Morgunblaðið - 16.07.1964, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 16. júlí 1964
MORGU NBLAÐIÐ
15
Deilur Rússa og Kínverja
skyggja á ágreininiginii innan
Austur-Evrópuríkjanna
eftir Edward Crankshaw
ÍRÚSSAR hafa löngum þótt leikn
ir í að leyna heiminn vandamál-
um sínum, jafnvel hinum nær-
tækustu þeirra. Þeim hefur til
öæmis tekizt um árabil að telja
vesturlandabúum almennt trú
um að samband þeirra og Kín-
verja væri eins slétt og fellt og
sýndist í fljótu bragði. Einung-
is gallharðir efasemdarmenn
þrjóskuðust við að taka þá trú-
enlega.
Núna nota Rússar sér „kín-
versku gátuna“ sem einskonar
hentuga reykjarhulu, er bregða
megi upp til að fela önnur mál
sjónum manna. í hverri viku fá-
um við „nýjustu fréttir" varð-
andi deilur Rússa og Kínverja,
enda þótt þar sé í raun og veru
ekki um neinar fréttir að ræða.
Deilur þessar eru löngu opinber-
er og öllum kunnar, en eru for-
láta yfirvarp til þess að breiða
yfir aðra starfsemi.
Því er það, að þegar Tito mar-
ekálkur fer til Leningrad, til Rú
meníu eða Varsjár, er jafnan lát-
ið að því liggja, að hann muni
vera að reyna að miðla málum
í deilum Rússa og Kínverja. Hve
nær sem Krúsjeff fer á fund með
emhverjum kommúnistaleiðtoga
Austur-Evrópu er gengið að því
sem vísu að helzta málið á dag-
(krá sé deilur Rússa og Kínverja
Suðunni er haldið við í pottin-
um á ýmsan máta. Deilt er um
það, hvort Sovétríkin séu ev-
rópskt stórveldi eða hvort þau
tilheyri Asíu og á þetta að hafa
einhver áhrif á það hvort full-
trúi Rússa hljóti sæti á næstu
Eandung-ráðstefnu eða ekki.
Kommúnistaflokki Ytri-Mongó-
iiu er fyrirskipað að láta birta
élyktun; sem flokkurinn gerði í
desember s.l., þar. sem flokkur-
»nn sakar Kínverja um kynþátta
misrétti og hefur uppi háværar
raddir um hver muni verða ör-
lög Mongóla undir kínverskri
Stjórn.
En þetta er allt í bezta gengi.
Allir vita að Kína og Rússland
Bitja ekki á sátts höfði þessa
etundina. Látum fólk bara tala
um það ef því sýnist, það dreif-
ir huga þess frá öðrum og nær-
tækari vandamálum. Þetta er
ekki sagt til þess að draga úr
mikilvægi deilanna. Þær hafa
valdið og munu enn valda sundr-
wng og misklíð í alþjóðakommún
ismanum. En deilurnar eru ekki
lengur í sjálfu sér lífvænlegur
vöxtur, heldur stöðnuð leikflétta,
íem bæði stórveldin gera sér mat
úr þegar tækifæri gefst og á þann
fcátt sem bezt hentar hverju
íinni.
Sú þróun mála, sem umtals-
verðust er núna, er sú sem á sér
etað miklu nær okkur, í Evrópu.
Og hin tíðu ferðalög kommúnista
ieiðtoganna 1 Austur-Evrópu
varða fyrst og fremst framtíð
kommúnismans í Evrópu, sem
enn er allt á huldu um, svo ekki
té dýpra tekið í árinni.
Því er það, að þegar Krúsjeff
fciður Tito marskálk þess árang-
urslaust, að hann styðji dyggi
lega kröfurnar um alþjóðalegan
íund allra kommúnistaleiðtog-
enna, fund er leitt geti Kína-mál
ið til lykta á einn eða annan veg
•— og segir honum að dræmar
undirtektir Júgóslavíu hafi óhag
*tæð áhrif á samkomulag þjóð-
enna í Austur-Evrópu — þá er
hann í raun og veru að biðja
Tito, að hugsa sig um tvisvar
Éður en hann komi einhverjum
flugum í kollinn á nágrönnum
eínum í Austur-Evrópu, áminna
hann um að daðra ekki of opin-
Ifcerlega við Rúmeníu — og kann
«ke ekki sízt að reyna að eyða
öilum þeim hugmyndum sem mar
skálkurinn kynni að hafa gert sér
um hugsanlega stofnun sam-
bandsríkis á Balkanskaganum.
