Morgunblaðið - 29.05.1964, Blaðsíða 23

Föstudagur 29. maí 1964
MORGUNBLAÐIÐ
23
niuiiiiimiiuiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiimiiiimmimiiiiiimiiiiimuimimiimumiiiimiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiimiiiiiiiiiiniiimiiiiiniiir
„Þessi maður fær ekki
ai koma til Portúgal"
f GÆR, þegar ég kom akandi
að portúgölsku landamæra-
stöðinni við Badajóz á þjóð-
veginum frá Madrid til Lissa
bon, var mér tiikynnt að ég
fengi ekki að koma til Portú-
gaL
Eins og venjan er við allar
portúgalskar eftirlitsstöðvar
á spönsku landamærunum,
urðu allir ferðamennirnir,
hvort sem þeir voru útlendir
eða innlendir, að bíða góða
stund meðan vegabréf þeirra
voru könnuð. Það er meir að
segja svo að Portúgalar sjálf-
ir komast ekki úr landi án sér
stakrar heimildar PIDE —
Öryggislögreglu Salazars.
Hvað mér viðvíkur, þá
hafði ég rétt fengið heimild
tollgæzlunnar til að fara
yfir landamærin þegar PIDE-
foringi birtist skyndilega í
anddyrinu. „Þessi maður“,
fyrirskipaði hann, „fær ekki
að koma til Portúgal."
Heimild tollgæzlunnar var
þá afturkölluð, og mér sagt
stuttarlega að hafa mig á
brott. Ég fór þá fram á að
fá að hringja til Lissabon,
en þeirri ósk minni afdráttar-
laust neitað.
Þar sem engin ástæða var
gefin upp fyrir því að mér
var neitað um vegabréfsárit-
un, hringdi ég í sendiráð eins
Norðurlandanna f Lissabon,
en utanríkisráðuneyti viðkom
andi lands hafði tilkynnt
sendiráði þessu um komu
mína til Portúgal.
Nú hefur mér verið skýrt
frá því að ástæðan, sem portú
gölsk yfirvöld gefa upp fyrir
neituninni um vegabréfsárit-
un, er sú að skrif mín um
Portúgal hafa ekki verið sann
leikanum samkvæm.
Því miður hafa yfirvöldin
í Lissabon hingað til ekki gert
neina tilraun til að hrekja
sannleiksgildi staðreynda
þeirra, sem fram hafa komið
í greinum mínum og birzt í
mörgum löndum á síðasta árL
Þótt þessar greinargerðir
minar um ástandið á sviði
efnahags-, þjóðfélags- og
stjórnmála hafi verið byggðar
á skjalfestum rökum, vísaði
upplýsingaráðuneytið þeim
einfaldlega frá sem „hrein-
um tilbúningi".
í fjölda ára hefur Salazar-
stjórnin hreykt sér af því að
öllum útlendingum væri
frjálst að koma til Portúgal
til að sannfærast um að þar
ríkti sannarlega lýðræði eins
og bezt gerist í anda kristn-
innar.
Fyrir nokkru var hinsvegar
fréttaritara bandaríska út-
varpskerfisins NBC vísað úr
Iandi. Fjöldamörg vestræn
tímarit (þeirra á meðal banda
riska vikuritið TEME eru
bönnuð í Portúgal.
Svo virðist nú sem hið si-
versnandi ástand í Portúgal
krefjist aukinna þvingunar-
ráðstafana gagnvart þeim er-
lendum fréttamönnum, sem
ekki eru á bandi stjórnarinn-
ar.
Eftir er að sjá hvort þessar
aðgerðir verða stefnu dr.
Salazars til góðs, og hvort
þær stykja umdeilda afstöðu
landsins innan bandalags vest
rænna lýðræðisríkja.
