Morgunblaðið - 24.07.1966, Qupperneq 10

I
10
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 24. júlí 1966
MOLAR
AÐ
VESTAN
ÞEGAE ég var að flækjast
niðri í Washington um daginn,
hringdi síminn; það var Sverr-
ir Magnússon, forstjóri Iceland
Products, fiskverksmiðju Sam-
bandsins í Harrisburg, Pennsyl-
vania, og bauð hann mér a'ð
skreppa þangað og skoða nýju
verksmiðjuna. Ég tók auðvit-
að boðinu eins og forvitnum
blaðamanni sæmir, enda
skemmtilegt að kynnast nýj-
um landvinningum íslendinga í
Vestri. Vonandi standa þeir
lengur en hinir fyrri — og gefa
meira í aðra hönd. Á fiskinum
lifum við nú einu sinni og án
útflutnings mundum við ekki
hjara stundinni lengur. Við
, mundum áreiðanlega ekki fara
að halda aftur í heiðri þá kenn-
ingu að betra sé berfættum en
bókarlausum að vera. Svo gam-
aldags erum við þó ekki leng-
ur!
En hva'ð sem því líður verð
ég að játa, að ég hef aðeins
einu sinni óttazt verulega Um
í framtíð okkar sem þjóðar. Það
séð að negrarnir borði neitt
minna en hinir (set þetta með
negrana til vonar og vara, því
ég er farinn að þekkja and-
rúmsloftið í sumum herbúðun-
um heima — einhverntíma í
fyrra sagði ein af þessum frels-
andi englaröddum Þjóðviljans,
að Bandaríkjamenn flyttu út
hungur til vanþróaðra landa og
var það rökstutt á venjulegan
hátt. Blint 'er ofstækið, má
segja).
Nei, Bandaríkjamenn eru
ekki sveltandi þjóð, að minnsta
Kosti hef ég ekki rekizt á neina
hungursneyð hér. En hvað veit
ferðamaður, mundi einhver
segja. Jú, alveg rétt — ég ætla
mér ekki heldur þá dul að fara
áð skrifa neina visindaritgerð
um Bandaríkin sem eru raunar
ekki land, heldur heimsálfa.
New York er til dæmis fjöl-
mennasta Gyðingaborg í heimi,
ég held þar búi 4% sinnum
fleiri Gyðingar en í Tel Aviv.
Og til skamms tíma var út-
breiddasta norska blaðið ekki
gefið út í Noregi — heldur hér
í Bandaríkjunum.
En Bandaríkjamenn hugsa
ekki aðeins um mat handa sjálf
um sér, heldur einnig handa
öðrum. Þeir hafa um þessar
mundir allþungar áhyggjur af
matvælaástandinu í Indlandi,
og í ræðunni sem Johnson flutti
í Omaha um daginn talaði hann
einmitt um matvælaskortinn
þar og nauðsyn þess að koma
Indverjum til hjálpar. Síðan
var mikill farmur af korni send
ur áleiðis til sveltandi fólks í
Indlandi, og fór þetta allt fram
með pomp og prakt. En hvernig
eigum við að geta gert okkur
Þegar nýja verksmiðjan var opnuð. Sverrir H. Magnússon for-
stöðumaður verksmiðjunnar og Raymond Shafer, vararríkis-
stjóri Pennsylvaníu, draga að hún á einni og sömu fánastöng-
inni fána Bandaríkjanna og fána Pennsylvaníuríkis, sem rik-
isstjórinn, William Scranton, gaf verksmiðjunni í viðurkenn-
ingarskyni fyrir eflingu iðnaðar og atvinnu í Pennsylvaníu-
ríki. íslenzki fáinn blaktir þarna einn sér við hún á hinni fána
stönginni
Við sama tækifaeri fengu bæð i Scranton og Shafer að gjöf
litla islenzka borðfána og lan dkynningarbók um Island.
var ekkert I sambandi við
„menningarmál“, heldur þegar
ég heyrði um ofveiði útlendinga
á Norður-Atlantshafi, langt fyr-
ir utan landhelgina, og eink-
um hvernig þeir hafa gengið á
ungviðið. Þegar Bretar eru
farnir að viðurkenna þetta
sjálfir eins og kom fram í blöð-
um einhvern tíma í vor, hlýtur
að vera mikil hætta á ferðum.
