Morgunblaðið - 15.10.1966, Qupperneq 17

Morgunblaðið - 15.10.1966, Qupperneq 17
Laugaidagur 15. okt. 1968 MORCUNBLAÐJÐ 17 i ^ Átiræður í dag: Páll Stefánsson trésmiöur Árni Jónsson bóndi Kveðja GÓÐVlNUR minn og frændi, Páll Stefánsson trésmiður að Bergþórugötu 14 A hér í borg, verður áttræður í dag. í tilefni af þeim merka æViáfanga hans langar mig að geta hans með fá- einum orðum og senda honum kveðju guðs og mína, eins og þeir gömlu voru vanir að kom- ast að orði. Páll er fæddur að Fossá í Kj ós 15. (kirkjubók segir raunar 16.) okt. 1886, og voru foreldrar hans Guðrún Matthíasdóttir bónda á Fossá Eyjólfssonar og Stefán Hannesson frá Brekku á Hvalfjarðarströnd Jónssonar. Þau Guðrún og Stefán bjuggu um skeið á Þrándarstöðum í Brynjudal, en fluttust þá til Reykjavíkur. Þar rak Guðrún um fjölda ára veitingastofu með góðum árangri. Um hana kemst Haraldur Pétursson svo að orði í hinu merka riti sínu Kjósar- mönnum: „Guðrún var mikil dugnaðar- og gerðarkona, góð- gerðasöm og liðsinnandi snauð- um, þó varð hún vel efnuð, auk þess sem hún ól börn sín upp með prýði og kom þeim vel til manns“. Stefán, maður hennar stundaði bæði sjómennsku og smíðan, einkum á efri árum, og var kunnur dugnaðarmaður. Þau hjón eignuðust 8 börn, og náðu sex þeirra fullorðinsaldri Var Páll elztur systkina sinna. Eiga þau systkin marga og mynd arlega afkomendur, svo sem sjá má í væntanlegri nýrri útgáfu Bergsættar. Páll ólst upp til 15 ára aldurs hjá móðurforeldrum sínum á Fossá, Matthíasi bónda Eyjólfs- syni og Valgerði ólafsdóttur bónda í Reykjakoti í Mosfells sveit Vigfússonar, kunnum sæmdarhjónum, sem gerðu mörgum gott. Fossá var og er raunar enn í þjóðbraut, en eins og samgöngum Var háttað fyrr- um, var þar tíður áningar- og gistingarstaður ferðamanna. Pósturinn hafði þar fastan gist- ingarstað og galt fyrir nætur- greiðan samkvæmt sérstökum samningi: 1 krónu fyrir mann- inn og 50 aura fyrir hestinn; í þessu var falinn matur og rúm, hey og húsaskjól. Allir aðrir þágu góðgerðir og gistingu end- urgjaldslaust. Engu að síður búnaðist þeim hjónum vel. Matt- híasi á Fossá er svo lýst í áður- nefndu riti: „Hann var sagður vel greindur og hafði trútt minni, varð fróður með aldri og sagði vel frá, fyndinn og hnytt- inn í tilsvörum og þótti sk^emmti legur heim að sækja". Eg tek þetta hér upp m.a. vegna þess, að þessi lýsing getur að flest.u leyti átt við Pál, dótturson hans og fóstra. Árið 1901 fluttist Páll til Reykjavíkur, og má því segja, að dvöl hans í höfuðborginni fylgi öldinni. Tveim árum síðar, er hann var 17 ára að aldri, hóf hann trésmíðanám hjá Stefáni Stephensen trésmíðameistara frá Hurðarbaki í Kjós. Hjá Stefáni nam hann í þrjú ár, en fjórða og síðasta námsárið var hann á Seyðisfirði hjá Árna -trésmíða meistara Stefánssyni og lauk sveinsprófi hjá honum árið 1907. Það var árið sem Friðrik kon- ungur áttundi kom til íslands. Vann Páll þá að undirbúningi konungskomunnar á Seyðisfirði, m.a. að því að reisa konungi sigurboga við landgönguna. Kann Páll frá ýmsum tíðindum að segja frá þeim dögum. Næstu tvö árin vann Páll að smíðum eystra, fyrst á Norðfirði og síðan á Fáskrúðsfirði á annað ár, en að því búnu hvarf hann aftur suður til Reykjavíkur, þar sem hann hefir unnið óslitið að upp- byggingu höfuðborgarinnar síð- an, eða allt til þess, er hann