Blöðin í Madrid skrifa í
gær um það hve æskilegt
HALLDÓR . Sigurðsson
hefur, eins og lesendum
er kunnugt, skrifað
nokkrar greinar í Morg-
unblaðið um erlend mál
efni á undanförnum
mánuðum. Hann er
fæddur á Seyðisfirði, en
fluttist 21 árs til Dan-
merkur 1946. Um fimm
ára skeið bjó hann í
Brasilíu, en hefur á und
cuiförnum árum ferðazt
víða og skrifað greinar
fyrir blöð vísvegar um
heim. Sjö blöð auk Morg
blaðsins birta greinar
hans að staðaldri, en hin
blöðin eru: Politiken í
Kaupmannahöfn, Dag-
ens Nyheter í Stokk-
hólmi, Dagbladet í Osló,
Uusi Suomi í Helsing-
fors, Daily Herald í Lon
don, Panoramas í
Mexíkóborg og O Eesta
do í Sao Paulo.
Hér segir Hálldór frá
því er hann ætlaði fyrir
skömmu til Portúgaþ
en var neitað um vega-
bréfsáritun þangað.
Halldór Sigurðsson:
AÐ DTAIM
væri fyrir Salazar stjórnina
að finna leiðir til meira
frjálsræðis í stjórnmálum,
þjóðfélags- og efnahagsmál-
um í Portúgal. Segja blöðin
afdráttarlaust að þetta aukna
frjálsræði verði að koma
fljótt
Því miður er það svo að
jafnvel Spánverjar geta með
réttu hvatt nágranna sína á
Íberíuskaga til að draga úr
þvingununum. Hingað til
hafa hinsvegar endurteknar
tilraunir Francos til að fá
bandamann sinn, dr. Salazar,
til að opna augun fyrir tutt-
ugustu öldinni verðir árang-
urslausar. Leiðarstajarna dr.
Salazars er — eins og hann
þreytist sjálfur aldrei á að
upplýsa — upprunnin á öld
landafunda og nýlendustefnu.
uiiiiiiiiimiuiiiiiuiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiii!iiii lUiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiniiiiiiiiiiuiiiiiiHiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiuiitiiiiiiiinitiiimfiiiiitiiiiiiiiiHHimtiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiit
■ Prófkosnirrgar
Framh. af bls. 1
ekkert skylt við öldungadieild
arþingmanninn frá Arizona,
en gæti hins vegar átt við
ílesta þá menn aðra, sem fal-
ast eftir framiboði.
Að vísu segist Eisenhower
ekki vilja beita áhrifum sín-
um neinum í vil, það sé ekki
í aínum verkahring að segja
flokknum til um hver skuli
vera forsetaefni hans. Úr því
eigi landsiþingið í júlí að
skera.
En hann leggur r&t á við
flokk sinn að velja forsetaefni
sem framfylgi af einurð og
festu þeirri framsýnu stefnu-
skrá, sem Goldwater hefur
gagnrýnt svo dyggilega. Eisen
hower vill að fylgt verði
stefnu stjórnar hans á árun-
um 1955—’Sl og hrundið í
framkvæmd fjölda áforma,
sem Goldwater er nær undan
tekningarlaust á móti við at-
kvæðagreiðslur í þinginu.
Eisenhower veit vel hvað
hann er að fara. Hann gengur
þess ekki dulinn og það gra
flokksmenn hans ekki heldur,
að af þeim 25 málum, sem
voru á stefnuskrá repulblikana
flokksins á landslþinginu árið
Nehru minnzt
víða um heim
London, 28. maí (NTB—AP).
í DAG minntust blöð víða um
heim hins látna forsætisráð-
herra IndLands, Jawaharlals
Nehrus. Hér á eftir fara um-
mæli nokkurra blaða og stjórn
málamanna um forsætisráð-
herrann.
• BANDARÍKIN. Blöð um
öll Bandaríkin hylltu í
dag hinn látna forsætisráð-
herra Indlands, „New York
Times“ segir m. a., að ást Ind
verja á Nehru hafi veitt hon-
um mesta valdið, sem þjóðar-
leiðtoga geti hlotnazt, valdið
til þess að stjórna hjörtum
þegna sinna. „The New York
Herald Tribune“ segir m. a.,
að Nehru hafi sjálfur búið
yfir mörgum ólíkum skapgerð
arþáttum, þeim sömu og
komu frá þjóð hans og ef til
vill sé það þetta, sem fyrst
og fremst hafi gert hann að
leiðtoga og sameiningartákni
hinnar sundurleitu þjóðar.