Ölil höfum vfð áhyggjur út af
íslandi og framtíð þess. Það er
skylda okkar. En enginn má
ætlast til að við höfum öll sömu
áhyggjurnar. Ef við erum vak-
andi, hver með sínar áhyggjur,
þarf vonandi ekkert að óttast.
En lítið dæmi get ég sett hér
til glöggvunar fyrir okkur á
því hve litlu munar raunar, að
Island haldi velli. Um daginn
var mikið um það rætt og rit-
að hér í Nýja Englandi, að Golf
straumurinn hefði fært sig til
hér utan við ströndina, og vís-
indamenn voru önnum kafnir
að fylgjast með honum og reyna
að finna ástæ'ður. En afleiðing-
arnar sögðu þeir að gætu orðið
þær, að fiskveiðar sjómann-
anna hér stórminnkuðu. Það er
mál, sem bíður sinnar niður-
stöðu. En ég fór nú allt í einu
að hafa áhyggjur út af Golf-
straumnum. Aldrei hafði mér
dottíð í hug að ég ætti eftir að
hafa áhyggjur út af honum. En
— hvað ef hann færi áð gera
okkur glennu?
Já, hvað þá ?
H -- XXX ----
Merkilegt er að nokkrum ís-
lendingi skyldi hafa dottið í
hug að gera strandhögg á
bandarískum matvælamarkaði.
Satt að segja er landið yfirfullt
af mat, í þörfum og óþörfum
umbúðum, og er raunar ekki
hægt að opna sjónvarp fyrir
hvimleiðum matarauglýsing-
um. Einu sinni hélt ég að
Bandaríkjamenn væru brjósta-
dýrkendur, en ef dæma ætti af
sjónvarpsauglýsingunum trúa
þeir á höfuðverkjatöflur, sígar-
ettur (There is nothing like a
Lark, Winston taste good, like
your cigarette should), hreinlæt
isvörur — og mat. Hvílík ósköp
sem þeir borða fram yfir það
nauðsynlegasta — ne ée fæ ekki
grein fyrir matvælaástandinu í *
mauraþúfu eins og Indlandi?
Auðvitað var þessi þáttur
ræðu Johnsons og sú athöfn áð
senda kornið miklu merkilegra
en Víetnam-málið — því of-
fjölgun fólks og matvælafram-
leiðslan í heiminum, eða öllu
heldur matarskorturinn, eru
einhver erfiðustu vandamál
okkar tíma. Milljónir manna
um allan heim deyja úr hungri
á hverju ári — ömurleg en ^ó
áþreifanleg staðreynd i fjölda
landa. En þrátt fyrir þessa vit-
neskju, þótti mér rétt að sleppa
þessum kafla ræðunnar þegar
ég skrifaði um hana um dag-
inn — það gerðu einnig flest
blöð hér vestra (og nú sé ég að
Morgunblaðið hefur gert það
líka). Allir eru með hugann við
Víetnam-strfðið, en enginn fest
ir hugann við hungrið í Ind-
landi. Hvar eru nú útifundirnir
og kröfuspjöldin? Hér er um líf
og dauða að tefla fyrir milljón-
ir’ manna, kannski milljóna-
tugi, og ættum við íslendingar
að hugleiða þá staðreynd. Við
höfum þekkt hungúr, eða öllu
heldur forfeður okkar. Við
geymum minningar um hungur
í blóði okkar og höfum ákveðið
að leggja allt í sölurnar til að
þurfa ekki að kynnast því aft-
ur. Svo illa fór það me'ð okkur.
Það tekur tíma að ná sér á sál-
inni eftir þá útreið sem forfeð-
ur okkar fengu. Við viljum
hafa það gott, við erum ákveð-
in í því. Aldrei aftur hungur.
Við ættum því að skilja ....
En mundi ekki vera kominn
tími til að hreinsa óþrif og
minnimáttarkennd hungurs-
neyðaraldanna af lífi okkar —
miða þarfirnar við annað en
peninga og velsæld. Kannski
getur tíminn einn séð um þessa
hlið sjálfstæðisbaráttunnar.
Milljónir Indverja fæ'ðast
hvern mánuð. í okkar augum
verður til ný fjölmenn þjóð af
fólki austur þar á hverjum mán
uði. Johnson forseti byrjaði
Verksmiðja SÍS í Harrisburg (líkav
ekki í ræðu sinni að tala um
Víetnam, heldur Indland. Varla
hefur það verið tilviljun. Ég
rakst á það í blaði nýlega að
Bandaríkjamenn fengju að
meðaltali 3120 kaloríur á dag,
í Indlandi er algengt að þær
fari niður fyrir. 800—900, svo
ekki sé talað um þá sem svelta
heilu hungri. Indverjar, les ég
ennfremur, hafa heldur aldrei
litið á mat sem fæðu til að
njóta, heldur tæki til að
þrauka.
