Morgunblaðið - 05.02.1965, Blaðsíða 15

Morgunblaðið - 05.02.1965, Blaðsíða 15
’ Föstudagur 5. fefcráar 1965 MORCUNBLADIÐ 15 Sr. Jón Auðuns dómpróf- astur sextugur ALL.TAF er öðru hvoru verið að minna mann á að tíminn er furðu fljótur að líða, sérstaklega þó um áramótin og þegar sam- starfsmenn og skólabræðar eiga merkisafmæli. í dag á séra Jón Auðuns, dómprófastur, sextugsafmæli. — Satt að segja finnst mér furðu stutt síðan, að við vorum saman í guðfræðideild háskólans. Séra Jón er fæddur á ísafirði 6. febrúar 1905, sonur hjónanna Jóns Auðuns Jónssonar, alþingis- manns og bankastjóra og Margrétar Jónsdóttur, prests að Stað á Reykjanesi. Séra Jón fór ungur í menntaskóla Reykjavík- ur og lauk iþaðan stúdentsprófi 1924 og kandidatsprófi í guð- fræði frá háskóla íslands 1029, en var síðan við framhaldsnám í guðfræði í Marburg í Þýzka- landi nokkuð fram á árið 1930, en um það leyti sóttu þangað all- margir íslenzkir guðfræðingar til framhaldsnáms. Þegar sr. Jón kom heirn var liann fljótlega ráðinn fríikirkju- prestur í Hafnarfirði og vígður þangað um haustið, en því starfi hafði áður gegnt sr. Ólafur Ólafs- son, fríkirkjuprestur, er var þjóðkunnur kennimaður á sinni tíð. Þá var hann einnig ráðinn forstöðumaður Frjálslynda safn- aðarins í Reykjavik á árunum 1941-45. En árið 1945 var hann skipað- ur dómkirkjuprestur í Reykja- vík, en dómprófastur varð hann árið 1951 og hefur gegnt því starfi síðan, en nú er Reykja- víkurprófastsdæmi langstærsta prófastsdæmi landsins, og marg- visleg störf fylgja því embættL Séra Jón er kunnur og vinsæll prédikari og margar af ræðuim hans eru mjög snjallar, bæði að efni og orðfæri, eins og þeir geta sannfærzt um, sem kynna sér prédikanasafn hans „Kirkjan og skýjaklúfurinn", sem út kom 1958. Túlkun kristindómsins í ræðum hans minnir mjög á túlk- un frjálslyndra presta í Eng- landi og annarsstaðar, sem mikl- ar vinsældir hafa hlotið. Hygg ég að sumar af ræðum hans myndu sóma sér vel í hvaða prédikana- söfnum sem væri. Séra Jón hefur haft nokkra sérstöðu meðal íslenzkra presta sem mikill áhugamaður um sál- arrannsóknir og hefur til skamms tíma verið forseti Sálarrann- sóknafélags Islands og ritstjóri tímaritsins ,,Morguns“. Var hon- um þar nokkur vandi á höndum. að taka þar við forystunni af sr. Haraldi Níelssyni og Einari H. Kvaran, rithöfundi, og sýnir það bezt traust sálarrannsóknamanna til sr. Jóns, að fela honum þessi störf. Auk þess að vera ritstjóri „Morguns“ hefur sr. Jón fengizt allmikið við önnur ritstörf, bæði þýðingar og einnig ritað fjölda greina í blöð og tímarit, og oft flutt útvarpserindi. Formaður Reykjavíkurdeildar Rauða krossins hefur sr. Jón ver- ið í mörg ár, og átt góðan þátt í sumarstarfi hans fyrir börn í Laugarási, og öðrum störfum, sem hann hefur haft með hönd- um. Þá hefur hann ferðazt mikið um Evrópu og komið í helztu menningarborgir álfunnar og fáir hafa gleggra auga en hann fyrir listaverkum, sögulegum minjum og menningarverðmætum, sem orðið hafa á vegi hans og er flest- um fróðari. í þeim efnum. Séra Jón er kvæntur Dagnýju Einarsdóttur, Þorgilssonar, kaup- manns í Hafnarfirði, hefur hún jafnan tekið mikinn þátt í störf- um hans, ferðazt með honum og búið þeim hjónum fallegt heimili í prestseturshúsinu í Garða- strætg sem safnaðarfólk hefur notið góðs af við mörg tækifæri, enda hefur svo lengi verið hér í Reykjavík, að heimili prestanna hafa, öðrum þræði, verið heimili safnaðarfótks. Ég hefi verið samstarfs'maður sr. Jóns, síðan 1951 og nota nú þetta tækifæri að þakka honum fyrir samstarfið og öll góð sam- skipti þessi ár og árna honum og konu hans allra heilla á þessum tímaimótum og bið þeim bless- unar. Undir þetta veit ég, að sam- starfsfólk okkar við Dómkirkj- una vill taka, af heilum huga, og safnaðarfólk Dómkirkjusókn- ar og fjölmargir Reykvíkingar. Af heilsufarsástæðum geta þau hjónin efcki tekið á móti gestum þennan dag. Öskar