Morgunblaðið - 27.01.1966, Qupperneq 12

12
MORCUNBLAOID
Fimmtudagur 27. janúar 1966
KWAME Nkrumah, forseti
Ghana, vígði á laugardag nýja
stíflu í Volti.fljóti, um 115 km
fyrir norð-austan höfuðborg-
ina Accra. Er þetta ein hin
mesta virkjun, sem unnin hef-
ur verið til þessa, og á stíflan
og orkuver það, er henni
fylgir, eftir að valda gífurleg-
um breytingum á afkomumögu
leikum þjóðarinnar.
Aðalstíflugarðurinn er 130
metra hár og nærri sjö hundr-
uð metra langur efst.'Auk þess
er svo önnur tífla fyrir ná-
lægt fjallaskarð, 330 metra
löng og 36 metra há. Handan
við þessar miklu stíflur mynd-
ast gríðarmikið stöðuvatn, sem
verður að jafnaði um 8.500
Yfirlitsmynd yfir nýju stífluna og stöðuvatnið.
Amerísk alúmínverksmiðja
— Tryggir ofkomu Voltasfíflunnur í Ghunu
tæki ætti bræðsluna og ræki
og að engin sérstök áhætta
hefur verið talin því samfara.
Nkrumah sjálfur telur virkjun
ina og verksmiðjuna eitt hið
þýðingarmesta, sem eftir
stjórn hans liggur. Kaiserfyr-
irtækið og forstjóri þess njóta
mikilla vinsælda, enda bentu
þeir á nýja lausn á virkjun-
inni, sem gerði hana fjárhags-
lega framkvæmanlega. Raun-
ar reyndist hún verða enn ó-
dýrari en áætlað hafði verið“.
Stöðuvatnið, sem myndast
við stíflurnar, stækkar og
minnkar eftir árstíðum, svo
um 7000 ferkílómetra land-
svæði meðfram vatninu fær
þarna sjálfvirka áveitu. Á
þetta að stórauka ræktunar-
möguleika, en ætlunin er að
rækta þarna bæði sykur og
hrísgrjón. í vatninu sjálfu á
svo að koma upp fiskieldi, og
vonazt er til að þar megi í
framtíðinni veiða um 10.000
tonn af fiski árlega.
En þetta er aðeins upphafið.
í framtíðinni mun Volta-stífl-
an færa Ghana margskonar
iðnað og hrinda af stað nýjum
framkvæmdum, sem ættu að
tryggja stórfelldar framfarir á
efnahagssviði landsins.
ferkílómetrar og 500 kíló-
metra langt. Er það fjórða
stærsta stöðuvatn heims gert
af manna höndum.
Sex aflstöðvar verða í sam-
bandi við stífluna, hver þeirra
147.200 kílóvött, en fyrst um
sinn verða aðeins fjórar
þeirra í notkun. Rafmagninu
verður veitt víða um landið
til ljósa og iðnaðar, en mikill
hluti orkunnar rennur til nýrr
ar alúmínbræðslu,’ sem reist
hefur verið í nánd við stífl-
una. Á verksmiðja þessi að
framleiða 120 þúsund lestir
alúmíns á ári, og er það banda
ríska félagið Kaiser Alumini-
um Company, sem rekur hana.
Var stofnað sérstak félag í
Ghana um verksmiðjuna, og
nefnist það Volta Aluminium
Company. Aðaleigendur eru
Kaiser-félagið, en önnur
bandarisk, brezk og kanadísk
félög eiga þar einnig hlut að
máli. Við þessa alúmínbræðslu
eiga að starfa um 1500 Ghana-
búar, og er talið að verksmiðj-
an muni kaupa raforku fyrir
sem svarar 300 milljónum kr.
á ári, auk þess sem hún greið-
ir öll opinber gjöld. Um fram-
kvæmdir þessar ritaði Jónas
Haralz, ráðuneytisstjóri, m.a. í
Mbl. hinn 19. desember sl.:
„Þá hafa þeir einnig byggt
glæsilega virkjun í Voltaánni,
og þar er nú verið að reisa 120
þúsund tonna alúmínverk-
smiðju sem Kaiser-fyrirtækið
bandaríska á og rekur, en raf-
orkuna kaupir það af Ghana-
mönnum. Er fyrirkomulagið í
grundvallaratriðum það sama
og ætlunin er að verði hér og
raforkuverðið er svipað. Er at-
hyglisvert, að þrátt fyrir þá á-
kveðnu þjóðernisstefnu, sem
ríkjandi er og þrátt fyrir það,
að hagkerfi landsins er í grund
vallaratriðum sósíalískt hefur
aldrei neitt annað komið til
álita en að erlent einkafyrir-
Frá byrjunarframkvæmdum v*ð Voltastifluna fyrir fjórum
arum.
