Morgunblaðið - 04.09.1966, Qupperneq 3

SunnudaguT 4. sepV 1968
MORGUNBLADIÐ
é
3
li 1 1» * WK 8V mm M £1*1 Szsli n :s Jt n ' ■■ hh ^ Exm ii irw
Sct. Jósefsspítali í
Hafnarfirði 40 ára
A MORGUN, 5. sept., eru 40 ár
liðin síðan Sct. Josefs spítalinn
í Hafnarfirði var vígður og tók
við fyrsta sjúklingnum. Því mið-
ur gat ég ekki tekið þátt í þeirri
virðulegu athöfn, vegna þess að
þá dvaldi ég við framhaldsnám
í Sct. Jósefs spítalanum í Kaup-
mannahöfn, en þar höfðu syst-
urnar útvegað mér kandidats
pláss í skurðlæknisdeild spítal-
ans.
í morgunblaðinu, fáum dögum
eíðar, segir nokkuð frá vígslu-
athöfn þessari. Fór hún fram í
blíðskaparveðri að viðstöddu
miklu fjölmenni. Meðal við-
etaddra var Magnús Guðmunds-
son, þáverandi heilbrigðismála-
ráðherra og frú hans. Maulen-
berg í Landakoti síðar biskup
framkvæmdi vígsluna, en ræð-
ur fluttu, auk hans, Magn-
ús Jónsson bæjarfógeti, sem
þá var jafnframt bæjarstjóri, og
Guðmund Björnsson landlæknir.
Minntist hinn síðarnefndi aðal-
lega á hið fórnfúsa iæknisstarf
systranna í þágu íslenzku þjóð-
aiinnar.
Það mun hafa verið árið 1922
sem Sct. Josefs systurnar festu
kaup á Jófríðarstaðaeigninni í
Hafnarfirði í því augnamiði að
reisa þar spítala og barnaskóla
eins og þær höfðu gjört í Reykja-
vík. Það var þó ekki fyrr en
1924 að hafizt var handa um að
reisa spítalann. Guðjón heitinn
Samúelsson þáverandi húsa-
meistari ríkisins teiknaði spítal-
ann og var hann mjög svipaður
Isafjarðarspítala, sem Guðjón
líka teiknaði og reistur hafði
verið skömmu áður. Yfirsmiður
var Ásgeir heitinn Stefánsson og
bræður hans. Bygging spítalans
bætti úr brýnni nauðsyn. Þá var
enginn spítali á öilu Suðurlands-
undirlendinu nema Landakots-
spítali og Franski spítalinn í
Heykjavík, sem nær eingöngu
var ætlaður fransmönnum.
Fyrstu árin voru það að mestu
Heykjavíkur læknar, sem lögðu
sjúklinga sína hér á spítalann og
stunduðu þá. Þetta breyttist inn-
an stundar og færðist í það eðli-
lega horí að Hafnarfjarðar lækn-
arnir önnuðust alla læknisþjón-
ustu á spítalanum. Meiri hluti
sjúklinganna var samt utan hér-
aðs, sérstaklega frá Suðurnesjum
og var svo þar til sjúkrahús var
reist í Keflavík.
Spítalinn hefur alltaf verið
rekinn sem sjálfstæð stofnun.
Náin tengsl hafa samt verið
milli Landakotsspitala og spítal-
ans hér, sérstaklega hvað starfs-
fólk og hjúkrunarkonur snertir.
Frá því fyrsta hefur spítalinn
átt því láni að fagna að eiga
dugandi forstöðukonur, þrjár
nunnur, sem af sérstakri aiúð og
hagsýni hafa rekið spítalann. Oft
var samt erfitt að fá endana til
að ná saman, því ekki vera lengi
vel hægt að byggja á neinum
stýrk frá því opinbera. Greiðsl-
um fyrir sjúklinganá, sem stilla
varð mjög í hóf vegna lítillar
greiðslugetu þeirra og sveitar-
félaganna, varð að nægja. Allt
blessaðist þetta og hverjum eyri
sem systurnar hefðu að réttu
lagi átt að fá fyrir starf
sitt, hefur verið varið til stækk-
unar á spítalanum, til aukning-
ar á margs konar tækjum og
vélakosti, til þæginda fyrir
starfsfólkið og til að geta veitt
sjúklingunum sem bezta þjón-
ustu.
Til ársins 1954 voru sjúklingar
stundaðir á 3 hæðum spítalans.