lagði loks frá sér hamarinn og sögina á síðastliðnu ári, eftir að hann og þau höfðu fylgzt trú- lega að í meira en sex áratugi. ingsárunum skýra og merkilega Eftir að hann kom suður, vann | drauma. Frá einum slíkum einum hann um þriggja ára skeið hjá | draumi sagði hann mér fyrir Slippnum og síðan önnur þrjú ár mörgum árum, og má þar um tt„í__r> Trí Ir 11 r* loco í or\cmr»r»i TVTarmabpinin á hjá Hafnargerð Reykjavíkur þegar verið var að byggja höfn- ina. Því næst starfaði hann að ýmiss konar smíðum, einkum húsasmíði, en síðast var hann um 30 ára skeið timburmaður hjá Rafveitu Reykjavíkur. ■ Eins og sjá má af þessu stutta yfirliti, eru vinnustundir Páls Fæddur 7. október 1880 Dájnn 6. október 1966. Þegar um fermingaraldur fór Árni til sjóróðra við Loftsstaða sand og þótti þar hlutgengur í bezta lagi eins og jafnan síðar í Þorlákshöfn, og margar vetr- orðnar margar um dagana, og vindhögg sló hann aldrei. Það er stundum komizt svo að orði um forna kappa, að þeir hafi verið „afreksmenn til vopna sinna“. Hið sama mætti segja um Pál með þeim mikla mis- mun, að Páll notaði sín „vopn' eingöngu í þágu friðsamlegrar uppbyggingar. Hann var víking ur til vinnu, kappsamur og ósérhlífinn, og svo sagði mér maður, sem vel þekkti til, að engum hefði hann fremur viljað trúa fyrir verki, sem ganga þurfti fljótt og vel, en Páli Stefánssyni. En Páli var fleira til lista lagt en smíðaíþróttin. Hann er af náttúrunni gæddur ágætri söng- rödd. Þessum listarhæfileika beitti hann um alllagt skeið við iðkun þjóðlegrar kveðskapar- íþróttar. Var hann á sinni tíð einn af þekktustu og vinsælustu kvæðamönnum landsins, enda röddin full og blæfögur og spann aði vítt tónasvið. Á alþingis- hátíðinni 1930 kvað hann fyrir mannfjölda í Almannagjá man- sörtginn úr Ólafsrímu Grænlend- ings eftir Einar Benediktsson, og sama ár lét „Fálkinn“ taka upp á plötu kveðskap hans og nokkurra annarra kunnra kvæða manna, þar sem raddir þeirra munu góðu heilli geymast fram- tíðinni. Oft flutti Páll kveðskap sinn í útvarpinu, auk þess sem hann skemmti ásamt öðrum kvæðamönnum á samkomum í bænum. Ekki veit ég, hvaðan Páll hefir erft söngröddina, en hitt er víst, að engir þóttu betur kveða en Bergsættarmennirnir Páll og Kjartan Ólafsson múr- ararmeistari, frændi hans. Það er sagt um Matthías á Fossá, afa Páls, og vitnað til þess hér að framan, að hann hafi orðið fróður með aldri og sagt vel frá. Þessi lýsing á einmitt nákvæmlega við Pál. Hann hefir stöðugt stundað á þjóðlegan fróðleik og er orðinn stórlega fróður um menn og ættir fyrri og síðari tíma. Minnið hefir ver- ið trútt eins og hjá afa hans, en á seinni árum hefir hann smám saman fært í letur ýmsan fróð- leik og mun nú eiga allstórr safn, einkum ættfræðilegs efnis, í handriti. Er það vel, því að vafalaust á það eftir að koma að gagni, ef að líkum lætur. Frásagnarhæfileika Páls þekki ég af eigin reynslu. Það er sem eitt söguefnið bjóði öðru heim, og minnið með afbrigðum. Páll er og draumspakur mjög, og einkum dreymdi hann á ungl- lesa í sögunni „.Mannaþeinin a Fossá“ í íslenzkum sagnaþáttum og þjóðsögum, VI. hefti. En draumspeki er gáfa, sem mörg- um íslendingnum hefir hlotnazt vöggugjöf, en virðist nú fara þverrandi eða er að mmnsta kosti minna á lofti haldið en forðum daga. Hinn 6. ágúst 1911 kvæntist Páll Guðnýju