Morgunblaðið - 29.05.1965, Blaðsíða 10

10
MÖRGUN**LA*ilÐ
r
Laugardagur 29. maí 1965
TJALDIÐ var dregið frá og
þær gengu inn á sviðið, tveir
samhuga fulltrúar finnskrar
tónlistar, en þó ólíkir, bæði í
útliti og að 'því er virtist skap-
gerð. Hin yngri há- og ýtur-
vaxin, ljóshærð og bláeyg, með
há kinnbein og breitt bros, sem
ljómaði í augunum — og þegar
hún söng var auðvelt að hugsa
sér hana í hlutverki einhverr-
ar valkyrjunnar í Wagners-
óperunum. Hin eldri fíngerð og
virðuleg gráhærð kona, hæglát
í leik og túlkun, en lók lög
man-ns síns með ástúð og
stolti.
Einn tónlistargagnrýnend-
anna í Reykjavík skrifaði um
hljómleika þeirra Margit Tuure
og Margaret Kilpinen undir
fyrirsögninni „Túlkunartöifrar“
— og var það orð, sem vissu-
Margit Tuure og Margaret Kilpineu
Viö erum jú vinir núna -
Finnar og Rússar
- Stutt spjall við finnsku listakon-
urnar IViargit Tuure og
IMargaret Kilpinen
lega hæfði þeim. Það hefur vist
oft heyrzt glæsilegri píanóleik-
ur og fullkomnari söngtækni á
hljómleikum í Austurbæjarbíói
— en það er ekki ýkja oft sem
svo einlæga og persónulega
túlkun hefur gefið að heyra.
Þegar ég brá mér út á Hótel
Borg nokkru síðar til að hitta
þessar ágætu listakonur að
miáli, var sumar í Reykjavík,
glampandi sólskin og hiti —
og við byrjúðum að tala um
veðrið. Það er ekki svo oft,
sem hægt er að vera reglulega
stoltúr af veðrinu á íslandi.
— Það er mifalu hlýrra hér í
dag heldur en var í Finnlandi,
þegar við fórum þaðan, sagði
Margit Tuure. Hún benti út á
Austurvöllinn og sagði: „Hérna
er fallegt", og bætti við áð sig
hefði lengi langað að koma til
íslands. „Ég hef margt um fs-
land heyrt, — og fornsögurnar.
Þær hafa verið þýddar á
sænsku, en þvi miður ekki á
finnsku. Við höfum fylgzt vel
með handritamálinu og vonum
að þið fáið handritin heim frá
Danmörku. Auk þess hef ég
grun um að landslagi á íslandi
svipi til æskustö'ðva minna í
Kirjálahéruðunum, sem nú til
heyra Rússum.
Mig langaði að heyra meira
um æskustöðvar hennar og
hún svaraði: „Við áttum heima
í bænum Viipuri. Hann var
ekki mjög stór, íbúar hafa lík-
lega ekki verið fleiri en sextíu
þúsundir en eru nú eflaust
miklu fleiri, við fluttumst það-
an fyrir meira en tuttugu ár-
um. Viiþuri hafði á sér nokk-
urn heimsborgara blæ, engu að
síður, því áð þangað höfðu
flutzt margir Rússar auk þess
sem bæði Rússar og Svíar áttu
sér sumarbústaði í grendinni.
— Munið þér eftir styrjöld-
inni við Rússa?
— Ja — já, svaraði hún
hægt og skugga bar yfir and-
litið, — en það er langt síðan,
ég var ekki nerna fimm ára,
þegar við fluttumst burt.
— Hvað ætli margir Finnar
hafi orði'ð að flýja heimili sín
þá?
— Ég veit ekki með vissu
hve margir þeir voru, nokkur
hundruð þúsund. Það vildu
allir fara.
Frú Kilpinen tók undir þessi
orð og sagði með hita í rödd-
inni.
— Nei, það vildi enginn
verða eftir.'
Ég hafði heyrt að Margit
Tuúre hefði misst mikinn fjölda
ættingja sinna í styrjöldinni og
var áð því kominn að spyrja
um það nánar þegar hún sagði
snöggt, en hló við um leið:
— Annars skulum við ekki
tala meira um styrjöldina, við
erum jú vinir núna, Rússar og
Finnar!- Við höfum alls konar
samskipti, einkum á sviði
menningar og viðskiptamála.
Til dærnis lék David Oistrakíh
fiðlukonsert eftir Síbelíus á
Sibelíusarvikunni í Helsingfors
um daginn.
— Vel á minnzt, — þar hitt-
um við Hailldór Kiljan Laxness
og konuna hans og báðu þau
fyrir kveðjur heim, sem • við
komum hér með á framfæri.
.Það var gaman að kynnast
þeim. Laxness er afar vinsæll
og mikið lesinn í Finnlandi.
— Er mikill tónlistaráhugi í
Finnlandi?