Aðstaða var mjög erfið til allrar
hjúkrunar m. a. vegna þesS að
engin sjúkralyfta var í spítalan-
um. Það ár hófust systurnar
handa undir forustu systur Líóbu,
þáverandi príorinnu og síðar
systur Hildigardis, sem nú er
príorinna í Landakoti. Spítalinn
var stækkaður að mun og hon-
um breytt á ýmsa lund til hags-
bóta sjúklingum og hjúkrunar-
liði. Sjúkralyfta var sett og vist-
arverur systranna fluttar í ris-
hæðina, svo að sjúkrastofur voru
eftir það einungis á tveimur hæð-
um. Voru allar þessar breytingar
gjörðar eftir teikningu Sigur-
geirs Guðmundssonar, húsameist-
ara og tókust þær með afbrigð-
um vel. Varð spítalinn eftir
breytinguna hinn vistlegasti og
þægilegur í rekstri. Skurðstofan
var búin nýtízku tækjum og á
þessu ári hefur verið tekið í
notkun mjög svo fullkomið
röntgentæki til myndatöku og
gegnlýsingar. Sjúkrarúmin eru
nú 44—45.
Er stórfurðulegt hve miklu
systurnar hafa fengið áorkað
lengst af án nokkurs styrks frá
ríki eða bæ. Það var ekki fyrr
en árið 1956 að bæjarstjórn
Hafnarfjarðarkaupstaðar sam-
þykkti að veita spitalanum 50
þúsund kr. styrk árlega. í jafn
langan tíma hefur spítalinn feng-
ið frá ríkinu 10 kr. styrk fyrir
hvern legudag. Siðasta ár var
þessi greiðsla þó hækkuð í kr.
17,50. Þessi styrkur var rúmar
150 þúsund kr. árið 1964, en 235
þúsund árið 1965.
Eftir þessa gagngerðu breyt-
inga á spítalanum, sem getið hef-
ur verið, og með tiikomu sér-
menntaðra lækna í skurð- og lyf-
lækningum að ógleymdri ötulli
forustu núverandi príorinnu,
systur Evlalíu, stórjókst aðsókn
að spítalanum, enda bætti hann
úr brýnni þörf (sbr. ummæli
tryggingayfirlæknis í vetur um
sjúkrahúsmálin í Reykjavík).
Sjúklingar komu víðsvegar að af
landinu og bæjarbúar fengu
margfalt betri þjónustu en áður
hafði verið unnt að veita þeim,
en þá skeði óhappið.
Ríkisstjórnin (tryggingarstofn-
un rikisins) átti í launadeilu við
sjúkrahússlækna utan rikisspít-
alanna og vildi svo til að aðal-
forsvarsmenn læknanna í þess-
ari deilu, voru starfandi hér við
spítalann. Enda þótt ríkisstjórn-
in hefði að sjálfsögðu tiltækar
ýmsar leiðir til að gera út um
þessa deilu á venjulegan hátt og
án þess að blanda óviðkomandi
aðilum, systrunum og starfrækslu
þeirra í þetta deilumál, þá skeði
samt það ótrúlega að tryggingar-
stofnunin eða réttara sagt ríkis-
stjórnin, sem fer með tryggingar-
málin, setur fyrirvaralaust á
systurnar þær þvingunarráðstaf-
anir, sem þeim á engan hátt var
unnt að leysa af hendi vegna sér-
stöðu spítalans.
Eins og skýrslur þær sýna, sem
spítalanum er skylt að senda
landlækni árlega, er ljóst, að af
sjúklingum spítalans undanfarin
ár, voru skurðsjúklingar, sem að
jafnaði dvöldu fáa daga á spítal-
anum í miklum meiri hluta. Um
langlegu sjúklinga var ekki að
ræða svo neinu næmi. Að mínu
áliti bar ríkisstjórninni (trygg-
ingarstofnuninni) skylda til að
kynna sér þetta atriði áður en
þessar ósanngjörnu þvingunar-
ráðstafanir voru settar á systurn-
ar og a. m. k. að sýna systrun-
um þá almennu kurteisi að ræða
við þær áður og það því frekar,
sem um einkaspítala var að
ræða, grundvallaðan af fórn-
fúsu líknarstarfi. Ber þessi að-
ferð tryggingarstofnuninni óneit-
anlega nokkurn keim af aðferð-
um Hitlers sáluga og Mussolini
á meðan þeir voru og hétu.
Alstaðar þar sem systurnar
höfðu áður starfað, hafði þess
verið gætt af þvi opinbera að
forðast að blanda starfsemi
þeirra við pólitískar erjur, trú-
mál eða launadeilur þeim óvið-
komandi. Þær neituðu því þessu
valdboði, enda hefði það orðið
til þess að eyðileggja fjárhags-
afkomu þeirra vegna þessarar
sérstöðu spítalans, sem ég áður
hefi minnzt á.
