Morgunblaðið - 16.06.1964, Blaðsíða 25

MORCUNBLAÐIÐ
25
' Þríðjudagur 16. júní 1964
Tónlist á Listahátíð
— Tannskemmdir
Framh. af bls. 17
Hundraðstölur barna, sem hafa
lengið skemmdii í fullorðinstenn-
urnar, eru sýndar í línuriti no.
3. >ar má sjá, að nærri þriðja
hvert fimm ára barn, sem á ann-
að borð heíur tekið nokkra full-
orðinstönn, hefur þegar fengið
skemmdir í þessar tennur. Þessi
tala eykst mjög í sex ára börn-
um — sex af hverjum tíu höfðu
skemmdar fullorðinstennur, og í
sjö ára gömlum börnum var
þessi hundraðstala orðin hærri
en 90.
Fimm ára stúlkur eru miklu
verr settar, heldur en fimm ára
drengir, þegar skemmdir í full-
orðinstönnum eru athugaðar.
I>essi mismunur stafar eflaust af
þeirri staðreynd, að stúlkubörn
eru yfirleitt fyrri til að taka
fullorðinstennur. Þessi mismunur
er þó, svo að segja þurrkaður
út, þegar börnin ná sex ára
•ldri.
Meðalfjöldi skemmdra full-
orðinstanna í þeim börnum, sem
orðið höfðu fyrir tannátu í þess-
um tönnum, fer hraðvaxandi úr
tæplega tveimur í fimm ára börn
Um, upp 1 þrjár skemmdar full-
orðinstennur, að meðaltali, í sjö
ára gömlum börnum.
Vonandi verður foreldrum
tvennt Ijóst af þessum niðurstöð-
tim. í fyrsta Jagi koma fullorðins-
tennur (þar með taldir jaxlar)
fram í mörgum fimm ára böm-
um, og í öðru lagi hafa skemmdir
í þessum tönnum þegar gert vart
við sig i sex aí hverjum t* *u ís-
lenzkum börnum, þegar þau ná
sex ára aldri -
Tannskemmdir á ýmsum stöðum
á landinu.
Til þess að fá heildarmynd af
ástandinu á öliu landinu, voru
börn, búsett víðsvegar um land-
ið, skoðuð. í linuriti no. 4 er
gerður samanburður á meðal-
fjölda skemmdra barnatanna í
fjögurra ára gömlum börnum á
þessum stöðuin. Ástandið er mjög
svipað í Reykjavík, Selfossi, Vest
mannaeyjum og ísafirði. Börn
búsett á þessum stöðum höfðu
liðlega sex skemmdar barnatenn-
ur, að meðaitali. Verst var á-
standið i Neskaupstað, Akureyri
og Húsavík. Þar höfðu börnin,
ad meðalttölu, rúmlega átta
skemmdar barnatennur, þ.e.a.s.
nærri helmingur allra barna-
tannanna höfðu orðið fyrir
skemmdum í fjögurra ára börn-
um, búsettum á þessum stöðum.
Áberandi er, hve börnin á
sveitaheimilunum eru miklu bet-
ur sett, hvað tannheilbrigði
snertir, heldur en þau, sem
búsett eru í bæjunum. Sveita-
börnin höfðu, að meðaltali, lið-
lega tvær skemmdar barnatenn-
ur, eða hérumbil fjórum sinnum
faerri skemmdar tennur, heldur
en bæjabörnin, sem verst eru
úti. Þessi mismunur er of mikill
til þess að um tilviljun eina sé
eð ræða. Án efa, a þessi mis-
munur rætur sínar að rekja til
betra mataræðis sveitabarna, og
þá fyrst og fremst, hve sælgætis-
neyzla sveitabarna er takmörkuð
miðað við bæjarbörn. Mjög æski
legt væri að framkvæma víðtæk-
ari rannsókn á þessu fyrirbæri.
Ætti þá að rannsaka ýtarlega
jafn fjölmenna hópa bæjar- og
sveitabarna, í sama aldursflokki.
Gera þarf um leið, nákvæmar
skrár yfir mataræði (þar með
talin sælgætis-neyzla) beggja hóp
anna. Samanburður á niðurstöð-
um slíkrar rannsóknar mundi ef-
laust verða mikill fengur fyrir
þá, sem áhuga hafa á að finna
orsakir tannskemmda og útrým-
ingu þessa hvimleiða og algenga
sjúkdóms.