Einútur Þorsteinsson:
Hugleiðing um hókina
um Davíð Stefánsson
EIN þeirra bóka, sem út hefur
komið á þessum vetri, er minn-
ingabók um skáldið frá Fagra-
skógi, Davíð Stefánsson. Þar er
að finna safn nokkurra ritgerða,
þar sem ýmsir vinir og kunn-
ingjar skáldsins minnast kynna
sinna af því, eða einstakra at-
burða frá þeirri kynningu, auk
þess sem sumir þeirra segja frá
tildrögum þess, hvers vegna sum
fegurstu Ijóð skáldsins urðu til.
— Vel er að slík bók skyldi gef-
in út og mætti áframhald verða
slíkrar útgáfu, því þrátt fyrir
ágæti þessarar bókar gefur auga
leið, að um svo storbrotinn lista-
mann sem Davíð Stefánsson og
svo sérstæðan persónuleika, sem
hann hefur borið, hljóta þeir, sem
af honum höfðu kynni, að eiga
það mikið safn minninga, á mörg
um svióum, að efni væri í fleiri
bækur.
Um það verður varla deilt að
Davíð Stefánsson sé ástsælasta
skáld, sem íslenzk þjóð hefur
alið, Og það, sem meira er, þær
ástsældir þjóðar sinnar hlaut
hann strax, er hans fyrsta ljóða-
bók kom út. — Flest, ef ekki öll,
hin mörgu góðskáld íslendinga,
urðu árum — jafnvel áratugum
saman að berjast við andúð og
skilningsleysi samtíðar sinnar og
hlutu ekki viðurkenningu þjóð-
arinnar fyrr en langt var liðið
á ævi þeirra, og ýmis urðu að
bíða þar til komið var á grafar-
bakkann eða í gröfina eftir þeirri
viðurkenningu sem verk þeirra
og snilli höfðu verðskuldað að
fá. —
En svo sem vizkugyðjan Pallas
Aþena stökk alvopnuð úr höfði
Seifs, í trúarbrögðum Hellena,
svo haslaði Davíð Stefánsson sér,
ungur að árum hið innsta sæti í
huga og hjörtum þjóðarinnar,
sem hinn goðborni snillingur óðs
og anda.
Það var sama um hvað Davíð
orti, hvort heldur það var dýrð-
aróður til íslenzkrar náttúru,
„um tign hinna bláu fjalla“, um
„bæi, sem biðu í dalnum og báta
við fjörusand", eða hann kvað
um tryggðir og hreysti Helgu
Haraldsdóttur, eða vonbrigði
klausturnunna, sem innan grárra
múra klaustursins' þjáðust af
þeirri hugsun, „að kærleikur,
von og kristin trú hafi komið
þar inn til að deyja,“ allt sem
hann kvað fann hljómgrunn í
hjörtum þjóðarinnar, — varð orð
af hennar orði. Og þegar hann
sló á strengi ásta og munaðar,
skipti ekki máli hvort hann kvað
um íslenzkar daladætur, eða blóð
heitar Caprímeyjar, undir suð-
rænni sól Miðjarðarhafsstranda,
hvar og hverri, sem sá óður var
sunginn, varð hann sú töfrum
vígða lind, er streymdi til hvers
þess hjarta, sem átti sína feg-
urstu drauma í ástum og þrá.
Það fór allmikið orð af því, að
Davíð Stefánsson væri ástamað-
ur og víkja enda sumir kunn-
ingjar hans að því í umræddum
minningum. — Og eitt er víst,
að áreiðanlega hafa engin ís-
lenzk ástarljóð verið lesin af
fleiri augum, eða sungin af fleiri
vörum, en sum hin fegurstu ást-
arljóð Davíðs. Þau urðu bókstaf-
lega himinborin dýrðaróður
okkur, sem þá vorum ung og
uppvaxandi, dýrðaróður, sem
varpaði þeim helgiljóma yfir ást
ina og unað hennar, að við lestur
sumra þeirra ljóða komu í hug
hin fornu orð: „Drag skó þinn
af fótum þér, því sá staður sem
þú stendur á er heilög jörð.“
Og trú mín er það, að ef ís-
lenzk æska hættir að lesa, læra
og tigna ástarljóð Davíðs Stef-
ánssonar, sé ekki einungis að
bókmenntasmekkur hennar sé á
refilstigu leiddur, heldur sé þá
og einnig einhvers orðið vant í
ást hennar og tilfinningar.
