Morgunblaðið - 30.01.1966, Blaðsíða 17

{ Sunnu3agur 30. januar 1966
MORGU N BLAÐIÐ
17
Innflutningsfrels-
ið aukið
NÚ er svo komið, að yfir 86%
af" heildarinnflutningi lands-
manna er frjáls, en við upphaf
viðreisnarinnar fyrir 6 árum var
Ihér allt reyrt í höft og fjötra,
eins og kunnugt er. Ekki er auð-
velt að meta hvern hag lands-
menn hafa haft af innflutnings-
frelsinu, en þar er áreiðanlega
um gífurlegar upphæðir að
ræða, beint og óbeint. Áður var
það svo, að oft voru fluttar inn
dýrar og lélegar vörur frá jafn-
virðiskaupalöndunum ,vegna þess
að viðsemjendur okkar vissu, að
við áttum ekki frjálsan gjald-
eyri og vorum tilneyddir að
kaupa við þá samkvæmt þeirra
skilmálum, og auðvitað reyndu
þeir að ná eins góðum kjörum
og þeim var unnt.
En þegar við gátum sezt að
eamningaborði með öfluga gjald-
eyrisvarasjóði að bakhjalli, kom
annað hljóð í strokkinn, og mörg
dæmi eru um stórfelldar verð-
lækkanir og betri viðskiptakjör,
þegar við þurfum ekki lengur að
taka við því, sem að okkur var
rétt.
Viðskiptafrelsið hefur einnig
valdið því, að hér er nú mikið
vöruframboð og mun þó fara vax
andi eftir síðustu aðgerðirnar til
að auka frjálsan innflutning. En
hið mikla framboð góðrar vöru
er e.t.v. mesta kjarabótin, sem
landsmönnum hefur hlotnazt.
Nú geta menn fengið þá vöru,
sem þeir þarfnast, þegar þeir
þarfnast hennar, og þeir geta
fengið vöruna eins og þeir vilja
hafa hana, í stað þess sem áður
var, þegar skortur var á fjöl-
inörgum nauðsynjum.
Viðskiptin við
kommúnistaríkin
Enn eru nokkur vöruskiptavið-
skipti við kommúnistaríkin, en
sem betur fer er nú útlit fyrir,
að þau leggist með öllu niður,
áður en langt um líður. Þar með
er ekki sagt, að við munum ekki
áfram skipta við þessi lönd. Þvert
é móti er full ástæða til að ætla,
að viðskipti okkar við þau verði
éfram mikil, en aðeins með öðr-
um og heilbrigðari hætti en ver-
ið hefur fram að þessu.
Sannleikurinn er sá, að komm-
únistarikin í Austur-Evrópu hafa
gert sér grein fyrir því, eins og
við fslendingar nú á síðustu ár-
um, að vöruskiptaviðskipti eru
engum til hagsbóta, og eru þau
þess vegna smám saman að
hverfa frá slíkum viðskiptahátt-
um og ta'ka í stað þeirra upp
frjáls viðskipti. Stjórnendur þess
ara landa hafa gert sér grein
fyrir því, að frjálsræðið í efna-
hags- og viðskiptamálum, sem að
undanförnu hefur verið megin-
stefna Vestur-Evrópuríkja, hefur
fært þeim heim mikla auðlegð
og almenna hagsæld, og þeir sjá,
að þeir verða að fikra sig í áttina
til frjálsræðis, ef þeir eiga að
geta gert sér vonir um efnahags-
framfarir, sem séu eitthvað í lík-
ingu við það, sem á sér stað í
hinum frjálsa heimi.
Það hefur þess vegna ekki kom
ið flatt upp á menn, þótt í ýms-
um viðræðum við ráðamenn í
viðskiptamálum kommúnistaríkj-
anna hafi komið glöggt í Ijós, að
þau stefna að frjálsari viðskipta-
háttum og óskuðu jafnvel eftir
því, að viðskiptin við okkur færð
ust inn á þá braut.
Vandamál samfara
breytiiigum
Auðvitað rísa alltaf vandamál,
þegar breytingar eru gerðar á
efnahags- eða viðskiptasviðinu.