Samanburður á tannheilbrigffi
íslendinga og annarra þjóða
Eg vona, að þessar tölur, sem
þegar hafa verið dregnar fram,
hafi vakið marga foreldra til um
hugsunar. Þó er ég hræddur um,
að margir muni segja eitthvað
á þessa leið: „Já, ástandið er
slæmt, en er það ekki svona
allstaðar í heiminum? Fylgir
þessi tannáta ekki siðmenningu
okkar, hvar sem er?“
Til þess að bregða ljósi yfir
þessar spurningar, var gerður
samanburður á niðurstöðum ís-
lenzku rannsóknarinnar og nið-
urstöðum samskonar rannsókna
í öðrum löndum. Línurit no. 5
sýnir tíðni tannskemmda í
þrigja ára göm'.um börnum af sjö
þjóðum. Sjá má, að meira er
um tannskemdir meðal íslenzkra
barna, heldur en nokkrum öðr-
um. Liðlega 80 af hverjum hundr
rað þriggja ára íslenzkum börn-
um hafa orðið fyrir tannskemmd
um. Næst hæsta landið er Dan-
mörk, en þar er talan liðlega 70
af hundraði. Þessi mismunur er
þó enn meira áberandi, þegar
meðalfjöldi skemmdra barna-
tanna er athugaður (Línurit no.
6). Meðalfjöldi skemmdra tanna
í þriggja ára íslenzkum börnum
er liðlega fimm tennur á barn,
eða næstum tveimur tönnum
fleiri en meðaltalan í Danmörku,
sem hefur næst hæstu töluna af
þeim þjóðum, sem til samanburð-
ar voru.
Eins og sjá má, er tannheil-
brigði íslenzkra barna með því
lélegasta, sem vitað er um í
heiminum. Þessi sjúkdómur virð
ist þó ekki hafa verið landlægur
hér í lengri tíma, heldur hefur
þessi hrörnun átt sér stað á til-
tölulega skömmum tíma. Þótt á-
reiðanlegar lölur séu ekki fyrir
hendi frá fyrri tímum, má álíta,
að tannskemmdir á Islandi hafi
verið svo að segja óþekktar fyrir
100 árum. Nokkrir höfundar ferða
bóka og vísindarita frá fyrri öld-
um minnast á hve vel tenntir
íslendingar voru á þeitn tímum.
Þetta má staðfesta með athugun
á höfuðkúpum, sem til eru frá
þessum tímum. Eg hafði tæki-
færi til þess að athuga íslenzkar
höfuðkúpur, sem geymdar eru í
Peabody-safninu við Harvard há
skólann, og einnig þær, sem eru
í varðveizlu Jóns Steffensens,
prófessors. Tennur í þessum höf-
uðkúpum eru í ágætu ásigkomu
lagi, og má segja að tannskemmd
ir finnist varla í nokkurri tönn.
Aukning tannskemmda á ís-
landi virðist vera samhliða auk-
inni neyzlu sykurs og alskyns
sætinda meðal landsmanna.
Helztu fæðutegundir fslendinga
fyrir 200 árum voru fiskur, lamba
kjöt, kartöflur og mjólkurafurð-
ir. Sykur, kaffi, sælgæti og sæt-
ar kökur Vovu mjög sjaldgæfar
munaðarvörur meðal almennings
á þeim_ tímum. Árleg neyzla syk-
urs á íslandi jókst úr 0.2 kg., á
hvern einstakling, árið 1800,
þegar tannskemmdir voru svo að
segja óþekktar hér, upp í rúm-
lega 50 kg., nú til dags, þegar
nærri hver einasti íslendingur
hefur orðið fyrir árás tann-
skemmda.
í MOSFELLSSVEIT hefjast há-
tíðahöld 17. júní, með skrúð-
göngu frá Ullarnesi kl. 13,30. —
Lúðrasveit drengja undir stjórn
Birgis D. Sveinssonar, kennara
leikur fyrir göngunni. Skátar
verða fánaberar. Gengið verður
að Varmárskóla, þar sem útiguðs
þjónusta hefst kl. 14. Sr. Bjarni
Sigurðsson predikar. Kirkjukór
Lágafellssóknar sýngur undir
stjórn Hjalta Þórðarsonar. Dag-
skráin verður að öðru leyti sem
hér segir:
Minni dagsins: Lárus Halldórs-
son skólastjóri. Karlakór Kjósar
sýslu syngur. Stjórnandi: Oddur
Andrésson. Ávavp Fjallkonunnar:
ÞAÐ var fámennur hópur saman
kominn í Tónabíói á föstudags-
kvöldið til að njóta upplesturs
oð tónlistar. Þórunn Elfa Magnús
dóttir, Jóhann Hjálmarsson og
Stefán Jónsson lásu upp úr verk-
um sínum og flutt voru tónverk
etfir Árna Björnsson, Leif Þórar-
insson og Hallgrím Helgason. Það
er varla 'hægt að hugsa sér tón-
skáld með ólíkari stíleinkenni og
viðhorf. Verk Árna, „Fjögur ís-
lenzk þjóðlög“ fyrir flautu og
píanó var flutt af Averil Williams
og Gísla Magnússyni. Þótt hug-
dettur tónskáldsins séu fremur
léttvægar í þessu verki, voru
þær þokkalega settar fram.
