Morgunblaðið - 01.09.1965, Blaðsíða 3

Miðvjkud.ipur 1. S@pf. 1965
MORGUNBLADIÐ
Halldór Einarsson — vill, að verk sín verði varðveitt á íslandi. (Myndir: Gísli Gestsson).
Kominn til íslands með
þrjú tonn af tréskurði
Rætt við Halldór Einarsson, sem undanfarin 43 ár
hefur verið búsettur i Chicago
— ÞAÐ var óneitanlega
undarleg tilfinning að
koma aftur til æskustöðv-
anna, sagði Halldór Einars-
son, sem undarfarin 43 ár
Halldór Einarsson við eitt
aí verkum sinum, sem var
á sýningu í Chicago í fyrra
og hlaut lofsamlega dóma
gagnrýnenda.
hefur verið búsettur f
Bandaríkjunum og starfað
við tréskurð. Halldór
hyggst nú flytjast aftur
heim til íslands, og hann
hefur flutt heim með sér
tréskurðarmyndir sínar. —
Gafst okkur kostur á að sjá
myndir Halldórs fyrir
skömmu og röbbuðum þá
við hann um stund.
Halldór er fæddur í Brands-
húsum í Flóa 1893, sonur hjón
anna Einars Einarssonar og
Þórunnar Halldórsdóttur. —
Hann dvaldist í foreldrahús-
um til 18 ára aldurs, en stund-
aði síðan sjó um fjögurra ára
skeið. Halldór hóf nám í tré-
skurði hjá Stefáni Eiríkssyni,
tréskurðarmeistara, 1916 og
var hjá honum í 4 ár, en 29
ára að aldri hélt hann vestur
um haf og fór fyrst til fundar
við bróður sinn, Gest, sem
bjó í Kanada ásamt konu
sinni, Helgu Bjarnadóttur frá
Vörum í Garði. í Winnipeg
dvaldi Halldór í eitt og hálft
ár, en hélt síðan til Chicago.
— Áttir þu vini eða vanda-
menn í Chicago?
— Nei, ég þekkti engan þar,
en þar var nóg vinna. Mér
líkaði strax vel við Chica-
go og þar hef ég svo dvalizt
undanfarin 43 ár. Eiginkonu
minni kynntist ég í Chicago,
hún var bandarísk af pólsk-
um ættum. Hún lézt 1951.
Upp frá því hef ég verið ein-
setumaður í skóginum, — ég
hef búið í litlum bæ, sem heit-
ir Lisle og er mu 25 mílur
fyrir utan Chicago.
— Ég hef starfað hjá tré-
skurðarfyrirtækinu „Federal
Wood Industry Incorporated“
og þeir hafa leyft mér að
sinna mínum hugðarefnum,
þegar lítið hefur verið um
vinnu fyrir þá, en sú vinna
hefur að mestu leyti verið fólg
in í skrauti á húsgögn.
Halldór kom hingað til
lands 29. júní sl. og hefur bú-
ið hjá systur sinni, Soffíu Ein-
arsdóttur, Karlagötu 5. Hann
hyggst halda utan aftur, þeg-
ar líður á haustið, en þar verð
ur aðeins um snögga ferð að
ræða, því að hann hefur hugs-
að sér að koma fljótlega aftur
alkominn. Halldór á tvö syst-
kini í Reykjavík, Soffíu og
Hallmund, og tvær systur að
Stóru Vatnsleysu, Guðrúnu og
Þórunni.
•— Já, ég hef komið til
æskustöðvanna, segir Halldór.
Gamli bærinn er nú í eyði.
Það var eitt af hjáleigukot-
unum frá Gaulverjabæ.
— Hvort mundirðu heldur
kjósa að setjast að í Reykja-
vík eða uppi í sveit, Halldór?
— Ég veit ekki hvernig
gengur, en mig langar til að
komast inn á Hrafnistu.
— Nei, ég get vart sagt, að
ég hafi saknað fslands meðan
ég var í Chicago. Ég hef ekki
haft tíma til þess! Þegar mað-
ur hefur nóg að gera, leiðist
manni aldrei.
— Hittir þá fyrir marga ís-
lendinga í Chicago?
— Já, það er íslendingafé-
lag starfandi þar, sem kemur
saman 4 til 5 sinnurn á ári,
og þá koma saman 60 til 100
íslendingar. Það er talsvert af
skólafólki þarna, og einnig ís-
lenzkum konum, sem gifzt
hafa bandarískum hermönn-
um. Einnig eru margir afkom-
endur landnema í Kanada.
Halldór hefur kömið tré-
skurðarmyndum sínum fyrir
að Þinghólsbraut 43 í Kópa-
vogi og þar kennir sannar-
lega margra grasa.
— Allur farmurinn var hátt
á 3.- tonn, segir Halldór og
brosir við.
— Hafa margir litið inn á
þessa sýningu þína?
— -Það eru helzt ættingjar
og vinir, sem hafa vitað af
þessu. Ég setti þetta upp, því
að fólk hafði einhverja hug-
mynd um, að ég væri með
smá varning með mér, svo að
STAKSTHNAR
Xréskurðarmynd
eftir Halldór Einarsson.