Magnúsdóttur bónda í Dalkoti á Vatnsnesi Guðlaugssonar, og bjuggu þau saman í farsælu hjónabandi í nær 54 ár, eða þar til er hún lézt hinn 19. apríl 1965, nærri áttræð að aldri. Þau eignuðust börn. Eina dóttur misstu þau á 6. ári, er Svava hét, en hin systkinin komust öll upp og eru löngu gift og búsett: Valgeir Matthías umsjónarmaður Aust- urbæjarskólans, kvæntur Önnu Sigríði Baldursdóttur úr Reykja- vík; Magnús Bergmann glerslíp- ari, kvæntur Ragnheiði Þyri Nikulásdóttur úr Reykjavík; Hrefna, kona Hans Magnússonar verzlunarmanns; Svavar línu- maður, kvæntur Ólöfu Ólafsdótt ur Bergmanns í Reykjavík, og Sigurður glerslípari, kvæntur Guðrúnu Pálsdóttur úr Hafnar- firði. Þau systkin eru öll búsett í Reykjavík nema Sigurður, sem býr í Hafnarfirði. Páll hefir átt því láni að fagna að vera hraustur og heilsugóður um ævina, enda ber hann ald- urinn vel, ernlegur og hressileg- ur í bragði, ræðinn og skemmti- legur heim að sækja, minnugur og margfróður, mannblendinn og gestrisinn. Það hefir víst aldrei hvarflað að honum að fara í felur á afmælisdaginn. Þegar ég fékk leyfi hans til að geta hans lítillega í tilefni af afmælinu, bað hann mig lengstra orða að taka fram, hvar hann yrði á afmælisdaginn. „Ég verð heima til kl. 6, en eftir það hjá syni mínum í Austurbæjarskól- anum“, sagði hann. Að lokum vil ég færa afmæl- isbarninu þakkir fyrir langa og góða kynningu og óska honum og fjölskyldu hans til hamingju í tilefni dagsins. Guðni Jónsson. Þegar öðlingar hverfa af al- ar_ Qg Vorvert£ðir var hann á faraieið, I skútum. verður ömurleg byggðin og köld, því til vinar í nauðum er gat- an svo greið, þar sem glaðværðin situr við völd. Dragi ský fyrir sól fara skuggar um ból. Nú er skarð eftir trygglynd-. an höld. Árni var fæddur að Torfa- stöðum í Grafningi, en - fluttist á fyrsta aldursári að Alviðru. Hann var elztur ellefu systkina. Tveir drengir dóu í bernsku. Þrjú systkin Arna eru enn á Efi: Auðbjörg, Halldóra og Þórð ur, bóndi í Vatnsnesi. Vorið 1900 dó faðirinn, og á Þorra 1901 dó móðirin frá þess- um stóra barnahópi. Tók þá Sigrún, dóttir Sigurðar bónda að Tannastöðum, að sér heimil- ið og gegndi þar húsmóðurstörf- um alla sina tíð með mikilli prýði, en hún andaðist 10. maí þ. á. Árni hóf búskap að foreldrum sínum látnum. Honum var jafn an gott til hjúa, því að hann var ágætur húsbóridi, glaður og skemmtilegur, ráðagóður og þó ráðþæginn. Þau Sigrún og Árni eignuðust tvö börn, dreng, sem dó nýfædd- ur, og dóttur, Margréti, sem nú býr í Alviðru ásamt manni sín- um, Magnúsi Jóhannessyni, og annaðist hún foreldra sína alla tíð með ástúð og umhyggju. Ólafur Fjeldsted l^inning Ólafur L. Fjeldsted andaðist 3. okt. að heimiil sínu, Kárs- nesbraut 96, 83 ára að aldri. Hann verður jarðsettur í dag frá Fossvogskapellu. Nú þegar ég kveð vin minn, Ólaf, verður mér ljóst hve margs góðs er að minnast frá margra ára kynningu okkar, en ég mun fara fljótt yfir sögu og aðeins minnast þess, sem er mér ógleyin anlegt um ólaf. Ólafur var fæddur 23. maí, að Berserkjaeyri í Eyrarsveit, son- urur hjónanna, sem þar bjuggu, Sigríðar Hannesdóttur og Lár- usar E. Fjeldsted. Arið 1890 fluttu hjónin að Kolgröfum í sömu sveit. Þá var Ólafur 7 ára. Á Kolgröfum ólst Ólafur upp í stórum systkinahópi og vann við hin hversdagslegu sveitascörf Ólafur naut ekki menntunar í