Hinn margumtalaði fundur leið
toga aljra kommúnistaflokka
heims getur verið Krúsjeff hald-
gott umræðuefni en breytir engu
um Kína-málið í sjálfu sér. Krús-
jeff gæti aðeins að einu leyti séð
sér hag í einhverjum átökum við
Kínverja, og það er ef fundur-
inn yrði til þess að reka Kína
opinberlega úr samfélagi komm-
únista, svo kommúnistaflokkar
annarra landa gætu ekki lengur
teflt Kínaveldi fram gegn Rúss-
um á vettvangi kommúnismans.
Væru Kínverjar gerðir form-
lega útlægir úr samtökum komm
Únista, gætu Rússar ef til vill
gert sér vonir um að koma aftur
á einhverjum snefil af aga þeim
sem nú skortir svo mjög, bæði
kommúnistaflokkum í Austur-
Evrópu og um allan heim. En að
sjálfsögðu er kommúnistum utan
Rússlands meiri akkur í að ekki
verði nein breyting frá því sem
nú er. .
Það er öllufn kommúnistum vel
ljóst, að enn um sinn má Kína
vel leika lausum hala og gera all
an þann óskunda sem það megn-
ar. Kínverjar gera sér t.d. mjög
dælt við Afríku og Asíu nú upp
á síðkastið og halda mjög á lofti
efnahagsaðstoð sinni við löndin
þar í álfum. Enn sem komið er,
er aðstoð þessi þó engan veginn
umtalsverð og kemst ekki í hálf-
kvisti við efnahagsaðstoð Banda-
ríkjanna eða Rússa.
Kínverskar iðnaðarvörur hafa
þegar fengið á sig slæmt orð fyrir
ýmiskonar galla. Afhendingar-
tími stenzt sjaldan. Góðir tækni-
fræðingar eru fáir og koma
þeirra sjaldgæfur viðburður. Ým
islegt kyndugt getur komið fyrir
í sambandi við efnahagsaðstoð
Kinverja, eins og t.d. þegar ráða
menn í Peking tókust á hendur
að reisa sementsverksmiðju í Ne
pal en heyktust. svo á verkinu
tsem Rússar tóku þá að sér),
vegna þess að Tékkóslóvakía neit
aði að sjá Kínverjum fyrir véla-
kosti þeim er afhenda átti Nepal
búum með tilhlýðilegri kín-
verskri hreykni.
Við ættum að hætta að hafa
óhyggjur af málum á borð við
þetta og líta okkur nær. í Ev-
rópu er ekki allt með kyrrum
kjörum sem stendur. í öllum
Austur-Evrópurikjunum er hver
höndin upp á móti annarri. Á ný
afstöðnu flokksþingi í Póllandi
hélt Gomúlka fast um taumana
og hvorki ný-Stalinistar né þeir
er fylgjandi voru meira frjáls-
iyndi máttu sín þar neins. Go-
mulka beitti sér að vanda dyggi-
lega fyrir umræðum um efna-
hagsvandamálin — sem er Pól-
verjum tæplega neitt nýnæmi.'
í Tékkóslóvakíu er mál dags-
ins hinar fornu væringar með
Tékkum í Prag annarsvegar og
Slóvökum í Bratislava hinsvegar.
Þar fer lítið fyrir sönnu komm-
únistisku bræðraþeli. í Búlgaríu
hefur kommúnistaflokkur lands-
ins, með aðstoð Krúsjeffs, nýlok-
ið nokkuð umfangsmikilli „flokks
Framhald á bls. 17
immiiiimiimtiiimtiiimtmmiiiimiiitmimiimmmiiiiiimimmmmmmmmimmmiummmmnmn
S henni. Sú kona er vekur djúpa ást hefur til að bera frá- 3
'ciuroió:
Wndré Wc
Tilfinningakúgun
KÚGUN, sem algengust er í mynd fjárkúgunar, er einstak-
lega lítilmótlegt atferli, sem miðar að því að fá einhvern til
þess með hótunum að láta einhver verðmæti af hendi. í þeim
tilvikum er atferli þetta varðar við lög, er yfirleitt um að
ræða hótun um að Ijóstra upp um eitthvert hneykslismál,
ýmist satt eða logið. Fjárkúgarinn, sem hefur komizt yfir
ærumeiðandi bréf eða myndir og notað til þess að hafa af
mönnum fé, verður með fullum rétti sóttur til saka fyrir
dómstólunum og refsing laganna fyrir afbrot hans er hreint
ekki svo lítil. Önnur algeng tegund afbrota af þessari gerð
er sú að ræna barni og hafa í hótunum við foreldra- þess að
ráða því bana. En til er önnur tegund kúgunar, sem lögin fá
ekki rönd við reist og er þó ekki síður ámælisverð. Ég á hér
við kúgun eða þvinganir þegar tilfinningar manna eiga í hlut.
