Morgunblaðið - 16.07.1964, Blaðsíða 6

6
MORGU N BLAÐIÐ
Fimmtudagur 16. júlí 1964
Hiö ísienzka náttúru-
fræðifélag 75 ára
VORIÐ 1887 var stofnað „ís-
lenzkt náttúrufræðifjelag“ meðal
ísléndinga í Kaupmannahöfn í
'þeim aðaltilgangi „að koma upp
sem fullkomnustu náttúrugripa-
safni á íslandi, er sé eign þess
og geymt í Reykjavík“. Hug-
myndina að stofnun þessa félags
átti Björn Bjarnarson, siðar
sýslumaður í Dalasýslu. Hann
færði þessa hugmynd í tal við
Stefán Stefánsson, síðar skóla-
meistara á Akureyri, og tóku
þeir saman höndum um að
hrinda henni í framkvæmd. Á
fundi hinn 7. maí var það félag
stofnað og kosin stjórn, en hana
skipuðu Björn Bjarnarson, Stef-
án Stefánsson, Móritz Halldórs-
son Friðriksson, Ólafur Davíðs-
son og Bertel K. Ó. Þorleifsson.
Viku seinna var haldinn fram-
haldsfundur og félaginu sett lög.
Það var svo fljótlega hafizt
handa um framkvæmdir og
keypt nokkuð af náttúrugripum,
sem Stefán Stefánsson varðveitti
fyrir félagið, þangað til hann
fór heim alfarinn seinni hluta
sumars sama ár. Björn Bjarnar-
son fór líka alfarinn til íslands
þetta sama suma-r og var engin
furða þó dofnaði mjög yfir starf-
semi hins nýstofnaða félags við
að missa báða frumstofnendur
sína frá störfum strax á fyrsta
ári.
í viðaukaákvörðun við lög fé-
lagsins var það ákvæði, að þeg-
ar félagsmönnum heima á ís-
landi fjölgaði og þeir yrðu orðn-
ir eins margir í Reykjavík og í
Höfn, þá skyldi kjósa stjórn í
Reykjavík og hún taka við störf-
um Hafnarstjórnarinnar. Stjórn-
in skrifaði því þeim Benedikt
Gröndal og Þorvaldi Thoroddsen
vorið 1887 og skoraði á þá að
koma upp náttúrufræðifélagi í
Reykjavik, en ekkert varð úr
því þá. Það var ekki fyrr en
tveimur árum seinna, sumarið
1889, að hreyfing komst á mélið
hér heima og þá fyrir atbeina
Stefáns Stefánssonar. Á stofn-
fundi kennarafélags í Reykjavík
vakti Stefán máls á að stofna
hér náttúrufræðifélag og fékk
það góðar undirtektir. Stefán
fékk í lið með sér þá Benedikt
Gröndal, Þorvald Thoroddsen,
Björn Jensson og J. Jónassen og
skrifuðu þeir bréf um stofnun
slíks félags og létu ganga til
undirskrifta meðal bæjarbúa.
Undir það skrifuðu 80 manns og
iþriðjudaginn 16. júlí 1889 var
félagið stofnað í leikfimihúsi
barnaskólans. í stjórs voru kosn-
ir aðalstofnendur fimm og skiftu
iþeir þannig með sér verkum, að
Benedikt Gröndal var formaður,
Jónassen gjaldkeri og Björn
Jensson ritari, en þeir Stefén
Stefánsson og Þorvaldur Thor-
oddsen voru einskonar með-
stjórnendur.
Á stofnfundinum voru félaginu
sett lög og voru þau í öllum aðal-
atriðum samhljóða lögum Hafn-
arfélagsins, sem var svo lagt nið
ur síðla þetta sama sumar og
náttúrugripir þess sendir hinu
nýstofnaða Reykjavíkurfélagi, og
urðu þeir þannig fyrstu gripir
þess.
