Morgunblaðið - 29.05.1965, Blaðsíða 17

Laugardagur 29. maí 1965
MORGU N BLADID
17
UM BÆKUR
Nokkur orð um nýja bók
GuSmundur Frímann:
SVARTÁRDALSSÓLIN
Almenna bókafélagið.
HÖÍ'UiNDUR þessarar bókar,
Guðmundur Frímann, er vel-
þekkt ljóðskáld, sem síðan 1922
hefur látið frá sér fara 5 ljóða-
hækur og auk þess tvær bækur
með þýddum ljóðum og sögum.
Það getur því ekki komið nein-
um á óvart þótt fyrsta smásagna-
safn hans, er hann nú sendir frá
sér, rúmlega sextugur að aldri,
eé umtalsvert.
Þess er fyrst að geta um bók-
ina að hún er afarvel unnið verk
hvað mál og stíl snertir. Eng-
inn viðvaningsbragur neins
staðar eða -vandræðafálm, engar
tilraunir til þess að nota afkára-
leg orð né tilgerðarlegar setn-
ingar tilbúnar eða fengnar að
láni. Liðugt, tilgerðalaust og fag-
urt mál prýðir sögur þessar, að
visu stundum nokkuð djarflega
að orði komizt og tæpitungu-
laust og á einstaka stað kannske
telft á tæpasta vaðið er um
feimnismál er ritað. Alls staðar
ei brugðið upp lifandi myndum
af fólki og atburðum. Hér er
gáfaður og þjálfaður rithöfundur
að verki. Að vísu eru sögur
þessar nokkuð misjafnar að gildi
og þrjár af tíu sögum geta frem-
ur talizt frásagnir en skáldsög-
ur. Það eru Systrabrúðkaup,
Veiðimannasaga og Sagan af
Svarta-Lása. En þær þrjár er^
vissulega vel sagðar sögur, þótt
skáldskapur sé ekki mikill í
þeim að mínu áliti.
Þá er að geta hinna sagnanna.
Fyrsta sagan, Svartárdalssólin
er um eina af þessum dásam-
legu konum, sem ósjálfrátt (og
stundum sjálfrátt) seiða að sér
unga karlmenn og það jafnvel
þótt þeir séu ekki sérlega ungir
að árum, ef þeir hafa ekki tapað
karlmannseðli sínu. Þessar kon-
ur eru stundum nefndar „kyn-
bombur“. Áreiðanlega er þetta
góð smásaga. Konan, Domma er
hún kölluð, sem er gift, hálf-
þrítug að aldri spilar djarft
spil. Lesendur verða að dæma
um það hvort hún tapaði eða
græddi. Mér þykir það leiðin-
le,gt að þessi dásamlega kona,
sem á svo stóran bæ, með ótal
göngum og skemmum og skálum,
skuli láta strákglannann, Jöra,
draga sig inn í kirkjuna til sam-
lags. Slysið, síðar um nóttina er
auðvitað heppilegt fyrir Svart-
árdalssólina og fyrirbyggir það,
að hún þurfi að lenda í hjóna-
skilnaði og eignamissi og óvissu
um góða framtíð fyrir sig og tví-
bura þeirra, hennar og Jöra. .—
Sem sagt góð saga en ekki galla-
laus.
Fjallalamb er að mínum dómi
snilldarverk. Þar er engu við að
bæta, hvert orð hnitmiðað, alger-
lega heilsteypt verk þótt ekki sé
sagan löng.
Önnur snilldarsaga, stutt er
Ferjustúlkan unga, næstsíðasta
sagan í bókinni. Ef til vill er sú
saga engu lakari en hin, svo vel
gerð, að tæplega verður lengra
komizt í smásagnagerð. — Ann-
ars má bæta því hér við, að mik-
ið er um ógæfusamar ástir, bæði
frjálsar og þó einkum í meinum
í þessari bók Guðmundar, skort-
ir þar ekki hinn sára trega í
aðra röndina en afprýði og
vægðarlausa grimmd í hina.
Venjulega er höfundurinn vægð-
arlaus í frásögn, forðast að láta
eigin tilfinningar raska rás við-
burðanna, enda er það undir-
staða góðrar skáldsagnaritunar
eins og allir vita, sem nokkurt
skynbragð hafa á skáldskap.