• Bæjarstjórn Reykjavíkur sá
hvert stefndi og tók þá til sinna
ráða hvað Landakotsspítalann
snerti, en bæjarstjórn Hafnar-
fjarðar hélt að sér höndum og
lét systurnar hér standa einar í
baráttunni við ríkisvaldið. Var
slík framkoma á allan máta
ómakleg, þegar þess er gætt, hve
margar milljónir systurnar eru
búnar að spara bæjarsjóði Hafn-
arfjarðar í þessi 40 ár, sem þær
hafa starfað hér. Vonandi verður
sú bæjarstjórn, er nú situr, fram-
kvæmdasamari. Það er ekki nóg
að tala fjálglega, það þar.f að gera
eitthvað raunverulegt, sem að
gagni kemur til að forða því að
spítalanum hér verði lokað eftir
40 ára fórnfúst og farsælt starf
systranna og hann gerður að
ríkisbúi fyrir Landakosspítala til
stundunar á langlegu sjúklingum.
Það var í sjálfu sér leiðinlegt
að mínu áliti, að systurnar í
Landakoti og þær hér við spítal-
ann, gátu ekki staðið saman í
þessari deilu. Ef stóra systirin
hefði ákveðið að standa með litlu
systur og láta jafnt yfir báðar
ganga, þá er ég viss um að deil-
an væri nú leyst.
Á þessu 40 ára afmæli spít-
alans er það ósk mín, og ég veit
Sr. Jón Auðuns, dómprófastur.
Móöir hinna ófæddu
í 23. KAP. Matt. guðspjalls eru
varðveittir þungir áfellisdómar
yfir klerkum og kennimö»num
þeirrar tíðar.
Það gæti verið fróðlegt að
skoða okknt, klerkana í dag, í
þeim spegU, sem Jesús skoðaði
andlega leiðtoga samtíðar sinnar
í. Hvað fann hann þeim helzt
til foráttu?
Að þeir fari ekki sjálfir eftir
því, sem þeir bjóð: öðrum að
gera. Að blygðunarlaust bindi
þeir öðrum mönnum byrðar,
sem þeir séu ófáanlegir til að
bera sjálfir. Að af óheilindum
og hræsm ge,> þeir margt til
þess að sýnast fyrir öðrum. Að
af hégómaskup, sem ósamboð-
inn sé helgri þjðnustu, hlaði þeir
nýju og nýju hégómaskarti á
embættisskrúða sína, breikki
borðana og stækki silkiskúfana
á helgiklæðunum. Að þeir séu
sólgnir í að fá að skipa æðstu
sætin við ueizl'.-borðin, og að
bjánalegar mætur hafi þeir á
tignarheitum, ti) að aðgreina sig
frá öðrum mönnum.
Er þessum ámælum beint gegn
okkur, íslenzkum klerkum i dag?
Eða er þetta aðeins sagt við
leiðtoga Gyðinga fyrir 19 öld-
um? Þessi orð voru svipuhögg,
sem undan sveið og það svo að
um munaði. Þau komu niður þar
sem þeim var ætlað að hitta
markið. Þav ílaug af boganum
ör, sem geigaði ekki.
Kristindómurinn fæddist sem
heilög hugsjón heilags manns.
Síðar geiðu menn þennem heil-
aga mann að Guði, og hirðin
hans, prelá'ar, biskupar, klerkar
og djáknar í ömurlegum
mæli orðið irnynd þess, sem hann
sjálfur taldi hvað hættulegast og
ámælisverðast hjá andlegum
leiðtogum á sinni tíð.
Athugum aftur, hvað það er,
sem Kristur varar svo ákaft við
í fari þessara inanna:
Hann áinælu þeim fyrir það
blygðunarleysi, að skipa öðrum
mönnum að balda siðgæðisboð-
orð, sem þe'r margbrjóta sjálfir.
Hvernig stöndumst við, prestar
í dag, þer.nan dóm? Eða á það
nokkurt evindi við okkur, sem
Jesús segir um óheiiindi, helgi-
slepju, hræsni og sýndar-
mennsku? Eða hitt, hve Jesús
fordæmir hégómaskap i embætt-
isklæðnaði? Eru ekki kirkjur
sumar svo langt komnar í því
að hlaða eir.ni gul^saumaðri silki
flíkinni ofan á aðra í messu-
klæðum, að n,enn verða líkari
tildursbrúðum en guðsþjónum
í öllum þeim gullsaumi og
glingri? Og eniiþá eitt. Hittir það
ekki okkur inn í dag, varnaðar-
orð Jesú gegn hégómalegri löng-
nu trúmálaleiðloganna eftir virð-
ingarsætum í veizlum og hátíð-
legum embættisheitum?
Erum við þ]ónar kirkjunnar á
þessu herrans ari saklausir af
nokkru þvi, sem meistarinn ávít-
aði trúmálaleiðtoga sinnar tíð-
ar harðlegast fyrir?