— Já, allmikill — og hefur
þó sjónvarpið dregið verulega
úr aðsókn að tónleikum. En’
tónlistarmenntun er góð og
traust.
— Hverjir eru helztu söngv-
arar Finna um þeSsar mundir?
— Þeir beztu koma ekki
heim nema endrum og eins,
eru ráðnir við erlendar óperur
eða eru stöðugt á hljómleika-
ferðum. Af þeim helztu mætti
nefna Anitu Valkki, sem m.a.
hefur verið við Metrópolitan
óperuna í New York, Raili
Kostia, sem er í V-Þýzkalandi,
Kim Borg við Stokkhólmsóper
una, Tom Krause og Martti Tal
vela í Berlín, en auk þess mælti
nefna Göta Blömberg Aune
Autti og Matti Lehtinen og raun
ar fjölmarga aðra ágæta söngv-
ara.
— Og þér sjálf virðist eiga
vel heima í óperum Wagners.
— Já, það kann að vera,
svarar Margit Tuure og hlær
— ég lærði í Svíþjóð hjá
Nanny Larsen Todsen, sem
söng á sínum tíma ?mikið í
Wagnersóperum, bæði hjá Met-
ropolitan og í Bayreuth. En ég
hef bara ákaflega lítinn áhuga
á óperumúsik. Vil miklu held-
ur syngja á hljómleikum, þvl
að ljóðlist er mitt yndi. Og ég
hef haft mikla ánægju af þvl
að vinna með frú Kilpinen á
þessu sviði.
Frú Margaret Kilpinen er
ekkja tónskáldsins Yrjö Kilpin
ens, sem oft hefur verið kall-
aður „Hugo Wolf'1 * * * * * 7 Norður-
landa. Hann lézt árið 1959, 67
ára að aldri. Af Ijósmynd, sem
frú Kilpinen hafði meðferðis
mátti sjá, að hann hefur verið
ákaiflega svipmikill maður, ekki
fríður en sennilega sterkur per-
sónuleiki, — stórskorinn, kjálka
breiður og kinnbeinahár með
mikið dökkt hár. Hann var af-
kastamikið tónskáld, samdi u.þ.
b. 700 sönglög, þeirra á meðal
marga lagaöokka.
Á hljómleikunum í Austur-
bæjarbíói fluttu þær Mar'it
Tuure og frú Kilpinen átta lög
af 64, sem hann samdi við Kan-
teletar, þ.e. finnskar þjóðvísur,
hliðstæðar Kalevalaljóðunum,
sem margir múnu þekkja af
þýðingu Karls ísfelds. Eru
Kanteletar lýrisk ljóð en Kale-
vala epísk. Er orðið Kantelet-
. ar að því er frú, Kilpinen
sagði dregið af orðinu Kantele,
sem er nafn á gömlu finnsku
hljóðfæri, ekki ósvipuðu ís-
lenzka langspilinu.
— Sérhver lagaflokkur Kiin-
inens hefur sinn sérstaka heild
ar svip, sagði hún. Lögin túlka
mjög vel merkingu ljóðanna
en bera jafnframt með sér
sterkan persónulegan skilning
Kilpinens á þeim.
— Frú Kilpinen er mikill
sérfræðingur í tónlist manns
síns, sagði Margit Tuure. Jafn-
framt því, sem hún kennir
píanöleik við Sibelíusar-aka-
demíuna í Helsingfors, leikur
hún oft með söngvurum/og hef-
ur einnig leikið músik manns
síns á hljómleikum á Norður-
löndum, í Englandi og Þýzka-
landi, m.a. á tónlistarhátíðum.
Þykir enginn leika hana af
jafn miklum skilningi. — En
ungfrú Tuure er sú fyrsta, sem
syngur svona mörg af Kantelet-
ar-lögunum, sagði þá frú Kilpin
en á sfðasta ári fengum við
styrk til þess að ferðast um
Finnland og kynna Kanteletar-
lögin.
— Kanteletar spenna yfir all-
ar hræringar mannlífeins sagði
Margit Tuure — gleði og
'sorg, ást og hatur, speglast þar
í öllum litbrigðum,. Mörg kvæð
anna eru frá Kirjálahéruðun-
um, hvert öðru fallegra. Eitt
þeirra lítið ástarljóð hefur ver-
ið þýtt á meira en þrjú hundr-
uð tungumái. Skyldi það ekki
vera til á íslenzku?
Ráöstefna Varðbergs
hófst í gær
Um 30 fulltrúar mættir
1 GÆR hófst í Borgarnesi fjög-
urra daga ráðstefna Varð'bergs
um „ísland og samstarf Atlants-
haferíkjanna". Var þessi fyrsti
dagur aðallega helgaður starf-
semi Sameinuðu þjóðanna og
skildum efnum. Þátttakendur
eru um 30 talsins, aðallega há-
skólastúdentar. Einntg utan af
landi.