Þegar nýjar, betri eða ódýrari
vörur eru fluttar til landsins,
sem áður hafa verið bannvara,
hlýtur það að skapa ný vanda-
mál fyrir þá, sem framleitt hafa
þessa vöru til innanlandsnotkun-
ar. Þetta er augljós staðreynd,
sem menn hvarvetna hafa gert
sér grein fyrir, en engu að síður

Þannig liti alúmínverksmiðjan í Straumsvík út.
talið það frumskilyrði batnandi
lífskjara að örva viðskipti milli
landa og stefna nú meira og
minna að afnámi tollverndar.
Hér hefur verið og er enn
meiri tollvernd en þekkist í
nokkru nágrannalanda okkar,
þótt hún hafi að vísu á ýmsum
sviðum verið nokkuð minnkuð.
En frjálsræðið í innflutnings-
verzluninni hefur samt skapað
sumum iðnfyrirtækjum nýja erf-
iðleika, sem þau raunar máttu
vita fyrir, því að ekki hefur verið
farið dult með það, að stefnt
væri að meira frjálsræði í inn-
flutningsverzlun og tollalækkun-
um.
í einstökum tilfellum má vera
að þessir erfiðleikar séu óeðlilega
miklir, og þarf þá að taka þau
mál til sérstakrar athugunar,
enda verður stöðugt að meta all-
ar aðstæður og gera nauðsynleg-
ar breytingar. En í meginefnum
er ekkert vafamál, að það er ís-
lenzkum iðnaði til góðs ,eins og
þjóðarheildinni, að hafa hæfilega
samkeppni og aðhald.
manna eru að brjótast í því að
koma sér upp sem beztu hús-
næði.
En almenningur skilur mæta-
vel, að það er ekki sóun að
byggja fullkomið atvinnuhús-
næði. Það er að sínu leyti jafn
heimskulegt að burðast við rekst
ur í óhæfu húsnæði og með slæm
um vélakosti, eins og það væri að
hlífast við að kaupa fullkomn-
ustu fiskiskipin. Undirstaða lífs-
kjaranna er verðmætasköpun fyr
irtækjanna. Þess vegna er ekki
síður nauðsynlegt að byggja hag-
kvæmt húsnæði til atvinnurekstr
ar, en t.d. íbúðarhús.
Án hagkvæms húsnæðis getur
íslenzkur iðnaður ekki þróazt
eðlilega og verið samkeppnishæf-
ur, en ef vel er að honum búið
í þessu efni, gagnstætt því sem
stjórnarandstæðingar vilja, er
ekkert efamál að heilbrigð sam-
keppni mun styrkja hann og efla,
eins og raunin hefur orðið t.d. í
Noregi, þar sem menn óttuðust,
að iðnaður mundi mjög fara
halloka, er Norðmenn gengu í
það er ekkert efamál að þeir,
sem í henni voru, sáu flestir eftir
því, enda vildu jafnan sem
minnst um förina tala“.
Og þannig mun einnig verða
um afturhaldsmenn nútímans og
aðra þá, sem af annarlegum á-
stæðum og vegna pólitískra þving
ana tjá sig mótfallna mestu stór-
framkvæmdum í atvinnulífi ís-
lendinga.
Hve mikið
vinnuafl?
Við þá menn, sem eru á móti
framförum, þýðir ekki að rök-
ræða um stóriðju. Þeir mála
þann gamla á vegginn og líta
ekki af honum. Þannig var t.d.
tilgangslítið að ræða um bygg-
ingu Sementsverksmiðjunnar við
mann, sem hélt því statt og stöð-
ugt fram, að öll fiskgengd mundi
hverfa úr Faxaflóa, ef þaðan
yrði dælt skeljasandi, og jafnvel
þótt einhverjir tittir fengjust,
mundu þeir verða eyðilagðir í
REYKJAVÍKURBRÉF
Styrkur
iðnaðarins
Síðustu áratugina hafa þróazt
hér á landi ýmis öflug og þýð-
ingarmikil iðnfyrirtæki, sem
framleiða vörur, sem eru fylli-
lega samkeppnisfærar, bæði að
verði og gæðum, við það, sem
bezt gerist erlendis. En á öðrum
sviðum er varan dýrari og stund-
um lakari en á heimsmörkuðum.
Þrátt fyrir það er eðlilegt að
vernda ýmsa iðnaðarframleiðslu
með nokkrum tollum, en mest er
þó auðvitað um vert að leitast við
að bæta aðstöðu iðnaðarins, svo
að hann verði samkeppnisfær á
sem flestum sviðum.