í minningabók þeirri um skáld
ið frá Fagraskógi sem hér um
ræðir, segir frú Hulda Stefáns-
dóttir, skólastjóri á Blönduósi, í
skemmtilega skrifaðri grein frá
þeim atburði, er hún telur að
orðið hafi þess valdandi, að
Davíð Stefánsson orti Dalakof-
ann, kvæði, sem á sinni tíð varð
áreiðanlega dáðasta ástarljóð ís-
lenzkrar tungu og sem langa tíð
mun ylja þeim um hjartarætur,
sem meta og virða göfgi fagurra
ásta og Ijóðrænnar snilli. —
Frú Hulda telur að fyrstu drög
Davíðs að þessu ljóði hafi orðið
eftir ferðalag, sem þau Davíð
fóru saman yfir norðlenzka
heiði, þar sem yfir þau skall
niðdimm þoka. Kemst frúin svo
að orði um þetta ferðalag, með-
al annars:
„Ýmsar kynjamyndir birtust
okkur þá í þokunni og varð okk-
ur skrafdrjúgt á þessari sein-
förnu leið. Birtust okkur hallir
og huldufólk, auk þess sem við
þóttumst sjá inr í hulda ævin-
týra heima.......“ — Dýrðlegir
hafa þeir ævintýraheimar verið,
er í huga skáldsins seiddu fram
þessar setningar:
„Kysstu mig......Kysstu mig.
Þú þekkir dalinn, Dísa,
þar sem dvergar búa í steinum
og vofur læðast hljótt.
Og hörpusláttur berst yfir hjarn
og bláa ísa
og huldufólkið dansar um
stjörnubjarta nótt.
Þó landið okkar, Dísa, sé vetrar-
örmum vafið,
þá veit ég að þú hræðist það
ekki að fylgja mér.
Því senn mun vorið koma að
sunnan, yfir hafið.
Ég sé það speglast, Dísa, i aug-
unum í þér.“ —
Ætli fegurri óður hafi ortur
verið nokkurri íslenzkri konu?
Og máske verður þess langt að
bíða, að hliðstætt ástarljóð auðgi
bókmenntir okkar.
Skemmtilegt er og að fá fyrir
almenningsaugu frásögnina um
það hvernig kvæðið „Hvíta hind-
in“ varð til, t-n það kvæði mun,
eins og dr. Sigurður Nordal seg-
ir, hafa orðið ástsælast af síð-
ari ára kvæðum Davíðs. — Og
frásögn Davíðs, sem sr. Pétur
Sigurgeirsson tiífærir, af tildrög-
um þess að Davíð orti hinn ó-
dauðlega sálm „Ég kveiki á
kertum mínum“, er sú dýrðar-
perla manngöfgi og kærleika, að
sízt hefði mátt í gleymsku falla.
Hún er sú lærdómslind mann-
kyni öllu að helzt minnir á sum-
ar sögur kærleiksverka meistar-
ans mikla frá Nazaret, sem Davíð
svo heitt dáði í trú sinni og ljóð-
um.
Og þegar hugurinn hvarflar að
þeim atburði, er Davíð býðst til
að uppfylla óskir og þrár hins
ósjálfbjarga, lamaða stúlkubarns,
um að komast til guðsþjónustu
á föstudaginn langa, með því að
bera hana til og frá kirkju, verð-
ur enn auðskildara en áður, að
stórskáldi með slíkt hugarfar
veitist létt að mæla fram hin
innblásnu orð:
„Þú veizt er veikir kalla,
á vin að leiða sig.
Þú sérð og elsxar alla,
þó allir svíki þig.“
Sá einn býðst ótilkvaddur að
vinna slíkt kærleiksverk, sem
hér um ræðir, sem öðrum betur
skilur og metur hinn guðdóm-
lega fórnaranda Jesú Krists.
Þó þessi minningabók sé eðli-
lega ekki nema lítið brot af því,
sem rita mætti og vafalaust verð
ur ritað um líf og einkenni
Dávíðs Stefánssonar, er að henni
mikill fengur. Þetta er falleg bók,
skrifuð af hreinskilnum vinum
skáldsins og aðdáendum, mönn-
um, sem voru svo lánsamur að
kynnast hans stórbrotnu og sér-
stæðu yfirburðum og einnig
þeim misfellum í lífi hans, sem
öllum dauðlegum mönnum
fylgja. — Og sumar þessar minn-
ingargreinar eru snilldarverk,
enda af snillingshöndum skráð-
ar. —
Við hin mörgu, sem dáðum
Davíð Stefánsson allra skálda
mest, en höfðum af honum eng-
in persónuleg kynni, fögnum því
og þökkum að eignast þessa
fögru bók. —