Og áreiðanlega hefur Guðmund-
ur Frímann gott vit á skáldskap.
Feðgarnir í Vindási er af-
bragðsvel gerð saga um lítinn
dreng sem > verður fyrir hræði-
iegu áfalli í fyrstu kaupstaðar-
ferð sinni með föður sínum. Fað-
ir hans verður ofurölvi og legst
fyrir á almannafæri, fyrir hunda
og manna fótum. Út á þessa
átakanlegu sögu er ekkert að
setja, hún er afbragðsvel gerð að
öilu leyti.
Samfylgd er hroðaleg svip-
mynd af viðureign illmennis
eins og manns sem verður viti
sinu fjær af reiði og afbrýði.
Óhugnanleg mynd af mann-
dýrinu í versta ham.
Næturgestur er saga sem
margt mætti um rita. Eins og
vant er vel rituð saga að máli
og framsetningu og hefur bæði
kosti og nokkra galla að mínu
áliti. Ef til vill væri sagan bezt
ef hann lyki með 5. kafla, þó
með nokkrum viðaukum úr 6.
kafla — því sagan er efalaust
skáldsaga en ekki frásaga. Höf-
undur lætur sögumann segja frá
í I. persónu. Þessi maður lætur
óþægilega mikið bera á sjálfum
sér, það er að segja, miður geð-
felldum tilfinningum sínum, því
hann er áðeins aukapersóna, sem
er eingöngu þulur. Þetta hefur
að mínum dómi, truflandi áhrif
á aðalefni sögunnar, alveg a9
óþörfu.
Þá er ónefnd aðeins ein saga er
nefnist Tveir raftar. Tvímæla-
laust afbragðsvel gerð smásaga,
kröftuglega rituð og að öllu leyti
vel frá henni gengið. Hún mun
verða talin í fyrsta flokki smá-
sagna og mundi sóma sér vel á
allan þátt hvar sem væri.
Ég hef nú lítillaga getið þess-
ara tíu smásagna Guðmundar
skálds Frímanns. Eins og ég gat
aður eru kvæði hans af öllum
talin góð og mörg mjög góð. Ég
hygg þó að hann hafi enn aukið
við hróður sinn með þessum sög-
Þorsteinn Jónsson.
Félag íslenzkra leikara
Hart í bak
sýning í Austurbæjarbíói mánudagskvöld kl. 9
vegna mikillar aðsóknar. — Allra síðasta sinn.
Allur ágóði rennur í styrktarsjóði Félags íslenzkra
leikara. — Áðgöngumiðasala í Austurbæjarbíói í
dag. — Sími 11384.
8ími 21515

Kvöldsími 33687
Laugavegi 1L
5 herbergja sérhæð
Höfum verið beðnir að selja 5 herb. sérhæð á Sel-
tjarnarnesi. íbúðin er tim 150 ferm. og er tilbúin
undir tréverk og málningu núna. Tvöfalt verk-
smiðjugler í gluggum. Sér híti, sér inngangur og sér
þvottahús á hæðinni. Bílskúrréttur fylgir.
Eignarlóð.
CONTAFLEX SUPER B
Fyrsta myndavélin með sjálfvirkri leifturljósstillingu
Af fjölmörgum fylgihlutum má nefna:
Skiptibök — skiptilinsur — sjónauka — nærlinsur
millistykki fyrir smásjár — fullkomin tæki til að
taka myndir af skjölum og bókum.
ZEISS framleiða nú tuttugu gerðir myndavéla
og fimm gerðir sýningarvéla.
ZEISS
alltaf feti framar
IKOLUX AN 24. Sýningarvél með fjarstýringu
af fullkomnustu gerð. *
Einkaumboð og viðgerðaþjónusta:
.nsv mi Sl Lindargötu 12 — Reykjavík
Söluumboð í Reykjavík: Fótóhúsið, Garðastræti 6. — Sími 21556.
Sími 16006 — Pósthólf 1006.
Söluumboð á Akureyri Jón Bjarnason, úrsmiður, Hafnarstræti 94 — Sími 11175 — Pósthólf 205.