Morgunblaðið - 18.07.1965, Blaðsíða 19

Morgunblaðið - 18.07.1965, Blaðsíða 19
MORCUNBLADID 19 í Sunnudagtir 18. júlí 1965 Forlög og frjáls vilji KONA EIN, þrjátíu og átta ára gömul, óhamingjusöm og hrjáð af því að henni heiur ekki tekizt að laga sig að þjóðfélaginu og af því að henni mistekst allt, sem hún tekur sér fyrir hendur, ákveður loks að gerast nunna og ganga í klaustur. En af heilsufarsástæðum fær hún ekki inngöngu. í örvinglan sinni brestur hana kjark til þess að halda áfram að lifa. Hún klífur efst upp í einn turninn á Notre-Dame-kirkjunni í París, klöngrast yfir varnargarðinn, sem þar er, stekkur — og bíður bana. Engum myndi detta í hug að tala um spádóm eða forlög í þessu sambandi. Þessi kona hafði ærna ástæðu til að hata lífið, hún vildi deyja og varð að ósk sinni. Ung stúlka, með glæsilegan námsferil við banda- rískan háskóla að baki, fer í skemmtiferð til Evrópu með hóp annarra ferðalanga. Hún er falleg, kát og skemmtileg og allir hrífast af henni. Henni þykir af- skaplega gaman að vera komin til Frakklands, sem hana hefur svo lengi langað til og þar sem hún er kaþólskrar trúar, hlakkar hún sérlega mikið til að koma við í Notre Dame de Paris, sem hún kannast svo vel við úr skáldsögu Victors Hugo. Hún nemur staðar eitt andartak til þess að taka mynd af kirkjunni eftir að hún hefur skoðað hana og ákveður svo að fara inn einu sinni enn — eins og til að kveðja. Félagar hennar halda áfram leiðar sinnar, en stúlkan snýr við og er á leið inn, þegar konan úr turninum dettur ofan á hana. Unga stúlkan er flutt í sjúkrahús í snarhasti, en þar deyr hún. í þessu sambandi getum við aftur á móti réttilega talað um tilviljun eða forlög. Victor Hugo fékk hug- myndina að bók sinni um „Notre Dame de Paris“ er hann sá skráð á stein einn í dómkirkjunni gríska orðið „ananke“, sem þýðir skapadómur eða forlög. Öll er skáldsaga Hugos byggð upp af atvikum sem tengd eru hvort öðru örlagaþráðum, er verða til þess að Claude Frollo, höfuðdjákni kirkjunnar, kastar sér ofan úr ein- um turni hennar, rétt eins og konan, sem getið var. Hvers vegna skapadómur? Vegna þess að í sannri sög- unni um konurnar tvær, rétt eins og í sögu Hugos, verður það orsök ógæfunnar, að tveir alls óskyldir æviferlar, að því er virtist, skárust allt í einu. Hvorug kvennanna þekkti hina. Allt í einu tengdist líf þeirra beggja, sem til þessa höfðu runnið um tvo aðskilda farvegi, á einum litlum punkti, og af- hlauzt stórslys. En svona nokkuð er hrein tilviljun. Slys á borð við þetta eru ekki, eins og menn héldu fram í gamla daga, handaverk æðri máttarvalda mótsnúinna mönnunum, örlaganorna, sem eru sízt valdaminni en guðirnir. Því fer fjarri að hér komi til vald á lífi manna ogbrlögum. Unga bandaríska stúlkan var ekki „af vilviljun“ stödd á stéttinni fyrir framan Notre Dame. Frakklandsför hennar var af ráðnum hug og koma hennar í kirkjuna sömuleiðis. En þarna á stéttinni skárust allt í einu æviferlar tveggja ólíkra mannvera og snöggur endir var bundinn á hamingjuríka framtíð ungu stúlkunnar. „Forlög, grimmi gammur, þú sem átt, vald á gjör- völlu mannkyni“, sagði Hugo einu sinni. Hann var sjálfur trúaður á mátt forlaganna eins og forfeður okkar. Enginn getur vitað það fyrir, hvenær skerist æviferill hans og annarra. Allt slíkt er vilja manns- ins óháð og hann getur ekki tryggt sig gegn því á einn eða annan máta. „Forlögin verða ekki umflúin“, segir einhvers staðar. En við megum ekki kenna for- lögunum