Öldungadeild Bandaríkja-
þings hyllti Nehru í dag, sem
vin, er beitti starfskröftum
sínum í þágu friðar í heimin-
um.
^ BRETLAND. Brezku biöð
in eru sammála, um að
mesta afrek Nehrus hafi verið
að varðveita einingu Indverja,
þjóðar, sem talar margar ólík
ar tungur. „Daily Telegraph"
segir m. a. „Jawaharlal Nehru
var ekki aðeins leiðtogi þjóð
ar, hann var þjóðin sjáif.“
The Times: „Hann (Nehru)
vann sér virðingu heimsins
bæði sem leiðtogi sjálfstæðis-
baráttu þjóðar srnnar og
forsætisráðherra hennar að
fengnu frelsi.“
• SOVÉTRÍKIN. Blöð í So-
vétríkjunum birtu í dag
nákvæmar fregnir af láti
Nehrus, ummæli stjórnmála-
manna um hann og æviágrip.
Pravda segir m. a.: „Sagan
mun minnast Jawaharlals
Nehrus sem leiðtoga esjálf-
stæðisbaráttu Indverja og
hann er maðurinn, sem á heið
urinn af mótun hlutleysis-
stefnu þjóðar sinnar, stefnu,
sem öll friðaröfl í heiminum
virða.“ Pravda sagði, að lát
Nehrus hefði vakið mikla
sorg í Sovétríkjunum.
• KÍNVERSKA ALÞÝBU-
LÝÐVELDIÐ. Forsætis-
ráðherra Alþýðulýðveldisins,
Chou En-lai og Chen Yi, utan
ríkisráðherra, heimsóttu ind-
-.verska sendiráðið í Peking í
dag til þess að votta samúð
sína. f samúðarskeyti, sem
Pekingstjórnin sendi Radha-
krishnan, forseta Indlands,
eru engin lofsyrði um Nehru
sem stjórnmálamann, en látin
í IjóS ósk um bætta samúð
Indlands og Kínverska Al-
þýðulýðveldisins.
• FORTÚGAL. Blöð í Portú
gal eru þau einu, sem
fara fjandsamlegum orðum
um hinn látna forsætisráð-
herra, en þau fordæma hann
og kalla hann ræningja Góa.
Sem kunnugt er innlimuðu
Indverjar Góa og aðra ný-
lendu Portúgala á Indlands-
skaga 1961.
• CEYLON. Allar stjórnar-
skrifstofur, verzlanir og skól-
ar voru lokaðir í dag og blöð
landsins lofuðu hinn látna
leiðtoga Indlands í ritstjórnar
greinum. Eitt þeirra sagði
m. a., að lát Nehrus væri tjón
fyrir alla Ceylonbúa.
• INDÓNESÍA. Súkarnó
Indónesíuforseti sagði, að
heimurinn myndi sakna bar-
áttu Nehrus fyrir bættu
ástandi og friði, en Indónesíu-
búar væru þess fullvissir, að
Indverjar myndu starfa
áfram í anda hins látna leið-
toga.
• FILIPPSEYJAR. Dios-
dado Macapagal, forseti
Fiiippseyja, sagði í samúðar-
kveðju sinni til Indverja, að
Nehrus yrði munað meðan
þjóðirnar dreymdi um frið og
þær tryðu á sigur skynsem-
innar yfir ofbeldi og valdbeit
ingu.
• MALAYSÍA. Fánar blöktu
í hálfa stöng í dag um
allt sambandsrikið og Abdul
Rahman forsætisráðherra
sagði í ræðu, að fordæmi
Nehrus væri öllum heiminum
innblástur.
1960, er Goldwater öldunga-
deildapþingmaður andtvígur
öllum 26. Það fer heldur ekki
fram hjá neinum, að lýsing
Eisenhowers á þeim manni er
hann kveðst vona að lands-
þingið í San Francisoo velji,
kemur engan veginn heim við
þann mann, er auidæfði stefnu
republikana þau átta ár sem
republikanskur forseti sat í
Hvíta húsinu.
Eini andstæðingur Goldwat-
ers í kosningunum í Kali-
forníu er Nelson A. Rockefell
er, ríkisstjóri í New York,
sem margir spá ekki góðu þar
sem hann eigi tii engrar
fræoidsemi eða vináttutengsla
að telja þar syðra.