Það getur orðið gamanlaust að
vera prestur t>g eiga að lesa
guðspjöllin gleraugnalaust, hvað
þá að eiga að túika þau öðrum!
Hvernig yrðum við í framan,
ef hann sem forðum flutti leiðtog
unum þennan reiðilestur, kæmi
hingað i dag og spyrði hóglega,
eins og honum var lagið: Hafið
þið, bræður, ógeð á því, sem ég
hafði ógeð á? Elskið þið það,
sem ég elskaði heitast?
Það er auðvelt að vera til-
biðjandi. Það er vandalaust að
liggja á hnjám, læsa augum og
spenna greipar. En það er erfitt
að vera kristinn á mælikvarða
Jesú sjálfs. Svo erfitt, að Albert
Schwéitzer sagði' „Það sem við
köllum nú kristindóm, er ekki
kristindómur í anda Jesú, held-
ur byrjunarsporin aðeins í áttina
að kristindómi hans".
Höfundur kristninnar var
meira en ljúflynö lognsál. Hann
var róttækasti maðurinn í Gyð-
ingalandi á sinni tíð. Og hann
lauk reiðilestruium, sem ég hefi
gert að íhugunarefni, með þess-
um orðum: „Sá, sem er yðar
mestur, ska! verr þjónn yðar“.
Slíka menn korn hann til að
kalla.
Ekki skiúðklædda preláta,
heldur þjonandi bræður. Ekki
hrokafulla sjálfbirgina, heldur
auðmjúka menn, aukmjúka leið
toga. Ekki kirkju, sem gerð hef-
ir verið að helgisiðastofnun og
klerkasamkundu, heldur samfé-
lag manna um að leita vilja Guðs
og gjöra hann.
Svo átti kjarkjan að vera. Og
inn á þessar leiðir verður hún
að snúa ef hún á að geta gegnt
því háleita hlutverki, að vera
móðir framtíðarinnar, móðir
hinna ófæddu.
að þar tala ég líka fyrir munn
Hafnfirðinga yfirleitt' og einnig
þeirra fjölmörgu utanhéraðs-
sjúklinga, sem hafa notið góðrar
þjónustu á spítalanum í öll þessi
ár, að starfsemi hans megi í
framtíðinni njóta aðstoðar og
velvilja rikis og bæjar, en ekki
áníðslu og skeytingarleysis því
til þess hafa systurnar svo sann-
arlega ekki unnið.
Persónulega þakka ég systrun-
um vinsamlega fyrir 40 ára sam-
starf, sem að vísu hefur verið
Mtilfjörlegt frá minni hendi hin
síðari árin. Ellin segir til sin.
Fórnfúst starf þeirra hér hefur
gert læknisstarf mitt skemmti-
legra og fullkomnara, innihalds-
ríkara og margbreytilegra en
annars hefði orðið og fæ ég það
aldrei fullþakkað.
Sérstaklega vil ég þakka systur
Albinu ánægjulegt samstarf í
þessa fjóra áratugi. Það var
hennar starf að svæfa við allar
skurðaðgerðir, sjá um að allt
væri í röð og reglu á skurðstof-
unni og síðast en ekki sízt að
sjá um allar dauðhreinsanir á
verkfærunum og umbúðunum.
Natni hennar og samvizkusemi í
starfi var sérstaklega mikils-
verð áður en fúkkalyfin komu
til sögunnar. Má þakka henni það
að verulegu leyti hversu lítið var
um fylgikvilla eftir skurðaðgerð-
ir og hve allt gekk stórslysalítið
og ánægjulega til, bæði fyrir
sjúkling og lækni. Fyrir allt
þetta færi ég hjartans þakkir og
yfirleitt til allra systranna fyrr
og síðar fyrir ánægjulegt sam-
starf.
Guð og gæfan fylgi starfi
systranna í framtíðinni.
Bjarni Snæbjörnsson.
Námsstyrkir
Kvenstúdenta-
félags Islands
KVESÍÚDENTAFÉLAGS fs-
lands veitir i ár styrki til fram-
haldsnáms erlendis, að upphæð
samtals kr. 60.000 — sem skipt-
ist í fjóra 15.000 kr. styrki. Þessa
styrki hafa eftirfarandi stúlkur
hlotið.
Hildjgunnur Halidórsdóttir til
náms í stærðfræði við háskól-
ann í Seattle.
Hrefna Kristmannsdóttir, til
náms í jarðfræði við háskól-
ann í Osló.
Karólína Lárusdóttir til náms
í listmálun við The Ruskin
Scholl of Art í London.
Sigríður Ágústa Ásgrímsdóttir
til náms í verkfræði vjð Nor-
egs tekníske húgskole í Þránd-
heimi .