um það, sem við verðum fyrir og er afleiðing gerða sjálfra okkar. Ökumaður, sem fer fram úr í brekku og drepur farþega sinn en slasast sjálfur, get- ur ekki sagt að það hafi verið „helvítis óheppni“ eða borið fyrir sig æðri máttarvöldum. Honum var það í sjálfsvald sett, hvernig hann æki eftir þjóðveginum og slysið því sjálfskaparvíti. Við getum fundið til samúð- ar með stúlkunni, sem dó úti fyrir dyrum Notre Dame, af því að hún varð fórnarlamb tilviljanakennds árekst- urs tveggja óskyldra æviferla. Öllum er okkur jafn mikil hætta búin af völdum slíkra tilviljana. En þó við fáum ekki við neitt ráðið þar sem „ananke“ er annars vegar, getum við að minnsta kosti haft stjórn á sjálf- um okkur þar sem frjáls vilji ræður úrslitum. Annað er okkur ekki samboðið. eins mikil reynsla á síðari að- ferðina við að koma þessura tækjum fyrir í brjóstholinu, að sögn Greatbatchs, en hana kvaðst hafa heyrt a'ð læknar á Norðurlöndum notuðu ekki orðið aðra aðferð, enda væri hún hættuminni og eiginlega alveg hættulaus. Skip* er um rafhlöðu á tveggja ára fresti ennþá, en framfarir eru mjög örar, svo sá tími er að lengjast. Eins er hæg| að komast í rafhlöðuna, án þess að opna sér leið að henni. f>að er einkum _ nauðsynlegt, ef tækin eru sett 1 börn innan 18 mánaða, því hjart- slátturinn hægist með aldrinum. í»rístrendri nál má þá stinga inn í rafhlöðuna um þar til gerðan tappa á henni og stilla tækið. Á sama hátt getur læknir Stöðv- að það með því að stinga nálinni inn, án þess að skera sjúklinginn upp. Annars kvaðst Greatbatch ekki vera læknir og því vera me.ira heima í þessu frá verkfræðilegu sjónarmiði. Aðspurður af hverju hann hefði tekizt á hendur að Wilson Greatbatch Tæki hans fær ótal hjörtu til að halda áfram að slá WILSON Greatbatch heitir banda rískur rafmagnsverkfræðingur, er hefur fundið upp tæki, sem kom- ið er fyrir við hjarta sjúklinga með ákveðna tegund af hjarta- sjúkdómum og heldur það hjart- slættinum í gangi. Þetta tæki er nú víða notað vestan hafs og austan og þúsundir sjúklinga ÞANN 14. þessa mánaðar stofn- uðu atvinnurekendur á Yopna- firði með sér félagsskap, sem Iþeir kalla Atvinnurekendafélag Vopnafjarðar, en vinnuvitendur hér höfðu ekki haft með sór formlegan félagsskap áður. Stjórnarformaður var kjörinn Halldór Halldórsson, kaupfélags- stjóri og meðstjórnendur, Sigur- jón Þorbergsson og Kristján Gíslason. Var síðan boðað til samninga- fundar með verkamönnum og skrifuðu samningsaðilar undir samkomulagið, sem síðar um kvöldið var lagt fyrir fundi í ganga með það í sér, til að lengja lífið. Þessi Bandaríkjamaður var hér á ferð á föstudag, á leið sinni til Rússlands, í boði heilbrigðisyfir- valdanna þar, en stanzaði til að hitta gamlan kunningja, Harald Árnason, ráðunaut. Á heimili hans fékk blaðamaður Mbl. að félögunum og samþykkt. Samkomulagið felur í sér 44 stunda vinnuviku og 8% grunn- kaupshækkun og gildir til 1. júní 1967. Sá fyrirvari er í sam- komulaginu, að verði breyting á gengi ísl. krónunnar eða lögum um vísitöluuppbætur breytt, skal aðilum heimilt að segja up samn ingum með mánaðar fyrirvara. Verði á þessu tímabili almennt samið um starfsaldurshækkanir á kaupi eða hækkun á orlofi á Norður- og Austurlandi, skuld- binda atvinnurekendur á Vopna- firði sig til að greiða það sama. — Sigurjón. sjá tvær stuttar kvikmyndir, sem sýna hvernig þessum tækjum er komið fyrir í líkamanum, og skýr ingar Greatbatchs sjálfs. Tæki þetta nefnist „Pacemak- er“ á