Ráðstefnan var sett kl. 2 e.h.
af Ásgeiri Jóhannessyni, vara-
formanni Varðbergs, sem m.a.
ræddi um vöxt Varðbergsfélag-
anna, en þau eru nú starfandi á
7 stöðum á landinu og stofnuðu
á sl. hausti með sér samstarfe-
nefnd. Ásgeir Péturson, sýslu-
maður flutti því næst ávarp.
Rifjaði hann þá upp að einmitt
háskólastúdentar hefðu við valda
ránið í Tékkóslóvakíu verið með
al hinna fyrstu, sem gerðu sér
til fulls grein fyrir nauðsyn þess
að standa á varðbergi gegnvart
yfirgangsöflum í heiminum.
Fyrsta erindi ráðstefnunnar
flutti síðan Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri um „Sameinuðu þjóð-
irnar og Atlantshafsríkin." Þórar
inn rakti sögu bandalagsins og
vék að þeim árangri, sem orðið
hefur af starfsemi þess á sviði
mannúðar og félagsmála, örygg-
ismála og fleira. Enda þótt vonir
manna um styrk samtakanna
hefðu enn ekki rætzt til fulls,
hefðu þau fengið miklu áorkað
0\g mundi bíða þeirra mikið hlut-
verk í framtíðinni.
Þá fóru fram hringborðsum-
ræður og var þátttaka í þeim
mjög almenn. Stjórnandi var
Björgvin Guðmundsson, við-
skiptafræðingur. M.a. var rætt
um hugsanlegar breytingar á
sáttmála S.Þ., þau sjónarmið
sem korrííð hafa fram um að
breyta atkvæðisrétti til samræm-
is við fjárframlög eða fjölda
þjóðanna, ennfremur breytt
valdahlutföll innan samtakanna
og áhrif þeirra. Æskilegt var tal-
ið að þátttaka fslendinga í starfi
samtakanna yrði aukin, svo sem
eðlilegt og skynsamlegt gæti tal-
izt og var því fagnað að sérstakur
sendiherra skyldi nú hafa verið
skipaður af íslands hálfu hjá sam
tökunum. Þýðing svæðabanda-
laga til eflingar hugsjónum Sam
einuðú þjóðanna var einnig ýtar-
lega rædd og nauðsynlegt talið
að t.d. Atlantshafebandalagið
héidi áfram mikilvægu starfi
sínu að varðveizlu friðar í heim-
inum.
Að loknum kvöldverði voru
sýndar kvikmyndir frá starfsemi
Sameinuðu þjóðanna.
f dag fyrir hádegi mun Bene-
diktdikt Gröndal ristjóri flytja
erindi um „Atlantshafebandalag-
ið og vernd friðar í heiminum",
en eftir hádegið flytur Joseph
Harned, frá Atlantic Institute í
París erindi um „Atlantshafs-
samstarf í nútíð og framtíð." Þá
verða hringborðsumræður undir
stjórn Gunnars G. Schram.
Surtsey friölýst
Leyfi þarff til landgöngu
NÁTTÚRUYERNDARRÁÐ hef-
ur ákveðið að lýsa Surtsey frið-
land. Þar tm engu raska, og sér-
stakt leyfi þarf til landgöngu.
Tilkynning Náttúruverndarráðs
um þetta birtist í Lögbirtinga-
blaði 19. maí s.l. og hljóðar svo:
Náttúruverndarráð gerir kunn-
ungt: Samkvæmt heimild í c-lið
1. gr. 3. mgr. 12. gr. laga nr.
48/1956, um náttúruvernd, hef-
ur náttúruverndarráð ákveðið að
lýsa Surtsey sem friðland.
Friðlýsing Surtseyjar er eink-
um gerð í þeim tilgangi að
tryggja, að landnám lífs á
eynni og franwinda þess á kom-
andi árum verði með eðlilegust-
um hætti og sem minnstum trufl
unum af manna völdum, en þetta
er mjög mikilvægt frá vísinda-
legu sjónarmiði. Þess vegna er
hér með bannað að ganga á
land í Surtsey, nema með leyfi
Surtseyjarnefndar, en þar sean
sú nefnd hefur umsjón með öll-
um vísindarannsóknum í Surts-
ey, hefur náttúruverndarráð
ákveðið að fela henni usmsjón
með eynni.
Bannað er að ras-ka við noikkru
á eynni og að flytja þangað lif-
andi dýr, plöntur, frsé eða
plöntulhluta, einnig er bannað að
að skilja þar eftir hvers konar
úrgang.
Þeim, sem kunna að fá leyfi til
landgöngu á eynni, er skylt að
fara í einu og öllu eftir þeim
reglum, sem náttúruverndarráð
mun í samráði við Surtseyjar-
nefnd setja um umgengni I
eynni.
Þeir, sem brotlegir gerast við
ákvæði þessa úrskurðar, verða
látnir sæta ábyrgð samkvæmt 33.
gr. laga nr. 48/1956, um náttúru-
vernd.