Morgunblaðið - 05.04.1966, Blaðsíða 8

8
MORGU NBLAÐID
\
Þriðjudagur 5. apríl 1966
Alfrumvarpið til 1. umræðu í Neðri-deild:
Nýtum auðæfi f allvatna
til nýrrar iðnvæðingar
— sagði Jóhann Hafstein, iðnaðarmálaráðherra
L umræða um frumvarp til
Iaga iuu staðfestingu samnings
milli rikisstjórnar íslands og
Sviss Aluminium um byggingu
álbræðslu hér á landi, var til
L umræðu í Neðri deild Alþing-
is siðastliðinn laugadag. Jóhann
Hafstein, iðnaðarmálaráðherra
fylgdi frumvarpinu úr hlaði af
hálfu ríkisstjómarinnar. I fyrri
hluta ræðu sinnar rakti hann
hina einstöku kafla aðalsamn-
ingsins, en hann er í sjö köfl-
um. Skýrði hann helztu ákvæði
hinna einstöku kafla, svo sem
um almenn fyrirheit og ábyrgðir
af hálfu rikisstjómarinnar og
hins svissneska fyrirtækis um
byggingu mannvirkja og skyld
efni, rekstur álbræðslunnar, á-
kvæði um mengun, um tolla, að-
flutnings- og útflutningsgjöld
starfslið fyrirtækisins, skattamál
lausn ágreiningsefna og fleira.
Um skattamál álbræðslunnar
sagði iðnaðarmálaráðherra, að
gætt hefði nokkurs misskilnings,
þegar vitnað er í að hún eigi
aðeins að greiða framleiðslugjald
og njóti því skattfríðinda af þeim
sökum. Hér kemur ýmislegt til
álita, sem menn verða að gera
sér grein fyrir, að þetta eina
framleiðslugjald hefur verið það
miðað, að skattlagning álbræðsl-
unnar verði ekki lægri en hún
mundi vera samkvæmt hæstu
skattaálagningareglum, sem í
gildi eru hér á landi. „Það eru
mörg rök sem að því hníga“,
sagði iðnaðarmálaráðherra, að
hafa eitt framleiðslugjald eða
slíkt skattafyrirkomulag. Með
því hefur verið hægt að búa
nokkuð örugglega um skatt-
igreiðslur fyrirtækisins, og á það
var lögð mikil áherzla í samn-
ingagerðinnd, að um það ríkti
sem minnst óvissa, miðað við
að verðið verði óbreytt á áli. Þá
munu skatttekjur af bræðslunni
fyrstu 25 árin nema i|imum 14
hundruð milljónum króna í er-
lendum gjaldeyri, og miðað við
þann atvinnurekstur, sem við
höfum hér á landi, þá eru skatt-
gjöld miklu hærri á hvern ein-
stakling, sem þar vinnur held-
ur en annars staðar sem til þekk-
ist í okkar atvinnurekstri. Þá
benti iðnaðarmálaráðherra á, að
það væri misskilningur, að þetta
væri eina skattgjaldið sem þessi
álbræðsla greiðir, því hún mun
greiða margvísleg önnur gjöld,
svo sem hvers konar félagsgjöld,
launaskatt, söluskatt af vörum
og þjónustu er hún kaupir hér
á landi, margvísleg leyfisgjöld
og fleira.
