Morgunblaðið - 29.05.1964, Blaðsíða 13

Fostudagur 29. maf 1964
MORCUNBLAÐID
13
tiiimiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiii'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiitiiiiiiiiin^iiiiiíiiiiiiiiiiiiiiimiHiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiimiiitiiMiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiitiii
Haraidur digurðsson:
1 Jökulsdals
um Vonarskarð
í Vonarskarði. Bárðarbunga í fjarska. — Hnúkurinn til hægri heitir Deilir.
(Ljósm. Þorsteinn Jósepsson).
g FRAM í hugann kemur minn-
E ing frá löngu liðnum dögum,
| þegar ég og jafnaldrar mínir
| þóttust enn vera ungir og allar
H leiðir virtust færar. Endur-
g minning þessara daga er sveip
g uð sólmóðu í huga mínum,
H þótt liðin séu tuttugu ár. Ein-
E hvern vegin grunar mig, að
ig það sumar hafi átt sér heitari
£ birtu en önnur sumur. Það
£ hafði að minnsta kosti ekki
g gert skúr í Reykjavík í hálfan
g mánuð, og hitinn var oftast
= um og yfir 20 stig á daginn.
Degi var farið að halla eftir
S bjartan og langan júlídag
S sumarið 1944. Ég og nokkrir
H félagar mínir vorum að leggja
S upp í nýstárlegan leiðangur.
S Við ætluðum að ganga austur
S öræfi alla leið til byggða á
S Austurlandi, og við vissum
S ekki til, að neinn hefði gert
H það áður. Tveir menn höfðu
S að sönnu reynt þetta, en þegar
S þeir komu að Jökulsá á Fjöll-
= um urðu þeir frá að hverfa og
= fylgdu henni til byggða norð-
H an lands. Þannig hrynja frama
= vonir manna í rúst, og það gat
S brugðið til beggja vona um
§{ fararheill okkar.
Fyrsta spölinn, austur að
£ Haldi, ármótum Þjórsár og
£ Tungnaár, ætluðum við að
= hossast í einhvers konar kassa
£ bíl. Þegar við komum austur
£ þangað, var runninn nýr dag-
£ ur með björtu sólskini, hafi
£ annars orðið nokkur dagaskil
£ nóttina þá, það var enginn
= gluggi á bílkassanum.
Við. Tungnaá voru mæði-
£ veikiverðir, og þeir hjálpuðu
£ okkur yfir ána, en við guldum
£ ferðatollinn með kaffidrykkju
£ og spjalli í tjöldum þeirra
£ stundarkorn. Svo var pokun-
£ um lyft á bakið og þeir sigu
= fjandalega í. Gangan var haf-
£ in. Leiðin lá inn með Búða-
£ hálsi um allgróið heiðaland
£ fyrsta sprettinn, en Tungnaá
= og Kaldakvísl niðuðu á eyrum
= eða í gljúfrum á hægri hönd
£ Gróðurblettirnir strjáluðust og
£ við tóku grýtt holt eða melar,
S unz komið var í Illugaver,
forblautan fúakarga við Köldu
£ kvísl, í lægð milli Sauðafells
£ og Þveröldu. Hér voru efstu
£ grös á leið okkar sunnan lands.
£ Sól hafði skinið í heiði allan
£ tímann, og svitnuðu sumir
£ mjög undan burðinum, en
£ framundan var dagleið um
£ gróðurlausar og grýttar sand-
£ öldur og hraun inn að Há-
£ göngum, tveimur háum, ein-
£ stökum hnúkum við vestur-
£ mynni Vonarskarðs. Hitinn
= fór sízt minnkandi, og tíbráin
= titraði í loftinu. Einhver nam
£ staðar og leit til baka. Á eftir
£ okkur kom hópur ríðandi
== manna, sem fór mikinn og
H barði fótastokkinn í ákafa. Við
S áttum von á því, að á þessum
H slóðum kynnu að vera nokkr-
£ ir læknar úr Reykjavík á
= skemmtiferð og hugðum gott
£ til að hitta þá. Læknar áttu á
£ þeim árum oftast einhverja
£ brjóstbirtu í fórum sínum. En
£ hvernig sem þeir þöndu gæð-
£ ingana, bar þá ekkert nær.