ensku. Það er lítið raf- magnstæki, sem tengt er hjart- anu, en rafhlöðu er komið fyrir annars staðar í líkamanum. Það kemur að gagni við <ókveðna tegund af hjartasjúkdómum. Þ.e. a.s. þegar hjartað er heilt sjálft, en eitthvað að taugum, þannig að það fær ekki merkið um að það eigi að slá. Þá gefur raf- straumurinn þetta merki, sem vantar. Greatbatch sagði, að án þessa hjálpartækis væri sjúkling iu-inn oftast rúmfastur, þróttlaus, seinn að hugsa o. s. frv. og í Bandaríkj unum deyr um helm- ingur þeirra innan hálfs árs. Þegar þetta tæki væri komið á sinn stað slægi hjartað aftur á móti reglulega í 2—4 ár, án nokk urra afskipta læknis, en þá þyrfti að skipta um rafhleðslu með smá vægilegri aðgerð. Væru sjúkling- arnir á meðan hressir og reynsl- an hefði sýnt, að 80% þeirra væru á lífi eftir þau 5 ár, sem liðin væru frá því það var tekið í notkun. Kvaðst hann hafa heyrt að einn íslendingur væri með slíkt tæki, því hefði verið komið fyrir í Danmörku. Greatbatch byrjaði að vinna að þessari tilraun 1956 og 1961 hafði hann fundið þetta tæki SAMIÐ TIL 2ja ÁRA Á VOPNAFIRÐI upp. Nú er það framleitt af stór- fyrirtæki í Bandaríkjunum, og einnig víðar um heim, t. d. í Svíþjóð. Taldi hann að um 40% af tækjunum færi til Evrópu. 1 fyrstu þurfti skurðaðgerð til að koma þessu fyrir. Farið var á tveimur stöðum í brjóstkassann, þráðum komið fyrir beint í hjart- anu gegnum annan skurðinn, síð- an þræddir sérstakir þjálir vírar í gegn og í rafhlöðuna, sem er lítið tæki og er því komið fyrir neðar í brjóstkassanum. Hafði Greatbatch litla kvikmynd af slíkri skurðaðgerð, þar sem hert voru slög hjartans fyrst, en það svo látið stanza í 15 sék., meðan vírarnir voru við það tengdir Nú er aftur á móti komin I notkun önnur aðferð við að koma þessu- fyrir og hefur líka verið gerð stutt kvikmynd, sem sýnir hana. Þá er rafhlöðunni komið fyrir við viðbeinið, en vírarnir þræddir gegnum æð í hálsinum niður í hjartað. Strax byrjar lík- aminn að mynda utan um þá vegg í æðinni og aðlagar þá þannig. Allar leiðslur eru mjög þjálar og sveigjanlegar. Lækn- arnir fylgjast með þræðingunni á röntgenmyndum, meðan þeir eru að koma þessu öllu fyrir. í Bandaríkjunum er ekki komin leysa þetta vandamál, svaraði hann að hann hefði unnið á sjúkradeild á stúdentsárunum og því vitað að þetta þurfti að leysa. Flestir verkfræðingarnir spreyttu sig á geimförum og því- líku nú, en þar sem hann sé mjög trúaður, þá eigi betur við hann að einbeita sér að því að hjálpa fólki en vinna að tórtímingar- tækjum. Wilson Greatbatch kvaðst hafa kynnzt Haraldi Árnasyni, er þeir voru báðir við nám í íþöku og því koma við á íslandi þegar hann fái tækifæri til þess. Hann kom hér fyrst í hernum á stríðs- árunum og þetta er þriðja við- dvölin síðan. Hann er nú á leið til Rússlands í boði heilbrigðis- yfirvaldanna og fer um Finn- land, en setti það skilyrði að fá að aka sjálfur þaðan til Moskvu í útleigubíl, eins og hann er vanur að gera þegar hann ferð- ast og ekki hefur verið haft á móti því. Síðan fer hann til Norð urlanda. Haraldur Árnason sagði okkur, að þegar hann þekkti Greatbatch á skólaárunum, hefði hann verið nýkominn heim úr stríðinu, og verið svo fátækur að konan hana saumaði á hann fötin og þau lifðu mest á grænmeti, sem þau ræktuðu sjálf. Atvinnurekendur Reglusamur iðnaðarmaður, sem hefur bílpróf óskar eftir atvinnu. Margt kemur til greina. — Upplýsingar í síma 12862.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.