Rockefeller ríkisstjóri hefur
sagt að vinni hann kosningarn
ar í Kalifórniu eigi hann vís
aun.k. 400 atkvæði á lands-
þinginu. Goldwater hefur nó-
kvæmari tölu á sínum hópi
og segir að sig vanti ekki
nema 20—50 atkvæði til þess
að hafa þau 665 sem þarf til
þess að hlijóta kjör, ef hann
færi með sigur af hólmi.
Hin 86 atkvæði kjörmanna
Kaliforníu falla öll í hlut þess
framibjóðandans sem prófkosn
ingarnar vinnur við fyrstu at
kvæðagreiðslu á landsþinginu.
Við aðra atkvæðagreiðslu hafa
kjörmenn óbundnar hendur.
Talið er að Goldwater njóti
meira persónufylgis í Kaliforn
íu en Rockefeller, en stefnu-
skrá hins síðarnefnda eigi aft
ur á móti meiri hljómgrunn
með kjósendum en stefna
Goidwaters. Þá er og það, að
meira en helmingur kjósenda
er talinn aðhyllast aðra en þá
sem eru í framboði og er gert
ráð fyrir því að Rockefeller
hljóti mun fleiri atkvæði þess
arra kjósenda en Goldwater.
— Nehru
Framh. af bls. I
lesin orð hinnar helgu bókar
Hindúa. En stundum yfirgnæfðu
grátur og kveinstafir hinna syrgj
andi milljóna.
Margir erlendir stjórnmála-
menn fylgdu Nehru. Gengu þeir
næst fallbyssuvagninum ásamt
fjölskyldu hins látna og indversk
um stjórnmálamönnum. Meðal
viðstaddra voru Sir Alec
Douglas-Home, forsætisráð-
herra Breta, Kosygin, aðstoðar-
forsætisráðherra Sovétríkjanna
og Dean Rusk, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna. Fulltrúi
Bretadrottningar við útförina var
Mountbatten lávarður, síðafiti
varakonungur Indl. Dean Rusk
kom til Delhi í dag ásamt Y. B.
Chavan, varnarmálaráðherra
Indlands í dag ásamt Y. B. Chav
an, varnarmálaráðherra Ind-
lands, sem var í heimsókn í
Bandaríkjunum. Þeir komu ekki
til Delhi fyrr en klukkustund
eftir að líkfylgdin lagði af stað
frá heimili Nehrus. Fyrst var
reynt að aka þeim í bifreið að
fallbyssuvagninum, en það tókst
ekki vegna hins mikla mann-
fjölda. Þá var gripið til þess
ráðs að flytja ráðherrana í þyrlu.
Mikill hiti var í Nýju Delhi
í dag og leið yfir fjölda manna
í þrönginni. Nokkrir særðust og
tveir létu lífið, er þeir hnigu nið
ur og voru troðnir undir.
Þegar líkfylgdin kom að bál-
kestinum við hið heilaga fljót,
skammt frá staðnum þar sem
bálköstur Gandhis var hlaðinn
fyrir 16 árum, beið þar prestur
í gulri skikkju. Lagði hann
fyrstu sandelviðargreinarnar á
líkama Nehrus. Síðan var lík
hins látna forsætisráðherra lagt
á bálköstinn og mannfjöldinn
huldi líkamann blómum og
sandelviði. Sanijay Gandhi, dótt-
ursonur Nehrus, stóð við hlið
móður sinnar Indiru, þar til
„Ljónið frá Kasmír“ hafði varp-
að síðasta blóminu á bálköstinn.
Þá gekk Sanjay fram með kyndil
í hendi og logarnir stigu til him-
ins. Samkvæmt hinum forna sið
Hindúa, er það elzti sonur, sem
tendra á bálköst föður síns, en
Nehru átti engan son.
Mannfjöldinn horði á bálið
brenna, en dreifðist þegar log-
arnir voru hjaðnaðir. Aska
Nehrus verður flutt til Allaba-
had, fæðingarborgar hans á morg
un, sólarhring eftir að bálföin
fór fram. í nótt standa hermenn
vörð við bálköst leiðtoga Ind-
verja um 17 ára skeið.