£ Loks sáum við að þetta var
£ ekki einleikið ferðalag, hér
£ voru hillingar á ferð en engir
£ læknar. Við þrömmuðum lot-
£ legir niður að Köldukvísl og
þömbuðum kolmórauðan jökul
gorminn eins og hann verður
þykkastur á sólheitum leys-
ingardegi. Þetta kölluðum við
jöklamjúlk og smakkaðist hún
eftir atvikum. Austur Vonar-
skarð bar ekkert sérstakt til
tíðinda. Leiðin var blaut og
slabb í spori, jökullækir marg-
ir ,en ekki vatnsmiklir. Köldu
kvísl urðuam við að vaða inn
í miðju skarði, því að hún lagð
ist upp að hamravegg við
Svarthöfða. Þar er vatnsmagn
hennar orðið lítið, en vafa-
laust getur hún orðið slæm í
leysingum. Við fórum yfir
hana snemma morguns og
fengum hana góða.
Austarlega í Vonarskarði
hugðumst við að stytta okkur
leið til Gæsavatna með því að
halda okkur nær hlíðum Vatna
jökuls, sunnan Tindafells,
í stað þess að fara niður með
Skjálfandafljóti austur úr
skarðinu. Lentum við þar í
vondum jökulruðningum, og
var ís hvarvetna undir malar-
lagi. Þegar við vorum að kom
ast upp á einhvern sandhrygg-
inn, skreið allt undan fótum
okkar og við runnum á gljánni
niður brekkuna ofan í lægð-
irnar á milli hólanna. Þetta
var dálítið tafsamt og óþægi-
legt með 50 punda poka á
baki. Til þess að forða slíkum
óvinafagnaði brugðum við á
það ráð að sækja upp í sjálfan
jökulinn til þess að fá betra
færi og losna við Rjúpna-
brekkukvísl, sem einhver
hafði sagt okkur að gæti verið
viðsjál.
Það var komið kvöld, þegar
við leituðum aftur niður af
jöklinum, veðrið milt eins og
alltaf áður og ekkert lá á. Við
vorum í töluverðri hæð og
sáum yfir Tungnafellsjökul. í
norðri blasti við heiða- og
fjallageimurinn vestan frá
Mælifellshnúki, austur til
Dyngjufjalla og Herðubreiðar
og norður til Mývatnssveitar.
Fjöll, sem við höfðum aldrei
augum litið, en reyndum að
átta okkur á eftir korti, sem
við höfðum meðferðis. Kort
þetta fengum við einhvern
veginn hjá vegamálastjórn-
inni. Það var eftirrit af frum-
dráttum landmælingamann-
anna og dálítið skakkt á köfl-
um. Logn var á, og þegar nátt-
aði dró bládimma, hálfgang-
sæja hulu yfir landið norður
undan. Allar línur þess mýkt-
ust og harðari drættir fjall-
anna máðust út. Þessi sjón
hefur fylgt mér æ síðan, ein-
hver ljúfasta endurminning
frá fjölmörgum dögum, sem ég
hef átt á fjöllum. Enn sé ég
öræfin sunnan Þingeyjarsýslu
í litum þessa kvöldhúms, hvort
sem þau glóa í sól eða eru
'úrig af regni. Nú voru veðra-
brigði í nánd. Bjarma af nýj-
um degi brá á austurloftið, en
að sunnan gekk á með skúra-
leiðingum yfir Köldukvíslar-
botna og vestanvert Vonar-
skarð. Við hröðuðum okkur í
tjaldstað við bergvatnslæk
skammt frá Gæsavötnum, og
eftir dálitla stund var komin
mild úðarigning.
Ferðinni var haldið áfram,
fyrsta sprettinn var farið um
sandorpin hraun sunnan
Trölladyngju, en síðan lá leið-
in um Urðarháls og slétta
sanda austur með Dyngju-
jökli. f norðri blöstu Dyngju-
fjöll við og þar var Askja.
Gaman væri að bregða sér
þangað, en það yrði að bíða
betri tíma. Eftir var að kom-
ast yfir Jökulsá á Fjöllum og
Kreppu. Þær voru farartálm-
ar, sem við gátum búizt við að
lokuðu leið okkar. Hér var
það sem -kortið gerði okkur
dálítinn grikk. Valinn var nátt
staður, sem samkvæmt því
átti að vera 4—5 km frá ánni,
en mun hafa verið 12—15 km
burtu frá henni. Þegar við
komum að Jökulsá, var hún
töluvert farin að vaxa af sól-
bráð, því að rigningin stóð
ekki lengi og aftur var kom-
inn hiti og bjart veður. Miklar
hillingar voru þarna á sönd-
unum, og sýndist mér vatns-
flaumurinn fylla lægðina milli
Dyngjujökuls og Kverkfjalla-
rana og belja svo fram eins og
veggur. Þetta var þó ekkert
annað en missýning. Áin fell-
ur hér í mörgum kvíslum, og
okkur gekk sæmilega að kom-
ast yfir hana, en eitthvað á
þriðja tíma vorum við að
þræða brotin. Hygg ég Jökulsá
oftast færa á þessum slóðum
snemma dags, ef leysing er
ekki því meiri og náð hefur að
hlaupa úr henni yfir nóttina.