ég varð að sýna einhvern lit
á að hafa verkin til sýnis.
— Hafa einhver verka þinna
verið á sýningum vestra?
— Já, ég átti tvö verk á
sýningu í Chicago í fyrra. Þar
hlaut ég 3. verðlaun fyrir
mynd. Annars hef ég aldrei
selt eitt einasta verk. Mig lang
ar til ,að myndirnar mínar
verði geymdar hér á íslandi.
Það, sem vakti einan mesta
athygli okkar, er við skoðuð-
um verk Halldórs Einarsson-
ar, voru alþingismenn frá
1944. Þarna voru þeir komnir
allir, 52 að tölu, tálgaðir í tré
af miklum hagleik. Fyrir-
myndir Halldórs voru myndir
af þingmönnunum úr bókinni
Lýðveldishátíðin.
Þctta eru alþingismen n frá 1944 — eins og Halldór hefur tálgað þá í tré.
Að kunna að
þegja
Að óreyndu hefði mátt ætla,
að stjornmálaritstjóri Þjóðvilj-
ans hefði séð sér þann kost
vænstan að þegja um viðskipti
Islands og Sovétríkjanna eftir þá
háðuglegu útreið, sem hann hef-
ur fengið í sambandi við það
mál að undanförnu. En svo virð-
ist, sem stjórnmálaritstjóri Þjóð
viljans kunni ekki þá list að
þegja þegar það á við, og i blaði
sinu í gær sér hann ástæðu til að
hefja umræður um þessi mál á
nýjan leik og gerir.það nú með
ónotum í garð forsætisráðherra.
Hingað til hafa menn haldið, að
þessir uppáhaldsdrengur Einars
Olgeirssonar væri hyggnari en
svo að hann léti ofstækið
hlaupa með sig í gönur, en svo
virðist því miður ekki vera og
er þess vegna ástæða til að ítreka
nokkrar spurningar, sem lagðar
hafa verið fyrir þennan mann og
hann á vafalaust mjög auðvelt
með að svara, ef hann vill. Þegar
þessi mál voru mest rædd í blöð-
unum fyrir nokkru þagði hann
þunnu hljóði. En þar sem hann
heíur fengið málið aftur í sam-
bandi við viðskipti íslands og
Sovétríkjanna verða þessar
spurningar nú ítrekaðar.
Hvað gerðist
í Moskvu?
Þeirri spurningu hefur aftur
og aftur verið beint til komm-
únista og málgagns þeirra, *hvað
raunverulega hafi gerzt á
Moskvufundinum fræga í fyrra,
þegar Einar Olgeirsson og nokkr
ir aðrir helztu forustumenn ís-
lenzkra kommúnista áttu viðræð
ur við Sovétmenn um viðskipta-
mál og komu heim með þær
fregnir, að hægt væri að gera
„stóran nýjan viðskiptasamning“
við Sovétríkin með stóraukinni
síldarsölu til þeirra. Alla tíð síð
an hafa islenzk stjórnarvöld
gengið á eítir efndum á þessum
loforðum, eu svo virðist, sem
ráðamenn í Sovétríkjunum hafi
alls ekki kannast við þetta mál,
hvað þá meira. Og aliir vita
hvernig fór um samningaviðræð-
urnar um viðskiptasamninginn í
Moskvu nú fyrir nokkrum vik-
um. Að óreyndu eru menn treg
ir til að halda, að kommúnistar
hafi beitt blekkingum hér á landi
af ráðnum hug, enda hefði slíkt
verið svo barnalegt og fyrirsjáan
legt að það mundi koma þeim í
koll að ekki er ástæða tii þess
að halda að málið sé þannig vax-
ið. En hafi kommúnistar hins
vegar verið í góðri trú er greini
legt, að eiíthvað hefur gerzt í
Moskvu í 'fyrra, sem er á annan
veg, en þeir sjálfir hafa haldið
fram hér á landi. Og þess vegna
er fyllsta ástæða til þess að
spyrja stjórnmálaritstjóra Þjóð-
viljans, sem þessum málum er
kunnugur um það hvað raun-
verulega hafi gerzt í Moskvu í
fyrrahaust, við hverja var talað,
hvar fóru viðræðurnar fram og
nákvæmlega um hvað var rætt.
Væntanlega stendur ekki á svari
við þessum spurningum.
I sumarfríi?
Þá er ennfremur annað mál,
sem ástæða er til að spyrja stjórn
málaritstjóra Þjóðviljans um, úr
því að hann hefur kosið að taka
þetta mál npp til umræðu á ný
og það er þetta: Hvað voru Einar
Olgeirsson, Ægir Ólafsson o. ÍL
að gera í Moskvu einmitt á sama
tíma og íslenzka samninganefnd
in var þar á fundi til þess að
semja um nýjan viðskiptasamn-
ing við Sovétrikin Voru þessir
heiðursmenn í sumarleyfi i
Moskvu eða var dvöl þeirra í ein
hverju sambandi við samninga-
viðræðurnar um aukin viðskipti
mili landanna?