Það er ánægjulegt að á undan-
gengnum árum hafa ýmis iðn-
fyrirtæki getað reist ný verk-
smiðjuhús og komið sér upp full-
komnum vélakósti, enda var á
þessu brýn þörf eftir langvar-
andi fjárfestingarhöft og stöðn-
un, sem þeim var samfara. Þessi
þróun þarf að halda áfram, og
jafnt og þétt þarf að styrkja fjár-
hagsafkomu iðnaðarins, svo að
honum reynist kleift á hverjum
tíma að aðlaga sig breyttum að-
stæðum og koma við fyllstu
tækni.
Arásiruar
a íonaomn
En það er athyglisvert, að eitt
af því, sem stjórnarandstæðingar
telja að ríkisstjórnin hafi verst
gert, er, að hún skuli hafa leyft
byggingu atvinnuhúsnæðis og af-
numið fjárfestingarhöft. Er linnu
laust hamrað á því að verið sé að
sóa fjármunum þjóðarinnar, þeg-
hafa t.d. Vestur-Evrópuþjóðirar þróttmikil fyrirtæki dugnaðar
Laugard- 29. jan. .
EFTA, en staðreyndin er sú, að
hann hefur stóreflzt nú síðustu
V innuaf lsskortur
Á tímum vinnuaflsskorts er
líka ljóst, að eina leiðin til að
auka framleiðsluna og bæta lífs-
kjörin er sú að láta vélarnar og
tæknina vinna. Þess vegna ber
að leggja megináherzlu á sem
fullkomnust vinnubrögð á sem
flestum sviðum. Að þessu er nú
stefnt í iðnaði, og í sjávarútvegi
‘hefur orðið gjörbylting í þessu
efni, með tilkomu hinna nýju og
fullkomnu fiskiskipa.
Sú gífurlega framleiðsluaukn-
ing, sem orðið hefur víða iim
heim og gjörbreyting lífskjara
til hins betra, byggist fyrst og
fremst á tækninni, á hagnýtingu
vélanna til stórframkvæmda,
hinni svokölluðu stóriðju.
Nú hillir undir það, að stór-
framleiðsla verði hafin hér á iðn-
aðarsviðinu með byggingu alú-
mínbræðslu í Straumsvík, og
þar með verði unnt að ráðast í
fyrstu stórvirkjunina hér á landi.
Þetta eru gleðileg tíðindi, sem
allir framsæknir menn hljóta að
fagna, þótt auðvitað heyrist hjá-
róma raddir afturhaldsmanna,
eins og ætíð, þegar stórverkefnin
eru á döfinni.
En andstæðingar stóriðjunnar
mættu gjarnan minnast þess,
hvernig litið er á þá, sem áður
börðust gegn mestu framfaramál-
um. Þeir mættu t.d. gjarnan lesa
um bændaförina 1905, þegar
hindra átti fyrirætlanir Hannes-
ar Hafsteins um símalagningu til
landsins. Um bændaförina segír
Þorsteinn Gíslason í þáttum úr
stjórnmálasögu íslands 1896 til
1918:
„Förin várð árangurslaus, og
fiskvinnslustöðvunum á Akra-
nesi vegna sementsryks.
Hinsvegar er sjálfsagt að ræða
það vandamál, hvernig bezt sé
að leysa vinnuaflsþörfina við
byggingu alúmínbræðslu og Búr-
fellsvirkjunar. Auðvitað er, eins
og nú háttar til, vandamál að fá
mannafla til þessarar fram-
kvæmdar, eins og allra annarra.
Samt er miklu meira úr þessum
vanda gert er efni standa til,
einkum þó að því er rekstur alú-
mínbræðslunnar varðar, eftir að
hún hefur risið. En við 30 þúsund
tonna alúmínbræðslu, sem fyrst
verður byggð, starfa aðeins innan
við 300 manns, eða svipað og t.d.
í Vélsmiðjunni Héðni í Reykja-
vík. En um 500 menn munu
starfa við 60 þúsund tonna alú-
mínbræðslu.
Hreinar gjaldeyristekjur af
verksmiðjunni munu verða ná-
lægt 300 milljónum króna á ári,
og samsvarar það því að hver
starfsmaður skili í hreinum gjald
eyristekjum 600 þúsund krónum
árlega, sem er -miklu meira en
þekkist í nokkurri atvinnugrein
hérlendis, og er t.d. áætlað að í
fiskveiðum og fiskiðnaði hafi
hreinar gjaldeyristekjur á mann
árið 1964 verið um 200 þúsund
krónur, en e.t.v. eitthvað meiri
síðastliðið ár.