Bleytur voru þar ekki á brot-
um, ef vatnið náði í hné, en
gjalda verður varhuga við
sandskriði í botni. Það getur
gert mönnum erfitt að fóta sig
ef numið er staðar. Framund-
an voru Hvannalindir og
Kreppa.
Hvannalindir eru mikill un-
aðsreitur þeim manni, sem
þrammað hefur svarta sanda
og hraun vestan úr Illuga-
veri og oftast haft jöklamjólk
til drykkjar og alltaf orðið að
tjalda á sandi. Nóttina, sem
við dvöldum þar, fraus dálítið
og við tókum daginn snemma
og fengum Kreppu slarkfæra.
Þótti okkur aðeins snertuspöl-
ur til byggða, þegar Kreppa
var að baki, en það teygðist
töluvert úr honum, enda mun
leiðin ekki skemmri en 50 km.
í Fagradal voru kindur á beit,
sem báru okkur fyrstu kveðj-
ur Austurlands. Síðari hluta
dags gengum við í hlað á Brú
á Jökuldal og fengum frábær-
ar viðtökur. Ferðinni var lok-
ið, og við höfðum gengið þetta
fyrstir manna.
„Afrek“ okkar mannanna
eru oftast hverful. Þegar við
héldum heim af Fljótsdalshér-
aði nokkrum dögum síðar
urðu okkur samferða fyrsta
spölinn tveir ungir menn með
þunga bakpoka, byssu og veiði
stöng. Þeir stigu út úr bílnum
á Skjöldólfsstöðum, lögðu pok
ana á bakið og héldu inn dal-
inn til fjalla. Göngunni léttu
þeir ekki fyrr en í Kalmans-
tungu. Meti okkar félaga var
hrundið.
Einhver kann að spyrja,
hvort hér hafi ekki verið stofn
að til meiri fyrirhafnar en
fengs, og var ekki flanað út í
beinan háska að kljást við
Jökulsá á Fjöllum, eitt illúð-
legasta skaðræðis-vatnsfall á
landinu.
Fyrra atriðið er að sjálf-
sögðu ákaflega einstaklings-
bundið og verður ekki svarað
fyrir alla. Einn hefur gaman
af þessu, annar af hinu og mis-
jafnt, hvað menn vilja leggja
á sig. Enginn fer þetta án tölu-
verðra erfiðismuna, því að all-
mikinn farangur verður að
bera á bakinu. Hér er sú bót
í máli, að á gönguferðum eru
fyrstu dagarnir erfiðastir. Úr
Jjví fara pokarnir að falla bet-
ur að baki, fæturnir liðkast
og harðsperrur mýkjast. Þeim,
sem gengið hefur tvo til þrjá
daga, verður sjaldnast skota-
skuld úr að bæta nokkrum
spotta við. Jafnlendi er alla
leiðina, göngufæri víðast á-
gætt, hraun öll sandorpin og
sæmileg yfirferðar. Enginn
okkar félaga mun nokkru
sinni gleyma þessum sólbjörtu
júlídögum 1944, og svo hygg
ég að fari fyrir fleirum.
Hættur eru alls staðar, ekki
minnstar á götum Reykjavík-
ur. Það segir sig sjálft að fara
verður með varúð að Jökulsá.
Engum vil ég ráða að leggja á
Vatnajökulsveg nema sæmi-
lega vanur ferðamaður sé með
í hópnum. Jökulsá er viðsjál,
en líklega oftast fær uppi við
jökul og líka niður við Vað-
öldu. Göngubrú er komin á
Kreppu, sem fyrr var mestur
farartálmi á leiðinni. Það var
að vísu ekki ógerningur, en
ærinn krókur, að fara hana á
jökli. Að Skjálfandafljóti hef
ég oft komið upp við Vonar-
skarð, og það hefur aldrei ver-
ið farartálmi. Sama máli gegn-
ir um Köldukvísl, en yfir aðra
hvora þeirra liggur leiðin.
Haralður Sigurðsson.

Tungnaá hjá Haldi (Ljósm. Þorsteinn Jósepsson)