Morgunblaðið - 03.12.1964, Side 15

Morgunblaðið - 03.12.1964, Side 15
Fimmtudagur 3. dea. 1964 MOHGU NBLADIO 15 Jonas H. Haralz MINNIISLANDS Ræða flutt í hófi Slúdentafélags Reykjavíkur 30. nóv. Ræða flutt í hófi Stúdentafélags Reykjavíkur 30. nóv. 1064 . .4444 FYRIR um það bil aldarfjórð- unigi heyrði ég norska bókmennta fræðinginn og íslandsvininn, Fredrik Paasche, segja frá at- viki er fyrir hann hafði borið norður í Skagafirði. Hann hafði verið þar á ferð ásamt Sigurði Nordal. Höfðu þeir dvalizt lengi dags á bóndabæ einum niður- sokknir í viðræður við húsráð- anda um bókmenntir íslands og sögu. Bóndinn var hinn ræðnasti dg skemmtilegasti maður, fróð- leikssjór hinn mesti, og jafn- íkunnugur hetjum íslendinga- sagna eins og nágrönnum sínum og samtíðamönnum. Paasche bafði ekki í annan tíma kom.zt í félagsskap, er betur ætti við hann. En þrátt fyrir það, hversu skemmtilagar honum þóttu við- ræðurnar og hversu hrifinn hann var af hinum íslenzka bónda, gat Paasche ekki varizt að taka eftir því, að bærinn, sem þeir sátu í, var moldarkofi og túnið, sem þeir gengu um, að mestu eitt samfellt kargaþýfi. Bókmennta- fræðingurinn gat ekki á sér set- ið, að færa ágæti túnasléttunar í tal. En bóndinn yppti öxlum og spurði, hvenær svo sem ætti «ð gefast tóm til slíkra starfa. Meðal áheyrenda Paasches þetta kvöld voru allmargir ungir íslendingar, og þeir skildu orð hans að sjálfsögðu þannig, að hversu furðuleg og skemmtileg, sem sögu -og bókmenntaþekking íslendinga væri, þá stæði þeim þó nær að slétta túnið sitt en dreyma um þá tíma, þegar hetj- ur riðu um héruð og skrautbúin skip flutu fyrir landi. í>essa skoð un væri sennilega réttast að nefna hina rómantísku skoðun, en hún er svo óumbreytanleg, að eins mætti nefna hana hina sí- Igildu skoðun útlendinga á ís- lendingum. Hún er í stuttu máli fólgin í því, að íslendingar séu ekki eins og fólk er flest, heldur draumóramenn, sem lifi í löngu horfnum heimi og ekki geti átt- að sig á verkefnum ag viðhorf- «m líðandi stundar. Annar and- ans maður úr öðru nágranna- landi okkar hefur nú nýlega minnt okkur á þessa sömu skoð- un, þótt af nokkuð minni hátt- vísi og frásagnargáfu hafi verið en þeirri, sem prýddi sögukorn Fredriks Paasches. Það skiptir í þessu sambandi ekki máli, að sumir áhangenda hinnar sigildu skoðunar hafi talið okkur draum órana til gildis en aðrir lagt okkur þá til lasts. Skoðunin er eigi að síður hin sama. Það skyldi enginn íuroa sig á því, að þessi skoðun hafi orðið útbreidd meðal útlendinga, sem sótt hafa fsland heim. Þegar allt kemur til alls hafa flestir þess- ara manna verið í leit að söigu- eyjunni, og menn hafa furðu- mikið lag á að finna einmitt það, sem þeir leita að. Hitt gegnir meiri furðu, að hve miklu leyti íslendingar sjálfir virðast hafa gert þessa skoðun að sinni eigin skoðun. Þeim hefur fundizt sér- stakur vandi vera í því fólginn, að samræma fortíð sína og nú- tíð, draum og raunveruleika. Þeir hafa ýmist óttazt að draumur- inn meinaði þeim að handsama raunveruleikann eða að raun- veruleikinn bæri drauminn ofur liði. Hitt hefur sjaldnar skilizt, að „bókadraumnum, bciguglaumn um“ má breyta í „vöku og starf“, og