Þá vék iðnaðarmálaráðherra
að ákvæðum kaflans um deilur,
alþjóðlega gerð, og lög þau, sem
fara skal eftir. Hann sagði að
því færi fjarri, að það væri
lítilsvirðandi fyrir okkur að hafa
f samningum ákvæði um alþjóð-
leg gerð, ef meiriháttar deil-
ur rísa. Sérstaklega þegar höfð
væri í huga ákvæði 41. gr. samn
ingsins um lög þau, sem fara
skal eftir í sambandi við slíka
gerð. Fari málið í hina alþjóð-
legu gerð“, sagði iðnaðarmála-
ráðherra, þá á hún að úrskurða
eða sá gerðardómur, að íslenzk-
um lögum og þeim reglum þjóð-
arréttar sem við kunna að eiga,
Jóhann Hafstein
iðnaðarmálaráðherra
þá.m. þeim grundvallarreglum
laga, sem almennt eru viður-
kenndar af siðmenntuðum þjóð-
um. Ég tel ekki að við íslend-
ingar fyrirgerum neinum sóma
okkar, þó að við segjum, að við
skulum jafnhliða íslenzkum lög-
um fara að grundvallarreglum
laga, sem almennt eru viður-
kenndar af siðmenntuðum pjóð-
um. Ég tek það alveg skýrt
fram, að mér er ekki kunnugt
um neinar grundvallarreglur ís-
lenzkra laga sem brjóta í bága
við almennar grundvallarreglur,
sem viðurkenndar eru af sið-
menntuðum þjóðum. í þessu sam
bandi ber einnig að hafa í huga
alþjóðasamning um lausn fjár-
festingardeilna milli ríkja og
þegna annarra ríkja, en það er
Alþjóðabankinn, sem hefur
beitt sér fyrir gerð þessa al-
þjóðasamnings um lausn á fjár-
festingardeilum milli ríkja og
þegna annars rikis. Á því ári
sem liðið er nú síðan Alþjóða-
bankinn lagði samninginn til
undirskriftar við aðildarríkin að
bankanum, hafa 35 ríki undir-
ritað hann, þá.m. bæði Danmörk
og Svíþjóð. Mér er ekki full-
kunnugt hvort Noregur hefur
undirritað hahn, en England og
Bandaríkin. Þetta tel ég bera vott
um það, sem að stefnir í hinum
siðmenntaða heimi með stöðugt
vaxandi alþjóðlegum samskipt-
um. Er vissulega ekki hægt að
álíta annað en hin 35 ríki stefni
að því að fullgilda slíkan samn-
ing með tilheyrandi gerðardómi,
og telji sér ekki vansæmd í
slíku. Meðan þessi samþykkt
sem ég hef nú vitnað tii, svo-
kölluð SlO-samþykkt, er ekki
komin til framkvæmda eða full-
gilt af íslandi og Sviss, eru
ákvæði um sérstakan gerðardóm,
sem í grundvallaratriðum
byggja hinsvegar á sömu for-
sendum og sömu reglum um
íslenzk \óg sem fara skal eftir
og legg ég megináherzlu á það.“
Þá vék iðnaðarmálaráðherra
að ýmsum gagnrýnisatriðum,
sem fram hefðu komið á samn-
ingi í vantraustsumræðunum á
dögunum. Han benti á, að það
hefði ekki verið mikil ásókn á
íslendinga frá erlendum fyrir-
tækjum að setja hér upp ál-
bræðslur, og hafa hér þó farið
frajn viðræður, bæði við frönsk
og amerísk, og reyndar fleiri
álbræðslufyrirtæki, og að þau
kjör, sem okkur standa nú til
boða væru mjög hagstæð. „Stund
um er sagt“, sagði Jóhann Haf-
stein, að norskar álbræðslur
greiði hærri skatta en fyrirhug-
að er að verði hér á landi, en
svo er ekki. Skattstiginn í Nor-
egi er að vísu töluvert hærri
en hér, hann er 54% en 33%%
hér á landi, en afskriftarreglur
eru með þeim hætti í Noregi,
að álbræðslurnar eru veruega
skattfrjálsar fyrstu árin, og þær
álbræðslur ríkisins, sem borga
hæsta skatta, og hafa borgað
á undanförnum árum í Noregi
hafa ekki borgað 20 dollara á
framleitt tonn, heldur ekki nema
18% dollar og aðrar verksmiðj-
ur minna. Og ég hef það fyrir
satt, að það muni vera litlir
skattar, sem Húsnes-verksmiðj-
an greiðir fyrsta árið, miðað við
þær reglur sem Norðmenn hafa
um afskriftir. Og það tekur al-
veg sérstaklega ti'l þeirra
bræðslna, sem staðsettar eru í
strjábýlinu.