Framan af beindust störf fé-
lagsstjórnarinnar nær eingöngu
að vexti og vörzlu náttúrugripa-
safns félagsins og mæddi þar
mest á formanni, þó aðrir stjórn
armenn og ýmsir fleiri náttúru-
fræðingar legðu þar hönd á
plóginn. Einkum vann Bjarni
Sæmundsson mikið og óeigin-
gjarnt starf við safnið þau 35 ár
sem hann yar formaður félagsiss
og mest af þeim endurgjalds-
laust. Frá árinu 1927 voru þó
lengst af starfandi ráðnir starfs-
EINAR GRÉTAR Sveinbjörns
son, fiðluleikari, hefur verið ráð
inn konsertmeistari við sinlóníu
hljómsveitina í Mafmö í Sví-
þjóð. Tekur hann til starfa 1.
september næstkomandi og er
fyrst í stað ráðinn til eins árs.
Blaðamaður Morgunblaðsins
átti stutt samtal við Einar Grét
ar og innti hann frétta af þess-
ari nýju stöðu. Hann sagði, að
ráðning hans ætti sér stuttan
aðdraganda.
„Fyrir þremur vikum fékk
ég tilboð frá dönskum umboðs-
manni um að gerast konsert-
meistari sinfóníuihljómsveitar-
innar í Malmö. Mér þótti staðan
freisitandi og hug’saði sem svo,
að það gæti verið sken'mtileg
tilbreyting frá rólegu hljómsveit
arlífi hér heima að star-fa urn
tíma ei'iendis. Því skrapp ég til
Malmö til nánari viðræðna. Ég
spilaði fyrir átta manna dóm-
nefnd eitt undirbúið verk, Ysa-
yé, en auik þess biot úr tveim
öðrum verkum, 1. þátt úr
Br ahm ssónöt unni og hluta úr
Si'beliustarkonsertnum. Dóm-
* ÞEIR STÓRU
ÉG SÁ í einu blaðanna á dög-
unum, að þeir, sem ekki veiddu
síld fyrir austan, væru nrieð
lausa skrúfu. Hér er átt við
stóru, nýju skipin, sem talin
eru of stór til síldveiða — eða
of hávaðasöm. Innlendir og er-
lendir sérfræðingar munu hafa
verið kvaddir til í því skyni að
leysa gátuna um fiskifælur
þessar. Og það kemur engum
á óvart, að innan um og saman
við finnist einn og einn með
lausa skrúfu.
-k RUSLAKASSAR
Nýir ruslakassar hafa
verið settir upp i miðbænum
og gefst vegfarendum nú enn
eitt tækifærið til þess að sýna
menningu sína — með því að
nota kassana eins og til ætlazt,
eða finna hvötum sínum útrás
með því að eyðileggja þá.
Strætisvagnabiðskýlin eru
stöðugt vandamál eins og kunn-
Ugt er, því-umgengnin er ekki
upp á marga fiska. Það hefur
verið krafsag á skýlin, þau
menn við safnið auk formanns
félagsins, W jafnframt var for-
stöðumaðúr safnsins. Hluta af
safni sínu hafði félagið til sýnis
fyrir almenning frá árinu 1905
og fram til ársins 1947, að það
afhenti ríkinu safnið til eignar
og umhyggju. Aðsókn að sýn-
ingarsalnum var jafnan mikil.
Húsnæðismál safnsins voru
lengst af erfið viðureignar og fé-
laginu ofviða að leysa þau á við-
unandi hátt. Árið 1927 voru fyrst
lagðar fram teikningar af vænt-
anlegu húsi fyrir náttúrugripa-
safnið og reynt var að fá lóð
undir það. Árið 1939 var það
mál tekið upp á ný og 1942-1946
starfaði nefnd að rannsókn máls-
ins. Nefndin sendi sérfróða
menn til útlanda að athuga safna
nefndin taldi mig hæfan til að
gegna stöðunni, og var ég þar
með ráðinn.“
í leikhúsi Ingmars Bergmans
„Er þetta stór hljómsveit, sem
þú ert ráðinn við?“
„Hún er af svipaðri stærð og
sinfóníuhljómsveitin hérna,
kringum 65 hllijóðfæraleikarar.