J. Þorláksson. IYF VID KOMMAIISMA Bók Arnórs HaiMiibalssoiiar tim kommúnisma og vinstri hreyfingu á íslandi Amór Hannibalsson: . KOMMÚNISMI og VINSTRI HREYFING Á ÍSLANDI. — Helgafell, Reykjavík 1964. (184 blaðsíður). ÞETTA er önnur bók höfundar. Árið 1963 kom fyrri bók hans út, „Valdið og þjóðin. — Safn greina um Sovét“. Þar fjallaði höfundur aðallega um framkvæmd komm- únisma í Sovétríkjunum, en í þessari bók rekur hann að nokkru sögu kommúnistahreyfingarinnar á íslandi. Að visu hefur höfund- ur neitað, að hér sé um söguritun að ræða, og í formála segir hann: „Ég vil biðja lesandann að hafa í huga, að á þessa bók er engin saga rituð, aðeins athugun á nokkrum hugmyndum, sem uppi hafa verið í islenzkum stjórnmál- um sl. 40 ár“. Engu að síður er hér um sögu að ræða, sem að vísu er tengd hugleiðingum höf- pndar um viðfangsefnið. Höfundur leggur mikla áherzlu á að sýna fram á haldleysi þeirra fullyrðinga, sem forysta íslenzkra kommúnista hefur haldið fram hverju sinni, og hefur sérstak- lega gaman af að stríða þeim Ein- *ri Olgeirssyni og Brynjólfi Bjarnasyni. Segja má, að það sé harla auðvelt verk að vitna í um- máli þeirra í málgögnum eins og „Rétti“, „Verkalýðsblað- inu“, „Þjóðviljanum“ og „Sovét- vininum“, gera þau hlægileg og vekja athygli á hinura tíðu breyt- ingum á baráttuaðferð kommún- ista. Einna versta útreið fær Einar Olgeirsson. Hann hefur að vísu svo oft snúizt í kringum sjálfan sig á pólitískum ferli sínum og dregið Moskvulínuna svo dyggi- lega, að hann hlýtur að vera orð- inn harðbrynjaður gegn aðfinnsl- um af þeim sökum. Hins vegar væri ekki ólíklegt, að Einar taki nærri sér gagnrýni Arnórs á hinu „vísindalega” eða „fræðilega framlagi“ hans til sósíalisma eða marxisma. Helzta fræðirit Einars, „Ættasamfélag og ríkisvald í þjóðveldi Islendinga“, dregur höf undur sundur og saman í háði, enda er það næsta létt verk. Höf- uðhugmynd Einars í þeirri bók sé „afturhaldssöm útópía“, sú aft- urhaldssamasta, sem nú sé uppi hér á landi. „Þessi hugmynd elur á andúð og hatri á allri eðlilegri framþróun þjóðfélagsins. Hún el- ur á skynsemdarsneyddri (irra- tionellri) dýrkun á frumstæðum þjóðfélagsháttum... .“. Síðar seg ir Arnór réttilega um fræðirit Einars: „Við þau skrif er fyrst að athuga (1), að þau eru byggð á gamalli og úreltri bók eftir Frið- rik nokkurn Engels, „Uppruni fjölskyldunnar. .. .“ en Einar vitnar í hana sem biblíu. Sú bók var góð fyrir sinn tíma... . En frá þeim tíma, að „Uppruni fjöl- skyldunnar“ kom út (1884) hafa verið framkvæmdar margháttað- Arnór Hannibalsson. ar rannsóknir á frumstæðum þjóðfélögum, bæði á Vestur- og Austurlöndum. Allar þessar rann sóknir hundsar Einar Olgeirsson. (2) Vinnubrögð höfundar eru slík, að þau standast enga vís- indalega gagnrýni. Bókin er byggð á fyrirframgerðri, apríór- ískri, hugmynd, og síðan er hrúg- að saman „sönnunum“ fyrir henni“.....„ . .. .bókina má ein- kenna sem draumóraeintal höf- undar. Því miður rís það sjaldan í skáldlegar hæðir, um það sjá sí- felldar upptuggur, endurtekning- ar og iágkúra í stíl“. æfa sjálfa I okkur VIÐ EIGUM að meðhöndla sjálf okkur gætilega og með um- hyggju. Góður hestamaður lætur ekki þreyttan eða óæfðan hest stökkva yfir hindrun. Hann byrjar á því að láta hest- inn fara fetið eða tölta og þegar hann hefur hitað skepnuna nægilega upp, hleypir reiðmaðurinn henni um stund á slétt- um velli. Þá, eftir þessa liðkun, er hrossið í góðu ástandi og reiðubúið að uppfylla allár kröfur knapans. Ef til vill vaknaðir þú þreyttur í morgun. Vera má, að þú hafir sofnað seint í gærkvöldi, eða að þú hafir sofið illa. Það rignir úti fyrir, eða snjór er í lofti. Höfuð þitt er þungt, en þú þarft að koma fjölmörgu í verk. Trúðu mér, það er bezt að byrja á hinu auðveldasta. Þú þarft einnig að liðka þig. Vertu mildur við líkama þinn. Vinnan mun smám saman vekja þig og reka burt skugga erfiðrar nætur. Taktu lífinu með ró! f starfi mínu sem