóða öðrum sígarettur. Má
bjóða þér smók? jafngillir að
um. Síðar miklu urðu örlögin
þau, að þessi dóttir varð ellistoð
þeirra beggja er eignir stórbónd-
ans höfðu gengið til þurrðar og
hann var farinn að heilsu og
metorðum. Tobba, móðirin, hafði
aldrei borið sitt barr eftir áfallið,
er barn hennar var tekið af
henni. Hún varð hörð í lund,
brynjuð þurradrambi og þótta og
þannig sátu þau hvort andspæn-
is öðru í baðstofu hjá dóttur
þeirra. Haran farinn að heilsu
hún frosin á sál. Og svo kom
þeyrinn — á þann eina hátt sem
hann gat feomið.
Þjónn stálsins er hugleiðiing
um mann sem rífur sig upp með
rótum úr þeim reit sem lífið hef-
ur ætlað horaum og verður úti
í hávaða og glym þess umlhverfis,
sem haran getur aldrei unað né
lifað við.
Samastúlkan í skóginum er
ljóðræn og athyglisverð saga um
líkt efni í öðru umhverfi og lýsir
misheppnaðri tilraun stúlkunnar
að flýja, eða réttara sagt losa sig
úr neti örlagarana og komast
heiim. Hún sofnar á leiðinni og
hverfur út í óvissuna.
Sjálfskaparvíti er mjög vel
gerð saga og athyglisverð, þótt
hún sé stutt. Höfund’ur tekur
efnið föstum tökum og án mála-
lenginga, gerir þeranan sorgar-
leik ógleymanlegan.
Gunnar í Hnjúkadal. Ég er
ekki ánægður með þessa sögu,
þótt hún sé með þeim lengstu í
bókinni. Hún er frermur laus í
reipunium og ekki nægilega vel
unnin.
Konan í kránni er ágæt smá-
saga þar sem höfundur hefur
söguefnið fullkomlega á valdi
sínu og nær þeim blæ sem raá-
kvæmlega á við.
Glæpsamlegt góðverk. Þar er,
auðsjáanlega sagt frá atviki er
komið hefur fyrir höfundinn á
æskuárunum. Vel sagt frá og at-
sagt væri: Má bjóða þér eitur,
sem seigdrepur þig rraáske á
miðjum aldri?
Fólk kemur ekki svo á manna-
mót að ekki séu seldar sígarettur
hverjum sem hafa vill. Á öllum
slíkum stöðum — samikonuum,
sjoppum og kvöldsölum o. fl.,
ætti að banna alla sölu og aug-
lýsingastarfsem i á sígarettum.
Virðist meiri þörf á að selja
sígarettur á samkomum upp til
sveita í félagsheimilum heldur
en t.d. skjólgóðar vetrarflílkur,
svo eitthvað sé nefnt.
Á hvern sígaretupakka ætti að
letra greinilega orðið e i t u r auk
smá málsgreinar á ísl. um skað-
semi innihaldsins. Þá ber að
barana hverskonar auglýsinga-
starfeemi um vöruna. Það væri
eraginn skaði skeðúr, þótt þetta
allt yrði gert, og vera má ein-
hver reykti færri sígarettur fyrir
bragðið. Mestu rraunaði þó ef
unglingarnir hættu að byrja að
fást við þetta eitur. En þetta má
ekki dragast lengi, að koma ein-
hverju í frarrakvæmd, því daglega
byrja eirahverjir að reykja — sem
ekki gerðu það í gær.
Þessi orð mín eru orðin til
muna fleiri e*i ég ætlaði í fyrstu
— bíður þó ýmislegt enn sem ég
vildi minnast á.
Að lokum vildi ég geta þess að
svo yrði gæfa íslenzku þjóðar-
innar mest, að henni auðnaðist
Ingólfur Kristjánsson.
hyglisverð frásaga.
Kaldlynda nunnan er góð og
athyglisverð smásaga. Skyggnzt
inn í sálarlíf þessarar einkenni-
legu konu og stuttlega, sem vera
ber í smásögu, sagt frá því sem
þar er að sjá.
Bræðrabylta. Fyrir sögu þessa
fékk höfundurinn 5000 kr. verð-
laun í verðlaunasamkeppni Vilk-
unnar 1962. Sagan gerist á
Sturlungaöld og ber blæ þjóð-
sagna. Sagan er kröftuglega rit-
uð og vel, á sinn hátt, og á full-
an rétt til að nefnast góð smá-
saga en þó þykir mér margar
sögur í bóikirani betri en hún.
Meðan karlinn sefur er síðasta
sagan. Mjög athyglisverð hug-
leiðing fremur en saga en á þó
vel heima í þessu safni.
Ingólfur Kristjánsson hefur áð-
ur sýnt að hann er dugandi rit-
höfundur. Þetta er 10. bók hans,
ljóð, sögur og ævisögur merkra
manna. Ég tel, hiklaust, að haran
hafi mjög aukið við hróður siran,
sem smásagnaskáld, með þessari
bók.
Bókin er snoturlega útgefin.
Pappír og prentun í bezta lagi,
prentvillur fáar eða engar. Húiv
er 147 bls. Sigfús hefur teiknað
á framhlið kápu. Yfirleitt skrifar
Ingólfur gott, lifandi mál, á ein-
staka stað þætti mér annað betur
fara, en það er smekksatriði og
fer ég eklki út í það.
Þorsteinn Jónsson.
að reisa nýtt Alþingishús á Þing-
völlum, hinum fornhelga stað,
hvar forfeðurnir grundvölluðu
'hið fyrsta og elzta lýðræðisríki
í heiminum. Minningu þeirra
yrði vart meiri sómi sýndur.
Þannig myndi nútíminn bezt
meta og verðlauna framsýni feðr-
anna. Hefja til nýs vegs og virð-
inga það starf sem forfeðurnir
hófu fyrir þúsund árum,
en hlaut þau griiiramu örlög að
liða undir lok fyrir heiptaræði
höfðingja Sturlungualdarinnar.
Þegar Alþingi er endurvakið á
Þingvöllum, rraun þess eigi langt
að bíða að fleira muni á eftir
fara. Þar munu rísa glæstar hall-
ir — skrautlegir salir við stein-
lögð stræti. Þaðan skal landirau
stjórnað af framsýnum mönraum,
sem vita hvað þjóðinni er fyrir
beztu.
Þingvellir búa yfir töfrum —
ekki síður en Reykjavík. Þar er
ihin ósnortna íslenzka náttúra,
vatnið, og allt til að dást að. Þar
er orkan — rafmagnið. Aflgjaf-
inn miikli til nýs iðnaðar og verk-
legra frairakvæmda.
Og þegar fram líða stundir
kemur í ljós að það mun þéttast
byggð á Þingvöllum, — þar sem
annarsstaðar á fögrum stöðum í
landinu, og þar á að rísa háborg
hins nýja tíma, höfuðborg hins
gamla — en þó síunga íslainds.
Gunnar Gunnarsson-
M 0 S \ I k
Nýkomið mjög fallegt úrval af veggmosaik, ásamt
tillreyrandi lími og fúgufyllL — Mjög gott verð.
Byggingavöruverzlun ÍSLEIFS JÓNSSONAR
Bolholti 4. — Sími 36920.