Til samanburðar við mannafla-
þörf 30 þúsund tonna alúmín-
bræðslu, má hugsa sér, að við
hvern hinna nýju fiskibáta séu
beint og óbeint bundnir tuttugu
menn, sem líklega er varlega á-
ætlað. Heildarmannaflinn, sem
þarf við rekstur verksmiðjunnar
er þá svipaður því, sem þarf við
15 slík skip. Á undanförnum ár-
um hafa sem kunnugt er verið
fluttir inn tugir fiskiskipa ár-
lega, enda fjölgaði fiskiskipum
frá 1959 til 1965 um 100.
Nú er sagt að nóg sé komið af
fiskiskipum og má vera að svo
sé. En ef því stórverkefni, að
endurbyggja fiskiskipaflotann, er
lokið að sinni, er þá ekki ljóst,
að einhver ðnnur mikilvæg verk-
efni verða að taka við, því að
naumast hugsa menn sér stöðn-
un — og getur það þá verið svo ó
skaplegt að binda mannafla, sem
svarar til þess, sem þarf til rekstr
ar 15 fiskiskipa, við þettá mikil-
væga fyrirtæki, og síðan nokkru
meira þegar verksmiðjan er
stækkuð?
r
A byggingar-
tímanum
En menn benda réttilega á, að
meiri mannafla þurfi á bygging-
artíma Búrfellsvirkjunar og alú-
mínbræðslu, enda verði heildar-
mannaflinn, sem þarf við þessar
framkvæmdir á sumarmánuðun-
um 1968, nær 900 manns. En þess
ber þá að gæta, að virkjun verð-
um við að fá, hvort sem alúmín-
bræðsla rís eða ekki, og meiri-
hluti vinnuaflsins er einmitt við
virkj unarf ramk væmdirnar.
Á árunum 1965 til 1968 mun
karlmönnum við atvinnustörf
fjölga um a.m.k. 4200, og sést af
því að vinnuaflsþörfin er aðeins
brot aukningarinnar á vinnu-
markaðinum. Þá má einnig benda
á, að meðalvinnuframlag íslend-
75 þúsund mannára, þ.e.a.s. að 75
inga er talið vera sem svarar til
þúsund menn vinni fullan vinnu-
dag allt árið. 30 þúsund tonna
alúmínbræðsla tekur því einungis
innan við ¥2 % af heildarvinnu-
aflinu, og ætti engum að vaxa
það í augum. A.m.k. er fráleitt að
tala um, að það stofni öðrum at-
vinnuvegum í hættu.
Mikil atvinna
Vissulega er hér mikil at-
vinna, og ættu menn fremur að
gleðjast yfir því en hryggjast.
En því miður er engin vissa fyrir
því að atvinna verði jafn mikil
árin 1967 og ’68, þegar fram-
kvæmdir verða í hámarki við Búr
fellsvirkjunina og byggingu alú-
mínbræðslu. Ef atvinna yrði mun
minni eftir eitt til tvö ár er hætx
við að skrýtið yrði upplitið á
þeim mönnum, sem í alvöru tala
um, að stóriðjuframkvæmdir eigi
ekki að hefja vegna vinnuafls-
skorts.
Vonandi verður samt atvinna
mikil þá eins og nú, og sjálfsagt
er að gera ráðstafanir til að haga
öðrum framkvæmdum svo, að
sem minnstur vandi sé samfara
því að hrinda þessu verkefni í
framkvæmd. Og er eðlilegt, að
það mál sé rækilega rætt, bæði
af stjórnarvöldum og fulltrúum
atvinnuveganna, þótt enginn geti
nú í dag gert sér grein fyrir því,
hvaða ráðstafanir verði nauðsyn-
legt a'ð gera eftir eitt og tvö ár.
Hitt er ljóst, að fjárfesting
verður að halda áfram hér á
landi, ekki einungis í sama mæli
og hingað til, heldur verður hún
að aukast, og ekkert tækifæri
býðst betra en það, sem unnið
hefur verið að nú um langt skeið,
stórvirkjun í Þjórsá og bygging
alúmínbræðslu. Það ætti öllum
að vera ljóst, sem á annað borð
fást til að hugsa um það hleypi-
dómalaust.