æsku fremur en títt var á þeim tíma, þó hæfileikar væru fyrjr hendi, og mun hann oft hafa sakað þess síðar á ævmni. I æsku var Ólafur bráðþroska Hann var með stærri mönnum — fríður sýnum svo af bar og allra manna glæsilegastur að vallarsýn. Ólafur var vel greindur og bókhneigður mjög. Hann las mikið og kunni óvenju mikið af ljóðum og lausavísum og rímum. Ólafur hafði frábæra söngrödd. Svipfagur persónu- leiki hans bar mikla reisn er hann söng ljóð eða kvað vísu. Ólafur var vinsæll, en hann var ekki fljóttekin til kynn-, ingar, og var því ekki allra, en góður sínum og í vinahópi allra manna glaðastur og skemmti- legastur. Ólafur var gestrisinn og hjálp fús og veitti þeim hjálp sem erfitt áttu. Hann veitti lítil- magnanum ávallt hjálp. Að undanförnu hafði ólafur kent veiklunar og andþrengsla, en samt gekk hann þráðbeinn með reisn glæsileikans fram á Árni var meðal fyrstu manna í nágrenni sínu um að nota i hestasláttuvél. Og síðan hefir Magnús, tengdasonur hans, ver- ið mjög framsækinn um alla notkun véla við jarðyrkju og heyskap. Árni var fyrstur áhugamanna og úthaldsbeztur um fiskirækt, og nutu fleiri vatnasvæði góðs af, eins og t.d. Bvartá. Það var sá ágæti maður Þórður Flóv- entsson, sem leiðbeindi Árna við byggingu fynta klakhússins. Alla tíð hafði Árni brennandi áhuga á veiðimálum og lagði í þau mikinn tíma og fyrir- höfn, svo lengi sem heilsan leyfði. Árið 1921 setti Árni upp sjálf virka vatnsdælu (vatnshrút), sem síðan dældi öllu vatni heim í bæ og fjós um margra ára skeið. Var það mikill léttir, því að vatnsvegur var erfiður, ekki sízt í snjóavetrum. Nú hefir sjálfrennandi vatn verið leitt heim um alllangan veg, og hefir sú ágæta vatns- veita leyst „hrútinn“ af hólmi. Gestrisinn var Arni með af- brigðum og tók sér jafnan tíma- til að ræða við gesti sína. Vel kunni hann sögur að segja og bjó yfir miklum forða sagna frá langri ævi, því að minnið var traust. Eitthvað mun hann hafa fært í letur af viðburðum frá eldri tímum. Örnefni jarðar sinnar hafði hann skráð og kort lagt. Gaman var að heyra hann mæla af munni fram langa kvæðabálka t.d. eftir^ Grím Thomsen og Einar Benediktsson. Sjálfur gat hann vel ort, þó að ekki léti hann á því bera. Yndi hafði Árni af sönglist, og munaði mikið um, er hann tók undir söng með sinni breiðu og hljómmiklu rödd. Árni var jafnan ungur í anda, og allt frá æskudögum var hann lífið og sálin í ungmennafélags hreyfingunni og lengi formaður í Ungmennafélaginu Skarphéðni í Ölfusi. Mikill áhugamaður var hann um íþróttir, ekki sízt glimu og sund. Hann var líka röskur sund maður og synti oft yfir Sogið. Á unglingsárum sínum ferj- aði hann margan manninn yfir Sogið, áður en brúin kom. Nú hefir hann sjálfur verið fluttur yfir móðuna miklu að loknu löngu og margbreytilegu dags- verki við fjöll og sæ. Og „Guð seinustu stund, er hann hneig I £ hjarta) Guð j stafni fur far_ niður við hus sitt og leiðin var arhein á enda’ S. E. H. Eftirlifandi konu Ólafs, Sæ- mundu og börnum hans og öðr- um ættingjum flyt ég mínar dýpstu samúð með þakklæti fyr- ir svo óteljandi margt á langri kynningarleið. Blessuð sé minning þessa góða vinar míns. Böðvar Ámundason. ATHUGIÐ! Þegar miðað er við útbreiðslu er langtum ódýrara að auglýsa í Morgunblaðinu en öðrum blöðum.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.