-- XXX ----
Sinn er siður í landi hverju.
Margir Indverjar líta ekki við
öðru en hrísgrjónum af göml-
um vana og halda að allur mat-
ur annar sé ómeti. Þannig
horfði fréttamaður á, þegar
fiskibátur kom að landi í Ker-
ala með allálitlega veiði. En bát
urinn var ekki fyrr kominn að
-andi en einn fiskimannanna
hljóp til fréttamannsins og bað
hann með allskyns handapati að
gefa sér eitthvað að borða.
Fiskimaðurinn hafði alla tíð lif-
að á hrísgrjónum og gat ekki
hugsað sér að breyta til. Lík-
lega hefði hann þó gert það
frekar en deyja úr hungrL En
hver veit?
Á sama hátt eru flestir Banda
ríkjamenn vanir mataræ'ði sem
er að mörgu leyti ólíkt því,
sem við eigum að venjast. Hér
á fiskur yfirleitt ekki upp á
pallborðið, enda sjaldnast hægt
að fá annáð fiskmeti en það sem
við mundum kalla tros. Það er
því ekki tekið út með sæld-
inni að selja fisk hér um slóðir,
því fæstir eru vanir að eta fisk
og svo hafa margir ótrú á þeim
fiski sem á boðstólum er. Ég
mundi því kalla það afrek út af
fyrir sig, þegar Jón Gunnars-
son og Sölumiðstöðin hófu að
flytja út fisk til Bandaríkjanna.
Eina leiðin var auðvitað sú að
vinna hann hér á þann hátt
sem fóíkið vill. Ef ég hefði
þekkt bandarískan markað á
þeim tíma sem þessi tilraun var
gerð í fyrstu, hefði ég verið
þess fullviss að Jón og hinir
væru ekki með öllum mjalla.
En það eru víst fæstir sem þoka
einhverju áleiðis.
-- XXX ----
Ekki ætla ég mér þá dul að
lýsa nýju verksmiðju Sam-
bandsins, en þess má þó geta
að hún er talin ein fullkomn-
asta verksmiðja sinnar tegund-
ar hér í landi. Margar nýjungar
eru í henni og hafa þær vakið
athygli. Þannig er heilt fylgirit
um verksmiðjuna með stærsta
tímariti hér um frystar vörur
og er það að koma út um þess-
ar mundir. Það heitir „Quick
frozen food Magazine". Sverrir
sagði mér, að rit þetta kæmi í
hendur öllum þeim sem seldu
frystan fisk og mundi hann
telja fylgirit þetta samsvara 20
þúsund dollara auglýsingu. Fyr
ir nú utan alla þá virðingu sem
það aflar verksmiðjunni.
-- XXX ----
Gamla verksmiðjan í Harris-
burg er ekki svipur hjá sjón,
þegar miðað er við þá nýju.
Ég skoðaði hana einnig og verð
að segja, að ég skil ekki hvernig
hægt hefur verið að framleiða
fisk á bandarískan markað í
hjalli þessum, — óvistlegum og
óhrjálegum í alla staði. f hon-
um eru þó góðar frystigeymsl-
ur og ætlunin að vinna áfram
fiskbollur og þess háttar í þess-
um gömlu, en margreyndu
húsakynnum.
Þegar við komum að gömlu
verksmiðjunni, blöstu við okk-
ur miklar brunarústir og náðu
að verksmiðjuhúsinu. Hafði
kviknað í næstu húsum og mun
aði litlu að verksmiðjan yrði
einnig eldinum að brá'ð. En þeg-
ar ég stóð þarna í miðjum rúst-
unum, mundi ég allt í einu eftir
dálítilli spá sem Lára miðill
sagði mér, skömmu áður en ég
fór að heiman. Hún sagði mér
fyrir um ferðalagið og gat þess
meðal annars, að ég mundi
koma að rústum. „En þú hlýtur
engan skaða í sambandi við
þær“, sagði hún. Þetta þótti
mér ótrúlegur spádómur og
gleymdi honum. En viti menn;
þarna stóð ég við einhverjar
Framhald á bls. 23.