„Mósaík“ eftir Leif Þórarinsson
er samið fyrir fiðlu og píanó en
flytjendur voru þeir Einar G.
Sveinbjörnsson og Þorkell Sig-
urbjörnsson. Verkið er mjög við-
kvæmt í flutningi enda ákailega
listrænt, hnitmiðað og þétt í
formi með glitrandi jafnvægi
milli hina tveggja hljóðfæra. Að
lokum fluttu þeir félagar „Róm-
ansa“ eftir Hallgrím Helgason,
stutt verk og áheyrilegt. Eins
og vænta mátti skiluðu hljóð-
færaleikararnir sínum hlut með
miklum ágætum.
F. S.
ENSKA óperusöngkonan Ruth
Little hélt tónleika í Austurbæj-
Landslíð kvenna
í hnndknnttleik
Landslið kvenna í handknatt-
leik hefur verið valið, og er það
þannig skipað:
Jónína Jónsdóttir FH (0)
Rut Guðmundsdóttir, Á. (11)
Gréta Hjálmarsd., Þróttur (0)
Sigurlína Björgvinsdóttir FH (3)
Sylvia Hallsteinsdóttir FH (2)
Sigríður Sigurðardótir Valur (6)
Hrefna Pétursdóttir, Valur (0)
Sigún Guðmundsdóttir, Val (0)
Guðrún Helgadóttir, Víking (0)
Díana óskarsdóttir, Ármann (5)
Svana Jörgensdótir Ármann (0)
Ása Jörgensdóttir Ármann (0)
Sigriður Kjartansd., Ármann (5)
Sigrún Ingólfsd. Breiðablik (0)
Helga Emilsdóttir, Þróttur (8)
Þjálfari: Pétur Bjarnason.
Landsliðsnefnd kvenna:
Arnfríður ólafsdóttir. Þjóðsöng-
urinn: Almennur söngur. —
Lúðrasveit drengja leikiír. —
Vígsla sundlaugar: Ávarp Jón M.
Guðmundsson, iddviti. Vígslu-
sund: Klara Klængsdóttir, kenn-
ari. Lúðrasveit drengja leikur.—
Fjórir smásveinar synda. — Boð-
sundkeppni stúlkan: Niðursveit
og Suðursveit gegn Mosfellsdal
og Reykjadalshverfi. — Boðsunds
keppni: Hreppsnefnd og stjórn
Ungmennafélagsins Afureldingar.
Róðrarkeppni á flekum: Bændur
og iðnaðarmenn. — Kaffihlé. —
Veitingasala í Hlégarði. Chris
Linde frá Danmörku leikur og
syngur.
Á íþróttavellinum kl. 17: Víða
vangshlaup drengja. Naglaboð-
blaup: Starfsstúlkur Álafoss og
Hlégarðs keppa. — Kynnir verð-
ur Matthías Sveinsson, sveitar-
stjóri.
Yfirumsjón með staðnum ann-
ast Eyjólfur Magnússon, kennari.
Dansleikur hefst í Hlégarði kl.
21. Leikararnir Árni Tryggvason
og Klemenz Jónsson verða með
skemmtiþátfr.
Ætlazt er til, að börn fædd
1951 og siðar íari heim kl. 23,30.
Dansleiknum lýkur kl. 2.
arbíói á laugardaginn, með að-
stoð Guðrúnar Kristinsdóttur
píanóleikara. Ruth Little hefur
áður komið fram á tónleikum hér
og vakti mjög irdkla hrifningu
áheyrenda.
Efnisskráin að þessu sinni var
óvenjuleg að því leyti, að fluttir
voru tveir Ijóðaflokkar í fyrsta
sinn hérlendis, þ.e. „Haugtussa“
ljóðaflokkur op. 67 eftir Edward
Grieg og „Kindertotenlieder“ eft-
ir Gustav Mahler.
Tónleikarnir hófust með ljóða-
flokki Griegs, verki sem undir-
ritaður hefur ekki heyrt áður en
mjög ánægjulegt var að kynn-
ast, ekki hvað sízt í meðferð
hinnar ágætu söngkonu. Rödd
hennar er óvenju fögur, sveigj-
anleg og beitt af næmum skiln-
ingi. Þá komu lög eftir innlenda
höfunda, „Draumalandið" eftir
Sigfús Einarsson, „Ferðalok" eft-
ir Karl O. Runólfsson, „Bíum,
bíum, bamba“ eftir Sigvalda S.