rithöfundur nota ég þessa reglu: Ef ég treysti mér ekki til þess, réyni ég ekki að vinna að skáld- sögu, sem krefst alls þess styrks, sem ég get látið af mörkum. Ég tek mér bók í hönd og les nokkrar síður af fallegu efni. Af þessu mynda ég mér fordæmi. Einnig gæti ég ráðist í hið einfaldasta af þeim verkefnum, sem bíða mín — nokkur bréf eða sttuta grein. Þetta er ekki tímasóun, því fyrr eða síðar yrði ég að gera þessa hluti. Með því að ryðja þeim úr vegi opna ég öðrum verkefnum leið. Goethe gaf ungum rithöfundum slik ráð. Það er auð- veldara, sagði hann þeim, að semja stutt ljóð, sem sterkar tilfinningar blása manni í brjóst, en að koma saman löngu söguljóði. Þess vegna skalt þú hafa fyrstu verk dagsins stutt. Auk þess eru meiri líkur fyrir því, að safn stuttra ljóða, sem koma frá hjartanu, verði fallegra en stórkostlegt verk, sem ekki er „ekta“. Það er síðar, þegar rithöfundurinn verð- ur fullþroska og sköpunargáfa hans nær hámarki, að hann getur samið meistaraverk sem Faust, ef hann er gæddur | snilligáfu. I Hvorugur okkar mun nokkurn tíma skrifa Faust. En eins og allir menn, þurfum við að skipuleggja líf okkar og gera áætlanir. Við skulum ekki meðhöndla sjálfa okkur lítilmótlega. Margir menn hafa tilhneigingu til þess að lítil- lækka sjálfa sig ef þeim heppnast ekki í fyrstu. „Ég verð aldrei neins virði“, segja þeir. „Ég hef ekki nauðsynlega hæfileika". Þeir virða fyrir sér gáfaðri vin sinn og hugsa: „En hve hann er heppinn. Hann virðist hafa svo lítið fyrir öllu“. Hverig veizt þú það? Þú þekkir ekki mistök hans. Ef til vill veizt þú minnst um það, að hann vildi einnig ná of fljótt takmarki, sem var æðra getu hans. Þá stanzaði hann og gerði sér grein fyrir sínum takmörkum. Hann valdi sér auðveld- ara verkefnið og gerði það vel, sem hann var hæfur um að gera. Líktu eftir honum. Það er til fullkomnun í hverri mannveru. Þín fullkomnun er ekki í líkingu við fullkomnun dýrlingsins. Æfðu sjálfan þig á sléttum velli. Síðar getur þú ráðizt í hindranirnar. Við imyndun okkur oft, að allir menn séu stoltir. Þetta er ekki rétt. Margir eru óöruggir um sjálfa sig. Þeir, sem virðast hégómlegir og stærilátir eru oft hæverskir menn, sem þjást af minnimáttarkennd og reyna að hughreysta sjálfa sig með því að stæra sig af sigrum, sem þeir trúa ef til vill alls ekki á. Dæmdu sjálfan þig hvorki of hart né of veikt. Gerðu greinilegan mun á vinnu, sem hæfir þínum hæfileikum og vinnu, sem þú ræður ekki við. Með aldri, reynslu og fyrirhöfn vaxa hæfileikar þinir. Trúðu á sjálfan þig. Og fyrir alla muni skaltu aldrei gagnrýna sjálfan þig — vinir þínir munu sjá um það. Höfundur hefur unnið þarft verk með því að rekja sögu Kom- interns á íslandi og sýna fram á með geysimörgum tilvitnunum í ummæli íslenzku komtnúnistafor- ingjanna, hve þeir hafa jafnan verið þrælbundnir á klafa Moskvuvaldsins. Hann hefur greinilega lagt á sig mikið erfiði við að pæla í gegnum skrif þeirra síðustu áratugi og vinza úr þeim. í rauninni þarf engum að koma á óvart, hve stórkostleg trúgirni, blindni og ofstæki þessara komm únistaforsprakka hefur verið. Þeir, sem hafa haft augun opin og ekki látið slá ryki í þau, hafa vitað sannleikann um hina ís- lenzku kommúnista allt frá upp- hafi trúboðs þeirra hér á landL Bókin er skemmtileg aflestrar, þótt hún fjalli um heldur óhugn- anlegt efni. Skrif manna á borð við Einar, Brynjólf og Kristin E. Andrésson verka nú hlægilega á hvern heilbrigðan mann, og þegar ferill pólitískra skoðana þeirra er rakinn, fer vart hjá því, að menn aumki þá. Á fárra ára fresti verða þeir að éta öll fyrri ummæli sín ofan í sig, eða fela þau og reyna að láta þau gleym- ast. En stefnan er og verður jafn- an sú sama: að fylgja foringjun- um eystra í einu og öllu, hvað sem á dynur; hvað svo sem sam- vizka og skynsemi segja, en af hvoru tveggju hljóta þó þessir Framliaild á bls. 19-

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.