Þá er sagt, að raförkuverð
sé hærra í Noregi. Það er rétt
að því er tekur til þeirra nýju
samninga, en það er mjög mik-
ið af samningum í Noregi, þar
sem raforkuverð er töluvert mik
ið lægra heldur en hér er um
samið, og það standa yfir tölu-
verða deilur um það í Noregi,
hvort rétt stefna sé hjá þeim
að halda uppi því raforkuverði,
sem nú er haldið uppi. Og það er
vegna þess að flestir eða allir
þar eru sammála um að kapp-
kosta að virkja vatnsaflið, og
það á eins skfömmum tíma og
hægt er, og áður en kjarnorka
kemur til, sem á tilteknum tíma
er áætluð að muni verða miklu
ódýrari heldur en vatnsaflið til
rafmagnsframleiðslu, eftir því
sam álit sérfræðinga er í þessu
sambandi. Menn hafa tekið það
eins og einhverja furðufrétt að
rafmagnið sé lægra hér heldur
en í Noregi, en það er einmitt
þess vegna, em verksmiðjan er
reist hér, en ekki í Noregi. Norð-
menn hafa m.a. misst af þessari
verksmiðju af þessum sökum.
En Norðmenn gera sér Ijóst, og
einnig okkar sérfræðingar, að
það er engin orka, ekki einu
sinni kjarnorka, sem getur
keppt við afskrifaðar vatnsafls-
virkjanir. Þess vegna hafa Norð-
menn lagt svo mikið kapp á að
reyna að ljúka virkjun fallvatna
sinna á mjög skömmum tíma.
Iðnaðarmálaráðheira ræddi
vinnuaflsvandamálið og sagði:
Meðan álbræðsla er í bygg-
ingu er talið að vinnuafli fjölgi
um 17 þúsund manns á vinnu-
markaðinum, og aðrar aðstæður
benda til þess að vinnuaflsvanda
málið þurfi ekki að vera sérstakt
vandamál vegna álbræðslunnar.
Þetta er vandamál í dag og hef-
ur verið vandamál undanfarin
ár. Mér er alveg kunnugt um at-
vinnurekendur, bæði í sjávarút-
vegi og öðrum atvinnugreinum,
sem er fyllilega ljóst, að hvort
sem 450 manns vinna í álbræðslu
eftir tíu ár eða hvort tveggja ára
byggingartími tekur eitthvað af
vinnuaflinu, þá er það ekki það
Framhald á bls. 12
Vinsælar
fermingagjafir
SVEFNPOKAR mjög vandaöir.
FERÐAFATNAÐUR, alls konar.
og SPORTFATNAÐUR
í mjög fjölbreyttu úrvali.
ALLT aÖeins úrvals vörur
GEYSIR HF.
VESTURGÖTU 1.
Stór húseign
3 stórar hæðir,' ris og kjallari á góðum stað í mið-
bænum til sölu steypt í hólf og gólf. Hentugt fyrir
félagsstarfsemi eða skrifstofur. Selst í einu lagi
eða pörtum.
Einnig 6 herb. ný íbúðarhæð við Lindarbraut.
Upplýsingar gefur (ekki í síma):
STEINN JÓNSSON, HDL.,
Lögfræðiskrifstofa — Fasteignasala
Kirkjuhvoli — Símar 19090 og 14951.
9alnfirðingai
Sigurgeir Gíslason teflir fjöltefli í Sjálfstæðishúsinu
í kvöld þriðjudagskvöld kl. 8,30.
Öllum er heimili þátttaka.
Þátttakendur eru beðnir að hafa með sér töfl.
F.U.S. Stefnir.