að það er einmitt þetta, sem íslendingum hefur tekizt í því, sem þeir hafa bezt gert síðan þjóðleg endurreisn þeirra hófst. Það er skiljanlegt, að þeir, sem báru saman hagi Íslendinga oig nágrannaþjóðanna um eða fyrir aldamótin síðustu, og jafn- vel fyrir aðeins tuttugu og fimm árum síðan, hvort sem það voru erlendir menn eða innlendir, hafi látið sér til hugar koma, að sá mismunur, sem þeir sáu, stafaði ekki sízt að því, að íslendingar væru fjötraðir viðjum fornrar hefðar. En þessi skoðun er samt áreiðanlega röng, a.m.k. að því leyti, að þetta eigi frekar við um íslendinga en það hefur átt við um aðrar þjóðir á framfara- og þróunarskeiði. íslenzkir bændur hafa verið jarðabótamenn á borð við hverja aðra bændur, og hafi Gunnar á Hlíðarenda glapið fyrir þeim í búnaðarframförum þá hefur Vilhjálmur Tell áreiðan lega ekki síður glapið fyrir Sviss lendingum í því efni, eins og hver og einn, sem ferðast um dali Alpafjalla, igetur sannfært sig um. Sannleikurinn er auðvitað sá, að íslendingar hafa verið einstaklega fljótir að tileinka sér tæknilegar nýjungar og hag- nýta sér hver þau tækifæri til verklegra framfara, sem aðstaða þeirra leyfði. Hagnýtinig þjóðfé- NÆSTKOMANDI sunnudags- kvöld 6. desemebr efnir Zonta- klúbbur Reykjavíkur til al- mennrar skemmtisamkomu á Hótel Sögu, til styrktar málefni sínu: hjálp til heyrnardaufra barna. Verður vel til skemmtiatriða vandað. Tízkusýning frá Parísar- tízkunni, þar sem sýndir verða dagkjólar, handofnir íslenzkir ullarkjólar, Kayser undirfatnað- ur og sloppar, síðdegiskjólar, kvöldkjólar og samkvæmiskjól- ar. Kynnir verður Svavar Gests. Karl Guðmundsson leikari fer með skemmtiþátt og Ómar Ragn- arsson syngur gamanvísur. Hljómsveit Svavars Gests með Ellý Vilhjálms og Ragnari Bjarna syni mun skemmta gestum og leika undir dansi. Einnig verður fjölbreytt happdrætti um marga girnilega muni og sala á sérlega fallegum enskum kertum og serviettum í viðeigandi litum. Zontaklúbburinn hefur frá upp hafi helgað starfsemi sína mál- og heyrnarlausu fólki og haft ár- lega skemmtun fyrir börn úr Heyrnleysingjaskólanum og allt mállaust fólk, sem hann nær til. Hefur þar oft verið glatt á hjalla, enda hefur Brandur Jónsson skólastjóri aldrei látið sig vanta á þessar skemmtanir og verið hrókur alls fagnaðar innan um börnin. Á síðustu árum hefur ^onta- klúbbur Reykjavíkur reynt að kynna sér og fylgjast með nýj- ungum í meðferð og þjálfun heyrnardaufra barna. Hefir fé- lagið í þessu efni notið vinsam- legra leiðbeininga og samvinnu við hinn þekkta danska heyrnar- sérfræðing og brautryðjanda á þessu sviði, dr. Ole Bentzen, yf- irlækni við heyrnarstöð danska ríkisins í Árósum, sem jafnframt Iagslegra nýjunga hefur á hinn bóginn gengið lakar, en í því eiga Islendingar sammerkt við margar aðrar þjóðir. Það var ekki aðdáun á fornsögunum, sem varð þess valdandi, að ný- tízku atvinnuþróun hófst síðar á Islandi en í nágrannalöndum þess. Og meðan atvinnulíf lands ins var að mestu einskorðað við landbúnaðinn einan, var ekki furða þótt 1 bændastétt finndust menn, sem hefðu áhuga fyrir öðru meir en búskap. Um þetta er ástæðulaust að fjölyrða. Það er hitt, sem íslend- ingar virðast óttast meir núorðið, að túnasléttunin taki of mjög huigi þeirra og þó umfram allt, að þá skorti þroska til að velja skyn samlega á meðal þeirra ávaxta, sem uppskera sléttra túna gerir þeim kleift að njóta. „En tékst það?