Morgunblaðið - 17.07.1966, Blaðsíða 8

9
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 17. júlí 1966

SKRH>DAL>UR — nafnið á
sína sögu eins og önnur heiti
á landinu okkar söguríka. Sú
saga er i Landnámu á þessa
leið:
Hrafnkell hét maður Hrafns-
son. Hann kom út síð landnáms
tíðar. Hann var hinn fyrsta
vetur í Breiðdal, en um vorið
fór hann upp um f jall.
Hann áði í Skriðudal og
Mýrar í Skriódal
Gísli Brynjólfsson skrifar:
Skin og skúrir í Skriödal
sofnaði, þá dreymdi hann, að
maður kom að honum og bað
hann upp standa og fara braut
sem skjótst. Hann vaknaði og
fór braut. En er hann var
skammt kominn, þá hljóp ofan
fjallið allt, og varð undir gölt-
ur og griðungur, er hann átti.
—O—
Það var sterkt skin milli
stórra skúra þennan dag, sem
staðið var við Skriðdalnum nú
í sláttarbyrjun. Skógurinn var
al-laufgaður, fyrir löngu, gras-
ið þaut upp hvern dag, því það
hafði verið samfelld sprettutíð
undanfarinn mánuð. Það hefur
sjálfsagt verið á svona degi,
sem sr. Bjarni Gizurarson kom
út á hlaðið í Þingmúla óg kvað
„þakklætisvísu fyrir blítt veð-
ur og gróða jarðar."
Gekk ég út, gott veður til
að sjá,
firrtur sút, fögur var jörðin þá,
sólin heilög skæra skein
og skýjanna ijómi.
Sorgar förguð mæða og mein
að mannanna dómi,
himinn blár, hlýviðrisdagur
söngur hár fuglanna fagur,
blíður klár, blómstranna hagur
stóð með prýði skraut og skart.
Almáttugur er vor Guð,
sem allt gjörir þetta. —
Já, það er ekki ólíklegt að
einmitt svona sé Skriðdælum,
eins og öðrum á Fljótsdalshér-
aði innan brjósts, þegar þeir
fagna blíðu þessa sumars eftir
snjóþungan vetur og kalt vor.
—O—
Skriðdalurinn liggur upp af
Völlum austan við Hallorms-
staðaháls. Þar er fagurt eins og
annars staðar á Héraði. Extir
dalnum miðjum fellur Gríms-
á, liðst um sléttar eyrar hæg-
lát og vinaleg, án straumkasta
og fossafalla. í hana falla ýms-
ar þverár, einkum að austan.
Beggja vegna árinnar eru grasi
grónar lendur undir aðlíðandi
brekkum sem víða eru skógi
vaxnar. Þar standa bæirnir,
reisulegar byggingar í stækk-
andi túnum. Vestan ár eru bæj
irnir í þessari röð: Vað, Geir-
ólfsstaðir (símstöð), Lynghóll,
iþaðan er víðsýni mikið yfix dai
inn, Mýrar, þar hefur löngum
verið hreppstjórasetur Skrið-
dæla, Flaga, mjög snoturt býli.
Er þá komið að dalamótum þar
sem Þingmúli klýfur dalinn í
Norður- og Suðurdal. Eftir
Norðurdal fellur Geitá, en
Múlaá eftir Suðurdal. Þær
Snæbjörn Jónsson,
bóndi Geitdal.
koma saman við Múlann og
mynda Grímsá. í Norðurdal
eru nú fjórir bæir í byggð.
Flaga, sem fyrr getur, Þorvaids
staðir, þar býr oddviti dalsin3
og Geitdalur vestan ár, og einn
bær að austan, Hátún, fjárjörð
mikil. Þar voru fyrrum beitar-
hús frá þingmúla meðan þar
var búið stórt með mörgu fé
á útigangi. Nokkru framar í
dalnum var bærinn Dalhús.
Þar er nú auðn.
Nú skal rakin bæjaröðin, að
austanverðu. Utast eru Sand-
fellsbæirnir, Stóra- og Litla
Sandfell og allangt á milli. í
andi Stóra-Sandfells er virkj-
unin við Grímsá. Það er eini
bærinn í Skriðdal,, sem hefur
rafmagn frá þeirri aflstöð og
ekki er enn vitað hvenær raf-
línur verða lagðar um dalinn.
Hinsvegar eru dieselstöðvar á
flestum bæjum. Víða falla
bæjalækirnir gegn um túnin.
Slíkar uppsprettur ljóss og
yls mundu Skaftfellingar löngu
vera búnir að virkja. En nú er
það úr tíma. Samveitan hlýtur
að leysa raforkumál Skriðdæla
eins og annarra landsmanna.
Næsti bær fyrir framan
Litla-Sandfell er Eyrarteigur.
Þá Hryggstekkur. Þá jörð átti
Búnaðarbankinn, en bjó þar
ekki, svo að hún var seld og
nú í eyði sem stendur, enda
húsalítil. Skammt þar framan
við eru Arnhólsstaðir. Þar er
samkomuhús, reisuleg bygging
þótt nokkuð sé komin til ára
sinna. Þá tekur við Suðurdal-
ur. Utast í honum austan Múla-
ár eru Hallbjarnarstaðir, þá
Víðilækur, alllangt er að næsta
bæ, Haugum. Fremsti bærinn
er Vatnsskógar. Þar liggur veg
urinn upp á Breiðdalsheiði.
