Morgunblaðið - 11.04.1967, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 1967.
Þingmál
í gær
NEfc'RI DEILD:
Atkvæðagreiðsla var um frv.
til Orkulaga í lok annarrar
umræðu málsins. Voru allar
breytingartillögur meirilhluta
fjárhagsnefndar samþykktar, en
aðrar felldar. Frumvarpið var
síðan, að viðhöfðu nafnakaili,
vísað til þriðju umræðu.
Jónas Pétnrsson (S), mælti fyr-
ir nefndaráliti landbúnaðar-
nefndar við aðra umr. frv. um
Búreikningastofu landbúnaðar-
ins. Var frv. síðan samþykkt
og því vísað til þriðju umræðu.
Frumvarp um sölu sex eyði-
jarða í Grýtubakkahreppi var til
fyrstu umræðu. Var frv. vísið
til annarrar umr og landbúnsð-
arnefndar
Gísli Guðmundsson (F), mælti
fyrir nefndaráliti landbúnaðar-
nefndar við aðra umr frv. U’n
sölu lands úr jörðinnj Grem-
vík i Grýtubakkalhreppi Var
frv, sambykkt og því vísað til
þriðju umræðu.
Frumvarp um sölu kristfjárjarð
arinnar Litlu Þúfu va rtil þriðju
umr. Var frv. samþykkt, og það
sent forseta efri deildar til með-
ferðar.
KVÖLDFUNDUR var ’haldinn í
neðri deild í gær. Voru tekin
fyrir þessi mál:
Frumvarp um bátaábyrgðar-
félög var til fyrstu umr. Var
frv. vísað til annarrar umræðu
og sjávarútvegsmálanefndar.
Frumvarp um Samábyrgð fs-
lands og á fiskiskipum var einnig
til fyrstu umræðu. Frv. var vís-
að til annarrar umræðu og sjáv-
arútvegsnefndar.
Frumvarp um sölu lands úr
jörðinni Grenivík í Grýtubakka-
Nýju hafnalögin:
Stórfelldar umbætur í hafnamálum
Úr ræðu Sigurðar B/arnasonar

1 ræðu sem Sigurður
Bjarnasonar flutti í neðri
deild Alþingis í gær við
fyrstu umræðu hafnalaga-
frumvarpsins sagði hann
m. a. að þetta frv. til
nýrra hafnalaga fæli í sér
miklar breytingar og umbæt-
ur í þágu hafnanna og
byggðalaga þeirra. Góð hafn-
arskilyrði væru frumskilyrði
útgerðar og framleiðslu.
Stækkandi háta- og skipafloti
krefðist fulkomnari hafna.
Nú er það hinsvegar svo,
sagði Sigurður Bjarnason að
allmörg byggðarlög f öllum
landshlutum eru að sligast
undir kostnaði við hafnargerð
ir sínar, sérstaklega þau, þar
sem aðstaða er erfið frá nátt
úrunnar hendi og byggja hef-
ur þurft dýra ytri garða og
framkvæma miklar dýpkanir.
Með þessu frv. eru I senn
gerðar ráðstafanir, sem eiga
að hjálpa þessum byggðar-
lögum, og veita aukna aðstoð
þeim sem skemmra era á veg
komnir með hafnarferðir sin-
ar.
Höfuðumbæturnar sem þetta
frv. hefur í för með sér fyr-
ir hafnirnar eru þessar:
1) Hluti ríkissjóðs af stofn-
kostnaði hafnargarða er
hækkaður úr 40% upp í 75%.
Sama hækkun verður á hluta
ríkissjóðs í dýpkunum á aðal
siglingarleiðum að og frá
höfn.
Þessar framkvæmdir hafa
reynzt dýrastar og erfiðast-
ar viðfangs fyrir hin ýmsu
byggðarlög. Þesssvegna er
hækkun ríkissjóðsframlagsins
til þeirra mjög þýðingarmik-
il.
2) f öðru lagi er lagt til, að
ábyrgðaheimild ríkissjóðs mið
ast við, að kostnaðarhluti rík
issjóðs og upphæð ábyrgðar
nemi 90% styrkshæfs kostn-
aðar þess áfanga, sem lán er
tekið til.