Hljómsveitarstjórar eru taldir
tveir, en au-k þeirra koma marg
ir hljómsveitarstjórar víðsvegar
að og stjóma einum eða fileiri
tónleikum. Eftir hljómleika-
skránni frá síðasta ári að dæma
komu þangað margir heims-
frægir menn og konur, bæði
hljómsveitarstjórar, einleikarar
og söngvarar.
Hljómsveitin heldur tónleika
vikulega og eru þeir samtals
um 40 á ári. Hijómleikasalur-
inn er sérlega skemmtilegur og
rúmar 1700 manns í sæti. Húsið
var byggt 1945 sem leikhús og
var Ingmar ’ Bergman fyrsti
stjórnandi þess. Eftir að hann
hætti hefur leikhúsið nokkúð
sett ofan sem slíkt og húsið
hafa verið brotin — og þess
eru dæmi að fólk hafi gengið
örna sinna í þeim.
Nokkrar tilraunir hafa verið
gerðar með sjálfsala, en reynsl-
an hefur orðið sú, að menn
hafa gefizt u^) á að gera við
tækin. Ruslakörfur í miðbæn-
um eru eyðilagðar, stöðumælar
sömuleiðis — jafnvel bekkir í
almenningsgörðum eru ekki
óhultir. —
* KOSTAR PENINGA
Samt vona allir, að þessar
nýju ruslakörfur fái nú að
hanga óáreittar og safna rusli
fyrir borgarbúa, hjálpa til að
halda götunum hreinum og
þrifalegum *— og spara stórar
fjárupphæðir, sem annars verð-
ur að verja til hreinsunar gatna
og gangstétta. Ef allír einsettu
sér að stinga á sig karamellu-
bréfi og tómum sígarettupakka
þar til komið væri að rusla-
tunnu eða heim, þá gætu borgar
búar sennilega sparað álitlega
fjárhæð af sameiginlegum sjóði
á hverju ári, því það kostar
byggingar, útvegaði lóð undir
væntanlega náttúrugripasafns-
byggingu, og réð arkitekt til að
gera uppdrætti að byggingunni.
Þannig stóðu byggingamálin þeg
ar ríkinu var afhent náttúru-
gripasafnið í ársbyrjun 1947.
Síðan hefur verið lokið við teikn
ingar og líkan að byggingunni,
en ekki er enn byrjað að byggja.
Árið 1923 var tekin uþp sú ný-
breytni í starfsemi félagsins að
halda samkomur þar sem flutt
voru erindi um náttúrufræðileg
efni, og sumarið 1941 voru fyrstu
fræðsluferðirnar fai-nar á veg-
um félagsins. Samkomurnar og
fræðsluferðirnar hafa átt stöðugt
vaxandi vinsældum að fagna
meðal félagsmanna. Síðastliðinn
Framh. á bls. 23
meira notað til hljómleikahalds,
ópera- og söngleikjaiflutnings.
Næsta vetur verða þar m.a.
fluttar þrjár óperur.“
„Hvernig geðjast fjölskyldu
þinni að því að fi ytja úr landi?"
„Stelpurnar, sem eru 5 og
6 ára, hoppa um og ráða sér
ekki fyrir tilhlökkun, en strák-
urinn, sem er 214 árs, gerir sér
að sjálfsögðu ekki grein fyrir
breytingunni. Ég held að kon-
unni minni, Hjördísi Vilhjálms-
dóttur, falli tilhugsunin vel í
geð, enda fiáum við góða íbúð
í Malmö, sem fylgir embættinu.
Afkoma mín ytra verður mun
betri en hér, þó það sé ekki
beiníliínis það sem ég er að sækj
ast eftir. Ég tel hinsvegar, að
í Malmö fái ég fjölbreyttari við
fangsefni að glíma við heldur
en ég á völ á hér heima, og það
var þyngra lóð á vogaskálinni."
Sárast að kveðja nenvendurna
„Þú lærðir í BandaríkjUn-
um?“
„Já, ég var I fjögur ár við
fiðlunám í Curtis Institute í
Fíladelfíu. Ég kom heim árið
1959 og hef á þessum tíma leik-
ið þrisvar sinnum einleik með
Sirvfóniuhljómsveitinni, haldið
peninga að þrífa göturnar eins
og allt annað.
* ÓKEYPIS — EINSKIS-
VIRBI
Mér finnst þessi skemmdar
fýsn, sem lýsir sér í árásum á
biðskýli, stöðumæla og annað
slíkt, lýsa einhverskonar ónátt-
úru, eða skort á góðum og heil-
brigðum viðfangsefnum. Nú
orðið sér maður unglinga sjald-
an í boltaleikjum, risaleikjum,
„parís“, eða öðru slíku, sem
mikið tíðkaðist hér áður og
fyrr. Ég held, að ástæðan til
þess að unga fólkinu finnst
þetta of ómerkilegir leikir sé
sú, að þeir hafa engin peninga-
útlát í för með sér. Það er ekki
lengur varið í að gera neitt,
sem ekki kostar peninga. Þar af
leiðandi er að skömminni til
skárra að þamba gosdrykk eða
sleikja súkkulaði en hlaupa á
eftir bolta eða einhverjum
jafnaldra í eltingaleik.
En það gegnir sama máli með
æskuna og fullorðna fólkið,
þegar lífsánægjan á í hlut:
Einar Grétar Sveinbjörnsisou
eina hljómleika á vegum Tónlist-
arfélagsins og komið fram á
mörgum tónleikum hjá Musica
Nova og Kammermúsíkklúbbn-
um. Atvinna mín hefur verið
tvíþætt: spila í Sinfóníulhljóm-
sveitinni og kenna i Tónlistar-
skólanum. í þessu sambandi vil
ég geta þ<íss. að mér þykir sár-
ast að íara frá skö.anum og
fram til þessa heifur kennslan
í skólanum verið það eina sem
hefur haldið mér hér á landi.
Auðvitað kem ég til með að
sakna margs, eins og eðlilegt er.
En eins og ég sagði í upphafi:
starfið freistaði mín og eftír
nokkra yfirvegun skrifaði ég
undir eins árs samning til að
byrja með.
Hamingjan verður ekki keypt
fyrir peninga — og orka ungl-
inganna fær ekki útrás í gos-
drykkjaþambi, eða bíóferðum.
beldur i heilbrigðum leik.
* Á ÞJÓBVEGUNUM
En unglingarnir eru ekki
einir sekir. Því er nú ver, ligg-
ur mér við að segja. Það eru
t.d. engir unglingar, sem ganga
á vegvísa úti á þjóðvegunum
og snúa þeim á stöngum þann-
ig, að vegfarendum er bent I
öfuga átt við þann stað, sem
ferðinni er heitið til. Töluverð
brögð eru að slíku og hefur
þetta oft valdið ferðafólki fyrir.
höfn, vonbrigðum og margs
konar erfiðleikum fyrir utan
tímann, sem farið hefur til
spillis, þegar lo'ks er uppgötvað
að ekið hefur verið svo og svo
langt af leið. — Það er ekki
hægt annað en kenna í brjósti
um þá, sem stöðugt þurfa að
finna upp á einhverju til þess
að ná sér sér niðri á öðrum.
Það dugar ekki að skammast
við fólk með slíkan hugsunar-
hátt. Það eina, sem getur bjarg-
að því, er að vekja það til um-
hugsunar um, hvort ekki sé i
rauninni eðlilegra og ánægju-
legra að kóma náunganum til
hjálpar fremur en að reyna
stöðugt að gera honum lífið
leitt. Eða hvert er markmiðið?
BOSCH
KÆEISKÁPAR
frá 414—814 cub.fet.
Ennfremur
FRYSTIKISTUR
Söluumboð
HÚSPRÝÐI h.f.
Sími 20440 og 20441
Einar G. Sveinbjörnsson
konserfmeistari í Malmö