Við endann á Skriðuvatni er
eyðibýlið Stefánsstaðir. Vestan
ár eru jarðirnar Borg og
Múlastekkur, áður fyrr báðar
hjáleigur frá Þingmúla. í Iandi
Borgar hafa verið reist tvö ný
býli, Hjarðarhlíð og Birkihlíð.
Eru þá taldar jarðir í Skrið-
dal, sem nú eru í byggð nema
Þingmúli. Verður nokkuð sagt
frá honum síðar.
Hvernig er svo með mann-
lífið í þessari litlu fallegu
sveit? Sjálfsagt í engu eða fáu
frábrugðið því, sem gengur og
gerist á þessari öld tækninnar,
framfaranna og fámennisins.
Eins og fyrr segir, eru nú 19
byggðir bæir í dalnum, tví-
býli á einum. Auk þess eru svo
tvö heimili við Grímsárvirkj-
un. Alls eru dalbúar 135, flest
á heimili 11 manns, fæst einn.
Það er einsetukona, sem situr
eignarjörð sína fremsta bæ í
Suðurdal, Vatnsskóga.
Skriðdælir eru gestrisnir og
góðir heim að sækja eins og
títt er um íslenzkt sveitafólk.
Þegar Sveinn Pálsson var á
ferð um þessar slóðir 1794 skrif
ar hann í dagbók sína:
Að sama skapi og gróðurinn
glæðist, jafnskjótt og komið
er austan yfir Öxarheiðina, svo
breytast og ýmsir aðrir hlutir,
bæði í sambandi við fólk og sið
venjur. — Yfirleitt leynir sér
bands Austur-Héraðs, sem
Skriðdælir eru í ásamt hinum
sveitunum austan Fljóts —
Snæbjörn Jónsson, bóndi í Geit
dal, hann er maður sem vilL
láta hlutina ganga. Það er eins
og neisti af honum áhuginn og
athafnasemin. „Þetta er fjalla-
jörð, erfið fjallajörð", segir
hann þegar maður spyr hann
hvernig sé að búa í Geitdal. —•
En það sér ekki á honum erfið-
ið. Hann stafar frá sér þeim
hressileik, sem maður smitast
ósjálfrátt af strax við fyrstu
kynni.
—O—
f Skriðdal mun jafnan hafa
þótt all gott undir bú. — Þar
er að vísu óþurrkasamt á sumr
um og snjóasamt á vetrum en
beitin ágæt þegar til jarðar
næst. Sökum þess hve landið
liggur hátt er garðrækt erfið-
leikum háð. Og kartöflulaust
heimili á íslandi er illa statt.
Því brugðu 12 Skriðdæir á
það ráð, að fá land út á Völl-
um, búa þar til einn voldugan
kartöfluakur og setja í hann
sameiginlega með stórri véL
Þar vinna fáar hendur létt
verk. Og þegar maður eku’r um
veginn fram hjá þessum sam-
eignargarði, minna beinar rað-
ir blómlegra kartöflugrasa á
þetta félagslega búmennskuráð
bændanna í Skriðdal. Og mað-
ur fer að hugsa: Er ekki hægt
að hafa þetta svona á fleiri
sviðum?
G. Br.
Flaga í Skriðdal
Þorvaldsstaðir í Skriðdal
ekki, þegar hingað er komið,
að fólkið er fríðara, frjáls-
mannlegra, opinskárra, gest-
risnara og röskara, en jafn-
framt tilhaldssamara og skap-
meira — í stuttu máli norð-
lenzkara, sem kallað er hér á
landi.
Svo mælir Sveinn og er ekki
ófróðlegt að heyra hvern mun
hann finnur á fólki eftir iands-
hlutum. Sjáifsagt er sá munur
miklu minni nú en hann var á
Sveins dögum og á það sínar
eðlilegu orsakir.
Á öllum bæjum í Skriðdal
virðast vera góðar byggingar,
bæði yfir fólk og fénað. íbúðar-
hús víða nýlega reist. Þroska-
mikil reynitré sem vaxið hafa
í skjóli sunnan við gamla bæ-
inn gefa til kynna hvar hann
hefur staðið, en kringum nýja
húsið hafa víða verið lagðir
trjágarðar, sem gefa steinstbyp
unni hlýlegri svip.
Hér hafa menn blandaðan
búskap, bæði fé og kýr, og
flytja mjólkina í búið á Egils-
stöðum. Og þótt erfitt sé að
koma henni þangað í ófærð
eins og í vetur og oft sé talað
um smjörfjallið, held ég að eng
inn hugsi sér að hætta við
mjólkurframleiðsluna hér um
slóðir“, sagði einn Skriðdals-
bóndinn. Jarðirnar henta bezt
til hvorstveggja. Gæði þeirra
koma að drýgstum notum á
þann hátt. Hér er ræktun að
aukazt með ári hverju eins og
annarsstaðar. Einkum hefur
henni farið ört fram síðan rækt
unarsambandið var stofnað og
fór að reka sínar stórvirku
vinnuvélar. Síðan þær komu
til sögunnar, er öll önnur rækt
unarvinna eins ganglaust puð.
Og forkólfur Ræktunarsano-
^5 l
atf auglýslng
í útbreiddasta blaðinu
borgar sig bezt.
Cuijón Styrkársson
hæstaréttar lögmað ur
Hafnarstræti 22. — Sími 18354,
R.AGNAR JONSSON
Lögfræðistörf
og eignaumsýsla.
hæstaréttarlögmaður.
Hverfisgata 14. — Sími 17752.
Sveinbjörn Dagfinnsson, hrL
og Einar Viðar, hrL
Hafnarstræti 11 — Sími 19406.