Við höfum öll einhvern tíman á ævinni komizt í kynni
við roskið fólk, sem sakir aldurs eða sjúkleika hefur ekki
lengur eins mikið úrskurðarvald í málefnum sinna nánustu
og áður, en reynir að fá sitt fram engu að síður með því að
skírskota til hinnar eðlislægu góðsemi unga fólksins eða
samvizku þeirra. „Gakktu ekki að eiga þennan pilt“, segir
amma gamla við dótturdóttur sína og lætur í það skína að
það sem hún eigi við, sé: „Ef þú giftist honun> verður það
minn bani“. Móðir stúlkunnar verður skelkuð og reynir að
tala um fyrir dóttur sinni: „Já, ég veit vel að þú elskar hann
og vist er þetta ósköp viðfelldinn ungur maður, en varla
viltu bera ábyrgð á dauða hennar ömmu þinnar“. Veslings
stúlkan er ástfangin og veit ekki hvað hún á til bragðs að
taka, en loks lætur hún þó undan.
Hótunin um að eitthvað muni ganga af einhverjum dauð-
um er heldur sjaldgæf,.en veikindahótanir eru aftur á móti
mjög algengar. Ótrúlegur fjöldi fólks elur með sér og leggur
mikla rækt við afleita höfuðverki, andarteppu og hjarta-
sjúkdóma til þess að skjóta sínum nánustu skelk í bringu.
„Vertu nú varkár. Ekki þræta við hann föður þinn. Ekki
skaprauna honum. Hann gæti fengið kast“. Slík tilfinninga-
kúgun getur lifað góðu lífi í áratug eða jafnvel tvo. Áhyggju-
full börn aldraðrar og óforsjállar ekkju reyna árangurslaust
að tala um fyrir henni, fá hana til að sjá að sér, því efna-
hagur hennar standi höllum fæti. „Talið ekki við mig um
peninga“, segir hún, „ekki eitt orð um mín fjármál eða ég
fæ kast“. En skyldi hún í raun og veru fá kast, ef hinum
nauðsynlegu umræðum um fjármál hennar væri haldið til
streitu? Hvernig ætti að komast að því? Læknirinn hennar
segir kannski að hún hafi nokkuð háan blóðþrýsting og hún
er ekki sein á sér að nota sér það.
f ástamálum getur kúgun tilfinninganna tekið á sig
ýmsar myndir. Það er til dæmis þegar annar aðilinn elskar
hinn óstjórnlega mikið og gefur sig með því algerlega á vald
honum og duttlungum hans, eftirtölum, fjarveru og hótun-
um um að slíta samvistum. „Ef ég get ekki lifað eins og mig
lystir, farið út þegar mig langar til þess, komið heim þegar
ég yil, hitt hvern sem mér sýnist, þá fer ég bara mína leið“.
Ef á móti kemur mikil ást, eru áhrifin ekki lengi að segja til
sín. í kvikmyndinni „Le Repos du Guerrier" (sem sýnd var
í Tónabíói fyrir nokkru, með Brigitte Bardot í aðalhlutverki)
fer svo að lokum að konan sættir sig við allt: sambúðina við
ofdrykkjumann, vanþóknun fjölskyldu sinnar, eyðileggingu
lífs síns og siðferðilegt skipbrot, allt vegna þess að hún getur
ekki án þessa manns verið. Þegar svo er komið hefur mað-
urinn öll ráð hennar í hendi sér. Hann getur kúgað hana til
hvers sem hann vill, hvenær sem hann vill.
Hið gagnstæða getur líka átt sér stað. Maður nokkur
gerir sér ef til vill allt i einu ljóst að hann getur ekki lengur
lifað án þeirrar konu sem hann hefur lagt hug á. Hvers
| vegna? Aðdráttarafl konunnar byggist að miklu leyti á kyn-
þokka hennar, en persónutöfrar auka þar stórum við, kven-
leg dulúð og gáfur samstilltar gáfum mannsins sem ann
bæra smekkvísi í orðum og athöfnum og kann að gera sér
og öðrum lífið Ijúft. Ekkert fær staðizt ást á slíkri konu
hvert sem upphaf hennar hefur verið. Konan verðui einráð
í lífi mannsins sem ann henni og hann þjáist vegna grun-
semda sinna um hana. Honum finnst kannski vera í lífi
hennar eitthvað það sem leynd búi yfir og það fær honum
þunglyndis. En það gerir ekkert til. Honum lærist að meta
þunglyndið líka. Þegar þannig stendur á er tilfinningakúg-
unin á næstu grösum. „Ertu ekki ánægður? Geri ég þig ekki'
hamingjusaman? Allt í lagi. . . . við skulum skilja . . . ég
verð ekki í vandræðum með að byrja nýtt líf“. Maðurinn
verður skelfingu lostinn er hann heyrir þetta og hættir að
álasa henni. Tilfinningakúgunin ber sigur úr býtum.