“, spurði skáld- ið Auden fyrir tuttugu og átta árum „Því Heimur og Nútími og Lygi eru sterk“. Og þeigar hann sneri aftur til íslands á þessu ári spurði hann enn sömu spurn- ingar, og svaraði henni jafn nei- kvætt og í fyrra skiptið. Menn gera ekki lengur ráð fyrir, að ís- lenzkir bændur megi vera að því að lesa fornsöigurnar, og telja að vonum varla, að vaxandi áhugi bankastjóra geti vegið upp þenn- an missi, hversu lofsverður sem hann sé, og hversu fjölmenn sem stétt bankastjóra virðist ætla að er ráðunautur Heilbrigðismála- stofnunar Sameinuðu þjóðanna. Dr. Benzen kom hingað sl. sum ar í boði Zontaklúbbsins og Barnaverndarfélags Reykjavíkur og hélt hér 3 fyrirlestra um vandamál þessa fólks og hver aðstaða þess er — eða ætti að vera — innan þjóðfélagsins. Aðalinntak hins merkilega og uppörvandi erindis dr. Bentzens var þetta: „Nýr skilningur er vakinn á því, að sú einangrun, sem þetta fólk hefir búið við — og þá sérstaklega á bernsku- og þroskaskeiðinu — á sérstökum stofnunum, barnaheimilum og skólum, er það versta, sem sam- félagið getur gert því. Þetta á ekki aðeins við um heyrnardaufa — ekkert síður um sjóndaufa eða á annan hátt líkamlega eða and- lega bæklað fólk. Hvað hina heyrnardaufu snert- ir þá hefir reynsla síðustu ára, t.d. í Englandi og Danmörku sannað, að fái heyrnardauft ung- barn rétta læknismeðferð og heyrnartæki nógu snemma þ. e. 8—10 mánaða gamalt, þá getur það oft lært að tala, sem heil- brigður jafnaldri þess. Þetta barn má ekki einangrast meðal heyrnarlausra á sérstöku hæli eða skóla, eins og löngum hefur tíðkazt. Það á þvert á móti að hafa sem allra mest samneyti við heilbrigða jafnaldra sína — í leikskólum, á barnaleikvellinum, þar sem málið glymur stöðugt í eyrum þess — og seinna í skóla þar sem það nýtur kennslu sér- menntaðs kennara, en hefur tækifæri utan kennslustundanna til að blanda sér hinum heil- brigðu, talandi börnum. Okkur vantar ekki sérskóla fyrir þessi börn, heldur sérbekki með sér- menntuðum kennurum í venju- legum skólum. Þau þarfnast ekki Jónas H. Haralz verða í samanburði við bænda- stéttina. Erlendir aðdáendur íslands, áhangendur hinnar sígildu skoð- unar á íslendingum, hafa leitað til íslands vagna þess, að „Evrópa er fjarri og einnig þá raunveru- leikinn“, svo á ný sé vitnað í skáld ið Auden. fslenzkir áhangendur þessarar sömu skoðunar óttast að fjarlægðin minnki eða hverfi, og að þá muni „þjóðin gleyma sjálfri sér“, raunveruleikinn bera drauminn ofurliði. Og svarið, sem gefið er, er það svar, sem ætíð er gefið þegar ótti er ann- ars vegar: vernd. Við eigum að einbeita okkur að því að vernda ' atvinnuvegi þjóðarinnar, geyma íslenzka tungu, varðveita ís- lenzka menninigu. En er þetta rétta svarið? Eru það annað en dauðir hlutir, sem eru geymdir og varðveittir? Börn þurfa að vísu verndar við, en heilbrigð meðaumkunar okkar, heldur hvatningar til starfa og þroska. En hvar eru hin heyrnardaufu börn? — og eru foreldrar al- mennt nógu vakandi fyrir mikil- vægi þess að leita læknis um leið og ljóst er, að eitthvað er áfátt við heyrn barnsins? Heilsugæzla hins opinbera hefur til skamtas tíma ekki komið til fyrr en barn- ið er komið á skólaaldur, og þá er þegar glataður hinn dýrmæt- asti tími til að ráða bót á hinni daufu heyrn.“ Konurnar í Zontaklúbb Reykja víkur réðust í það fyrir nokkrum árum, eftir að hafa kynnzt hin- um fullkomnu rannsóknar- og lækningastöðvum heyrnardaufra í Danmörku, að afla fjár til kaupa á heyrnarmælitækjum, sem þær skynsemi hefur alltaf kennt mönnum hið sama og uppeldis- og sálarfræði gera nú, að ekkert sé börnum skaðlegra en að vernd in gangi úr hófi fram. Nei! Lif- andi verur geymast ekki né varð veitast. Þær vaxa, þroskast og endurnýjast. Hvers virði eru forn ar bækur, ef þær eru ekki þátt- ur raunveruleikans, ef þær ekki hjálpa okkur að skilja sjálfa okk ur hér og nú. Og er það ekki einmitt það, sem þær geta gert. Geta þær ekki hjálpað okkur til að skilja, að íslendingar settust ekki að á íslandi í leit að fjar- laagð frá Evrópu, fjarlægð frá raunveruleikanum. Að það var þvert á móti metnaður þeirra að gera fjarlægðina að engu. Að á gullöld sinni töldu fslendingar sig jafnoka annarra þjóða í einu og öllu oig athafnasvið sitt álfuna alla „frá Miklagarði til Niðar- óss“. Á þeirri framfaraöld, sem nú er hafin, getur þá metnaður okkar verið nokkuð minni en að sýna, að við getum enn verið jafnokar annarra þjóða í öllum þeim greinum, sem fámennið leyf ir. Eigi íslendingar sérstöku hlut verki að gegna í veröldinni, þá er það ekki að vera verðir í safni dauðra hluta, heldur lifandi sönnun þess, að draumur og raun veruleiki geti orðið eitt, einnig við þær aðstæður, sem öðrum þjóðum finnast örðugar. Getum við þá á þeim fullveldisdegi, sem nú fer í hönd, borið fram aðrar óskir betri, en að íslenzkir at- vinnuvegir séu ekki verndaðir, heldur fái að reyna sig í heil- briigðri samkeppni, að íslenzk tunga sé ekki geymd, heldur fái að þróast eftir lögmálum sínum og þörfum þjóðarinnar, að is- lenzk menning sé ekki varðveitt, heldur fái að lifa og dafna í ná- inni snertingu við strauma um- heimsins. gáfu Heilsuverndarstöð Reykja- víkur, til notkunar við heyrnar- mælingar smábarna. Einnig kost- aði klúbburinn unga fóstru, Maríu Kjeld, til sérnáms úti í Danmörku í meðferð þessara tækja, undir handleiðslu dr. Bentzens. Stjórn Heilsuverndarstöðvar Reykjavíkur, en formaður henn- ar er dr. Sigurður Sigurðsson landlæknir, og dr. Jón Sigurðs- son borgarlæknir hafa ávallt veitt þessu máli mikinn stuðn- ing, enda hefur starfsemin verið færð verulega út, þar sem gerð- ar hafa verið af Erlingi Þor- steinssyni og Maríu Kjeld kerf- isbundnar heyrnarmælingar á skólabörnum hér í borg og einnig á starfsfólki í ákveðnum starfs- greinum. Þótt Heilsuverndarstöð Reykja- víkur hafi veitt málefninu mynd- arlegt atfylgi, vantar þó enn á að árangur sé sá sem skyldi. Meðal verkefna þeirra sem eru fraxn- undan má nefna: L Veita þarf fleirum sérmennt- Framhald á bls. 1T Fjölbreytt skemmtun til ágóða iyrir heyrnardaufa Zonta-klúbburinn stendur að henni

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.