Kaldalóns og „Litlu börnin leika
sér“ ísl. þjóðlag í útsetningu
Rauters, að ógleymdu laginu
„Litla Gunna og litli Jón“ eftir
dr. Pál ísólfsson. Lög þessi voru
bersýnilega vel þegin af áheyr-
endum og það vakti athygli mína
hversu skýr framburður íslenzka
textans var. Síðan var fluttur
ljóðaflokkur Mahlers „Kinder-
totenlieder“, sem var þungamiðja
tónleikanna. Ruth Little flutti
þetta undurfagra verk á eftir-
minnilegan hátt og þess hefði
sannarlega verið óskandi að
heyra listakonuna flytja verkið
í sinum raunverulega búningi,
Síðast á efnisskránni voru fimm
lög eftir Franz Schubert, sem
nutu sin mjög vel í einlægri túlk-
un söngkonunnar.
Guðrún Kristinsdóttir er vax-
andi undirleikari og lauk hinu
vandasama hlutverki af smekk-
vísi.
Heimsókn Ruth Little setur
vissulega sinn svip á Listahátíð-
ina. Hér er ekki eingöngu ujm
hina ágætustu listakonu að ræða,
heldur og sérlega aðlaðandi per-
sónuleika, sem mun verða öllum
minnisstreður.
F. S.
Gjöf til fatlaðra og
lamaðra
ÞRIÐJUDAGINN 26. maí sl.
afhentu nokkrar systur Rebekku-
stúkunnar nr. 1 „Bergþóra"
IOOF Styrktarfélagi lamaðra og
fatlaðra, Sjaínargötu 14, að gjöf
kr. 35.000.oo tii sundlaugarbygg-
ingar við sumardvalarheimili fé
lagsins í Reykjadal, Mosfellssveit.
Stjórn félagsins vill hér með
þakka stúkusystrum öllum fyrir
þessa höfðinglegu gjöf.
(Frá Styrktarfélagi lamaðra
fatlaðra).
Skemmdir unnar
á sumarbústað
Borgarnesi, 13. júní.
UM hvítasunnuhelgina var brot-
izt inn í sumarbústað Brand*
Jónssonar, skólastjóra Málleys-
ingjaskólans, sem er í landi
Hreðavatns. Var hús og húsmun-
ir skemmdir og líkur benda til
að litlu hafi munað, að hiúsið
yrði eldi að bráð.
Þeir, sem kynnu að geta gefið
upplýsingar um, hverjir þarna
voru að verki eru vinsamlegast
beðnir að gera lögreglunni í Borg
arnesi viðvart. — Hörður.
Nova Scotia, 12. júní NTB,
• Þrír vísindamenn, sem
starfa Við McGiIl-háskólann
í Montreal telja sig hafa fund
ið efni, sem eytt getur skaS-
legum áhrifum geislavirkra
ísotopa efnisins Strontínm 99,
seni valdið getur krabbameini
í beinuiu.
Síldarstúlkur
Viljum ráða síldarstúlkur til Siglufjarðar. Gott hús-
næði. — Getum útvegað söltunarpláss á Seyðisfirði
eftir að söltun lýkur á Siglufirði. Fríar ferðir og hús
næði og kauptrygging. — Upplýsingar gefnar í síma
34742.
Haraldur Böðvarsson & Co, AkranesL
Sdnidnburíuir a mefralfj'ólda skemmdra barnatanna
'i fjögurra ára gímiuin b'ornum víísye^ará landinu.
^eykjav.-Selfoss
Vestwannaeyjar
‘ Neskaupítaíur
SyeitaVieimili
'lSðfjörÍur
Akureyn‘-Hú$avik
. - -2- 4 . 6 i 3
Meðalfjðld! skemmdra bdrnatanna i fjo<jurrg afa börnum
5. 5amanburííurd tannskemmdum í 5jÖ þjátfum
'Aslraiía
Bandaríkin
Danmórk
Enaland
‘\s\and
Woregur
þýzkaiand
o id ao 3o 4o yo 6o 7o $o 10 100
Uundrá)sl3\3 þrigqja ára bama meí skemmdar tennur
6.
LSímanbur^ur a metaHjó’Ua
sk^mmdra bamatanna í Sex Jijóá’um
‘Astraiía
Öðnfllaríkin
Danmö>!<
Enaland
'lsiartd
■ Un^verjilsnúf
Meklfjcil(íi skemmííratðiina í ira b'^num
Pétur Bjarnason, Birgir Björns-
son, Sigurður Bjarnason.
17. iúníhátíðahöldl
■ Mosfellssveit
V