Stundum gerir hinn afbrýðisami aðili gagnárás með því
að hóta að fremja sjálfsmorð. Þetta er sú tegund tilfinn-
ingakúgunar sem menn óttast mest, þvi framkvæmd hótun-
arinnar er algerlega undir því komin hvern mann sá er
hótar hefur að geyma. Að sjálfsögðu verður sá maður á-
hyggjufullur er fær þau orð í eyra, að „ef þú heldur áfram
að hitta þessa konu þá verður það minn bani“. En þetta
eru ekki annað en orðin tóm, kunna menn að segja „og af-
brýðisemin hefur engum ráðið bana hingað til“. En ef full-
yrðingin aftur á móti hljóðar eitthvað á þá leið, að „ef þú
heldur áfram að hitta þessa konu þá drep ég mig“, er við-
horfið allt annað og meiri alvara á ferðum. Sjálfsmorð ei.
viljaverk. Ef kona hótar að fremja sjálfsmorð setur hún sig
í klípu, því ef hótunin hrekkur ekki til að hún fái vilja
sínum framgengt á hún á hættu að neyðast til þess, sjálfs-
virðingar sinnar vegna og til að egna manninn, að fram-
kvæma það sem hún hafði hreint ekki ætlað sér. Hún hélt
að hótunin dygði, en verður síðan ljóst að hún er nauðbeygð
til þess að framkvæma hana eða að minnsta kosti látast gera
það. í Palais de Coppet, þar sem Madame de Stael réði hús-
um, bjuggu menn við sífellda spennu í tilfinningamálum
og einstaklega dramatískt heimilislíf. Hver hallarbúi á fætur
öðrum tók inn eitur. En enginn tók inn meira en það sem
síðar hefur verið kennt við staðinn og kallað „Coppet-
skammturinn“ — nægilega mikið til þess að skjóta öðrum
skelk í bringu, en ekki nóg til þess að verða manni að bana.
Þar var á ferðinni tilfinningakúgun af varkárari tegund.
Ég þekkti eitt sinn konu, sem nú er dáin, er unni hug-
ástum frægum rithöfundi. Hann hafði einnig elskað hana
áður fyrr. En síðan hafði hann þreytzt á afbrýðisemi hennar
og stöðugum sjálfsmorðshótunum og sagt skilið við hana.
Yesalings konan gerði allt sem hún gat til þess að fá hann
aftur til sín. Hún skrifaði honum, hringdi í hann — en allt
kom fyrir ekki. Honum var nóg boðið. Þolinmæði hans var
þrotin. En svo var það dag einn að henni tókst að komast
inn á heimili hans, undir einhverju yfirskini. Þangað *komin
dró hún upp úr pússi sínu öskju með töflum og sagði: „Ef
þú kemur ekki til mín aftur þá drep ég mig“. Hún gleypti
eina töfluna og síðan aðra og þá þriðju. Þá gekk alveg fram
af manninum. „Bryddu þær bara, bryddu þær bara líka“,
sagði hann, og fór ekki dult með fyrirlitningu sína. Konunni
brá svö að hún stakk töflpnum sem eftir voru í tösku sína
og flýði út. Hún lifði í tíu ár eftir atvik þetta, sátt við til-
veruna og sjálfa sig.
Maður sá sem hér átti hlut að máli kemur þannig fyrir
sem hann hafi verið mesta hörkutól. En áður en við dæmum
hann sem slíkan verðum við að gera okkur grein fyrir því
hve mikla gremju og þreytu tilfinningakúgun getur leiitt af
sér. Það er skiljanlegt að svo fari að lokum jafnvel fyrir
stökum geðprýðismönnum, að þeir hugsi sem svo: „Ég vil
gera það sem rétt er og auðsýna góðvild, en ég læt ekki
kúga mig til eins eða neins“. Það er skiljanlegt, því ef hann
lætur undan, er ekki loku fyrir það skotið að hótuninni verði
beitt aftur og jafnvel æ ofan í æ. Að láta undan tilfinninga-
kúgun einu sinni jafngildir því að eiga hana yfir höfði sér
æ síðan. Það er ekki réttlætanlegt að fá sitt fram með hót-
unum. Að sjálfsögðu eru viðvaranir leyfilegar, en það ríður
á miklu að mönnum skiljist að sú tilfinning, sem til verður
fyrir hótanir er ekki lengur sönn og raunveruleg tilfinning.
Hver vill byggja ást sína á ótta? Nei, það eru ekki hótan-
imar, heldur sönn ást, sem sannfærir, sigrar og stendur um
aldur.
3
:3
i
3
3
'3
uuiiiiHiiHiiiHiiiiHiiiiiimiiiiiiiiiiiHiiitiiiiitiiiiitiinmiiiiiiiiniiiiiiHitiHiiiiitiiiiiiiiimiiiiimtiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiuiuHiuiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiitmiiiiiiuiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiuiiiiiiuiiHUM