Morgunblaðið - 16.07.1964, Blaðsíða 13

Fimmtudagör 16. júlí 1964
MORCU N BLAÐIÐ
13
YFIRREIÐ IIM AUSTURLAND
i áföngum um Borgarfjörð eystra og Hérað
VIÐ DVOLDUMST I góðu yí-
Irlæti í Stakkahlíð fram yfir
hádegi næsta dag, mánudag,
igæddum okkur á gliænýjum sjó-
birtingi og ræddum við heima
fólk í hlýju og rúmgóðu eld-
húsinu. Veður var stillt og létt-
skýjað fram eftir morgni, en
um Ihádegisbil fór hann að
þykkna í lofti — Austfjarða-
þokan alræmda læddist inn
fjörðinn, þétt og þvöl, og
skömmu' eftir að við riðum úr
Ihlaði lagðist hún yfir okkur og
byrgði alla fjáMasýn. Var hún
með kötflum svo þykk, að varla
sá til næsta manns.
Við riðum fyrst upp í Doð-
mundarskriður ofan við Stakka-
hlíð í fylgd með Sigurði hrepp-
stjóra, sem sýndi okkur hinar
nafnkenndu og litríku biksteins-
oámur í landareign sinni og svo
steintréð, merkilegt náttúrufyr-
irbrigði, alla vega litt og stórt um
máls. Munu slíkir steingerving-
ar vera sjaidgæfir hérlendis.
Steinaval er mikið í árfarvegum
þar efra, og eyddu ferðalang-
arnir góðri stund í leit að fá-
gætum steinum.
Síðan var lagt á torfæra heið-
ina milli Loðmundarfjarðar og
Húsavíkur í svartaþoku og
grenjandi slagveðri. Var það
hin mesta svaðilför um brattai
og .grýttar vegleysur, sem stund-
um bönnuðu reið, svo við urð-
um að stíga af baki og teyma
hrossin. Daninn, ferðafélagi okk
ar, var orðinn allþjakaður af
rass-særi, en bar sig karlmann-
lega, og yfirleitt var skap
manna dágott, þrátt fyrir kúlda
og vosbúð. Við sungurn við
raust þegar verst gegndi og lét-
um sem engin veður fengju
dregið úr ferðagleði okkar. Sig
urður hreppstjóri reið fyrir okk
ur, hlífðarfatalaus og málreifur.
Án leiðsagnar hans hefðum við
vísast týnt öllum áttum í dimm
viðrinu. Uppreiðin gekk treg-
lega og slagveðrið magnaðist.
i>egar við loks komumsit upp á
háheiðina og halla tók undan
tfæti, vorum við orðin aliihrak-
in, en Gunnlaugur bóndi hafði
sénever-kútinn tiltækan og
tfærði okkur velþegna hressingu
hvenær sem hrollurinn gerðist
óþarflega nærgöngull.
Brátt fór sulturinn að segja
,til sín, og var þá ekki annað til
bragðs en finna skjólsaman
hvamm og taka fram nestið.
Verður sú hrákalda máltíð okk
ur dilum minnisstæð, því bæði
var, að nestið var orðið velkt,
og eins hitt, að við vorum orð-
in svo loppin að ertfiðlega gekk
að festa hendur á bitunum. En
við söddumst samt öll og héld-
um áfram ferðinni með endur-
nýjaðan þrótt og ferska bjart-
eýni. Við vorum komin á vegar-
nefnu sem lá til byggða, og eft-
ir því sem neðar dró slotaði
veðrinu, þó hvergi væri skyggnt
til fjalla. Sigurður hreppstjóri
kvaddi okkur á krossgötum í
Gunnhildardal og hélt niður til
Húsavíkur, en við riðum áfram
norður dalinn milli Náttmála-
fjalls og Hvítsérks áleiðis í
Borgarfjörð eystra, um tveggja
tíma reið. Klukkan var langt
gengin í átta þeigar við skild-
Um við Sigurð.
Síðasti átfanginn var greið-
fær, veður mun bjartara og liest
ernir yfrið fjörugir eftir volkið
é heiðinni. Þó lítið hefði rignt
1 Borgaitfirði þennan dag, var
þungskýjað og fjaillasýn tak-
mörkuð, einkanlega til vesturs,
þannig að ekki sá til tignar-
legra Dyrfjailla. Hins vegar sá

Austfjarðaþokan leggst yfir „siðasta bæinn í dalnum“, Stakkahlíð.
sæmilega til Gatfjalls og Stað-
arfjalls í austri, og var það nokk
ur sárabót, því þar blasti við
óvenjuleg litadýrð.
Við riðum í hlað á innsta
bænum í dalnum, Hvannstöð,
og fengum að hringja til næstu
bæja, því Gunnlaugur vildi fyr
ir hvern mun koma hestunum
í hús yfir nóttina eftir hrakn-
ingana á heiðinni. Gekk það
greiðlega: þeim var komið fyrir
í fjárhúsi á næsta bæ, Hóla-
landi, og á þeism bæ gistu þeir
feðgar um nóttina, en Sigurður
bóndi Árnason ók okkur hinum
til Bakkagerðis. Þar beið bíll
eftir þeim Guðrúnu og Danan-
um, sem flutti þau aftur til
Eiða, en við Baldur Óskarsson
fengum næturgistingu í vist-
legri greiðasdiu á Borg þar í
þorpinu, sem gárungarnir kalla
víst „Hótel Borg“.
Borgarfjörður eystri er áreið-
aniega með fallegri byggðum á
landinu, enda mætti segja mér,
að hann hafi átt sinn þátt í að
Síðari hluti

móta listgáfu meistara Kjarvals,
sem ólst upp skammt utan við
þorpið frá fjögurra ára aldri,
á næstyzta bænum vestan meg-
in við fjörðinn, Geitavik. Dal-
urinn er girtur tilkomumiklum
fjöUum: Gattfjalli, Staðarfjalli
og Hotfstrandarfjalli að austan,
Miðfjalli og Nónfjalli að sunn-
an, Beinageitarfjalli og Dyrfjöll
um að austan. Þorpið, Bakka-
gerði, stendur við opið haf með
gnapandi fjöll á báðar hendur,
og rétt bfan við það er sérstæð
álfaborg, umlukt móum og tún-
um, sem Kjarval hetfur stund-
um haft í forgrunni mynda
sinna. Byggðin er opin fyrir haf-
vindum, en það er eins og fjöíil-
in séu í seilingartfæri: þau skapa
einhverja óskilgreinda öryggis-
kennd. Það hlýtur að vera erf-
itt að losna undan áhritfavaldi
þessa umhverfis, sé maður al-
inn þar upp, enda var mér tjáð
að engin jörð í Borgarfirði
hefði lagzt í eyði, þó á sumum
bæjum sé orðið nokkuð svo fá
liðað. Dalurinn er gróðursæll,
þó hann jafnist ekki við Loð-
mundarfjörð, en það sem úrslit-
um hefur ráðið um byggðina
er hötfnin og hinar greiðu sam-
Sigurður hreppstjóri
gerving á íslandi.
í Stakkahlíð við „steintréð", stærsta stein-
göngur. Þorpið er ekki ýkja-
stórt, íbúar um 150, en þar er
talsvert athafnalíf, einkanlega á
sLdarvertíðinni, og í sumar
'hafði verksmiðjan ekki undan
þegar vel fiskaðist.
Á þriðjudagsmorgun upp úr
klukkan tíu voru þéir feðgar,
Gunnlaugur og Gunnar, komnir
á vettvang með hestana fjórtán
og við lögðum von bráðar upp
í síðasta áfangann, nálega 70
kílómetra leið til Eiða. Rákum
við tíu hesta og riðum greitt,
en Gunnlaugur þurfti víða að
ta,ka bændur tali, spyrja tíð-
inda og þiggja í nefið.
Við riðum hjá Geitavík og
Snotrunesi og áfram fyrir Njarð
víkurskriður, sem áður þóttu
glaclfralegar yfirferðar, en nú er
kominn þar góður vegur utan
í snarbröttum og hrikalegum
fjallsrananum. Ekki sáum við
Nadda, en á einni bugðunni
stendur krossmn, sem þar hefur
verið síðan í pápískum sið
(1306), en í nýrri og vegtegri
gerð: Ferðamaður gerðu bæn
þína. Krossinn verður að standa
þarna, svo ferðalanigurinn kom-
ist leiðar sinnar.
Síðan tekur við Njarðvík með
breiðu en grunnu undirlendi.
Þangað fluttist Kjarval alda-
mótaárið. Einn þriggja bæja
þar varð vettvangur harmsögu
fyrir fáum árum. Flokkur brú-
argerðarmanna átti þar einnig
tjaldbúð, og sátu þeir að hádeg-
isverði þegar okkur bar að garði
en okkur var synjað um beina.
Við riðum því inn á brekkurnar
upp af víkinni oig snæddum fá-
tæklegar leifar nestisins, hvíld-'
um hestana, söðluðum um og
lögðum enn á brattann — síð-
a&ta fjallveg ferðáiaigsins — ytf
ir Vatnsskarð hjá vatninu fagra
sem kúrir efst í skarðinu. Hest-
arnir rákust vel, því nú var far-
ið eftir greiðfærum vegi. Frá
vesturbrún Vatnsskarðs blasti
við tignarleg sjón, Héraðsflói og
víðáttumikil fiatneskja Hjalta-
staðaþinghár. Á hægri hönd,
þegar niður af skarðinu kem-
ur, stendur fornfrægt býli við
ósinn á Selfljóti, Unaós, kennd-
ur.við Una danska, einn fyrsta
erindreka erlends valds á ís-
landi.
Klettarnir og fjöllin austan
Selfljóts bera sérkennilegan og
næstum ævintýralegan svip:
ferðamanninum koma ósjálfrátt
í hug álfheimar. Vestan fljóts-
ins liggur hið mikla flatlendi
sem teygir sig frá Héraðsflóa
yfir 100 kílómeitra inn í-landið.
Við riðum yfir trébrúna á Seil-
fljóti, nálægt Heyskálum, og
héldum eftir þjóðveginum út að
Gagnstöð, þar sem við slepptum
hestunum í girðingu og geng-
um heim í bæ. Þar býr ekkja
með börnum sínum, og veitir
elzti sonurinn búinu forstöðu.
Okkur var veittur beini á þessu
hlýlega heimili, en höfðum
stutta viðdvöl, þar sem þessi
dagleið var mun lengri en á-
fangarnir tvo fyrri dagana.
Framh. á bls. 14

Riðið um Njarðyikurskriður.