3) í þriðja lagi er gert ráð
fyrir að gerðar verði fram-
kvæmdaáætlanir um hafna-
gerðir til fjögurra ára í senn.
Skulu slíkar áætlanir endur-
skoðaðar á tveggja ára fresti.
Áætlanirnar skulu lagðar fyr
ir sameinað þing, sem grund-
völlur skiptingar þess fjár,
er Álþingi veitir til hafnar-
gerða hverju sinni. Er hér
Sigurður Bjarnason
um merkilegt nýmæli að
ræða, sem leiða ætti til auk-
innar festu í hafnarfram-
kvæmdum.
4) í fjórða lagi er hafna-
bótasjóður stórefldur, bæði
með hækkun framlaga úr rík-
issjóði sérstökum nýjum
tekjustofni og 350 millj. kr.
lánsheimild.
Sérstaklega vill ég vekja
athygli á því nýmæli í starf-
semi sjóðsins, að honum er
heimilt að styrkja hafnar-
sjóði, sem eiga við sérstaka
fjárhagserfiðleika að stríða
vegna erfiðrar aðstöðu og
dýrrar mannvirkjagerðar. Er
þetta ákvæði fyrst og fremst
sett til hjálpar þeim byggðar
lögum, sem eru að sligast und
ir dýrum hafnarframkvæmd-
um síðustu ára. Má raunar
segja, að endurskoðun hafna-
laga hafi fyrst og fremst
verið gerð í þessu skyni, jafn
hliða því, sem reynt er að
leysa þörf framtíðarinnar fyr
ir góðar, öruggar og fullkomn
arhafnir.
Þegar á alt er litið sagði
Sigurður Bjarnason er það
einlæg von mín, að þetta frv.
fái skjóta og góða afgreiðslu
á þessu þingi, enda þótt það
sé seint fram komið. Að sjálf
sögðu er það ekki alfullkom-
ið frekar en önnur mannanna
verk. En í því felast, eins og
ég sagði í uphafi, stórfelldar
umbætur í þágu hafnanna í
öllum landshlutum. Þess
vegna vona ég, að um það
geti tekist góð samvinna milli
allra þingflokka, er sýnt hafa
mikinn áhuga á því á undan-
förnum árum, að stuðningur
ríkisins við hafnar- og lend-
ingarbætur verði aukinn, út-
gerð og siglingum lands-
manna til eflingar og hags-
bóta.
hreppi, var til þriðju umræðu.
Var frumvarpið samþykkt og það
sent. forseta efri deildar til fyrir-
greiðslu.
Guðlaugur Gíslason (S) mælti
fyrir nefndaráliti félagsmála-
nefndar við aðra umr. frum-
varps um heimild til að selja
Kópavogskaupstað nýbýlalönd.
Hafnalögin til
fyrstu umrœðu
FYRSTA umræða um frv. ríkls-
stjórnarinnar um hafnalög var
til umræðu í gær í N.d. Tók
fyrstur til máls Eggert G. Þor-
steinsson, sjávarútvegsmálaráð-
herra, og fylgdi frv. úr hlaði.
Þá tóku einnig til máls Sigurður
Bjarnason og Gísli Guðmunds-
son. Var frv. að lokinni umræðu
visað til annarrar umræðu og
sjávarútvegsnefndar.
Eggert G. Þorsteinsson mælti
fyrir frumvarpinu og rakti að-
draganda þess. Sagði hann, að
Eggert G. Þorsteinsson
það hefði lengi verið skoðun
margra, að eðlilegt væri að
h.undraðshluti kostnaðar ríkisins
væri mismunandi eftir því
hvort um væri að ræða ytri
hafnarmannvirki eða hin innri.
Þá rakti ráðherra efnisatriði
frumvarpsins og sagði að frv.
stuðlaði að betri nýtingu á fjár-
munum, aukinni skipulagningu
i hafnarframkvæmdum vegna
ákvæðanna um áætlanagerð, er
í frumvarpi eru.
Þá benti ráðherra á, að hlutur
ríkisins í kostnaði af ytri hafn-
armannvirkjum væri aukinn upp
í 75%, og væri það 10 til 15%
hækkun á heildarkostnaði ríkis-
ins eða iö ti) 15 millj. á ári
Sjávarútvegsmálaráðh. sagði
að gjörbylting hefði orðið í
stærð fiskiskipa undanfarinn
áratug Þessi þróun hefði orðið
til að kalla á aukið hafnarrými.
Hinsvegar væri afkoma margra
hafna þannig, að þeim væri al-
gjörlega um megn að stækka
sig. Væri frv. m. a. ætlað að
gera þessum höfnum léttara
fyrir með stækkun. Þá gat ráð-
herra þess einnig, að heimild
væri í frv. að samræma
hafnargjöld, enda væru þau
mjög mismunandi eftir höfnum
og gjaldreglur óþarflega flókn-
Ráðherra sagði í 1 okin að
hann vonaði að þingmenn mætu
hinar efnislegu breytingar frv.
og veittu því stuðning sinn.
Gísli Guðmundsson (F) rakti
í upphafi ræðu sinnar störf og
verkefni Atvinnutækjanefndar,
er á sínum tíma endurskoðaði
hafnalögin, þótt ekki hefði
meira unnist af
því. Taldi hann
þá nefnd hafa
unnið gott starf,
en þótti miður
hversu lengi
hefði dregizt að
leggja fram frv.
um ný hafna-
(ög. Því fagn-
aði hann þessu
frumvarpi og þeim hugmyndum,
er í því væru, og teknar hefðu
verið upp úr tillögum Atvinnu-
tækjanefndar.
Þá raeddi hann ýmis efnis-
atriði frumvarpsins og taldi þar
margt til bóta, er stuðlað gæti
að þvi, að létta byrði sveitar-
félaganna við byggingu hafn-
armannvirkja. Kvaðst haon
hlynntur því, að frumvarpið
næði fram að ganga á þessu
þingi. í lokin gagnrýndi hann
ýmis efnisatriði frumvarpsins.
- HAFNALOG
Framhald af bls. 32
nema kr. 20 milljónum á ári.
Þá er Hafnabótasjóði heimil-
að að taka lán til starfsemi
sinnar allt að 350 milljónir
króna.
Frv. gerir ráð fyrir að gerð
verði framkvæmdaáætlun til
fjögurra ára í senn um hafn-
argerðir og skulu slíkar til-
lögur miðaðar við skiptingu
þess fjár, sem áætlað er til
hafnagerða í almennri fram-
kvæmdaáætlun ríkisins. Þessi
framkvæmdaáætlun skal
leggjast fyrir Sameinað Al-
þingi.
Loks er ráðgert með frv.
þessu að sétt verði á stofn
Hafnamálastofnun ríkisins og
embætti hafnamálastjóra sem
jafnframt gegnir starfi vita-
málastjóra. í nefndinni sem
endurskoðaði hafnalögin áttu
sæti Aðalsteinn Júlíusson,
vita- og hafnamálastjóri, for-
maður, Benedikt Gröndal,
alþm., Brynjólfur Ingólfsson,
ráðuneytisstjóri, Guðlaugur
Þorvaldsson, ráðuneytisstjóri
og Sigurður Bjarnason alþm.
Hér fer á eftir kafli úr grein-
argerð frv.:
Þegar í upphafi var nefndinni
ljóst, að athugun hennar hlyti
fyrst og fremst að beinast að
fjárhag hafnarina og að reyna að
finna leiðir til að koma honum
á traustari grundvöll. Lét hún
því gera meðfylgjandi skýrslu
um byggingarkostnað hafnanna
og fjárhagsafkomu þeirra og
efnahag miðað við árslok 1965.
í sumum tilfellum hefur vantað
ábyggileg gögn, svo að skýrslan
yrði gerð af nákvæmni, og bygg-
ingarkostnaður í þessum tilfell-
um með fyrirvara um endurskoð-
un og úrskurð byggingarreikn-
inga.
Hins vegar má gera ráð fyrir,
að með skýrslunni sé fengin
nokkuð ábyggileg heildarmynd
rekstursafkomu hafnanna árið
1965 og efnahag við árslok þess
árs, enda þótt nokkru geti skakk
að, hvað varðar einstakar hafn-
ir.
Sem dæmi um hiið almenna
ástand þessara mála má nefna,
að í árslok 1965 nam byggingar-
kostnaður þeirra 64 hafna, sem
nefndin athugaði sérstaklega,
samtals 699,2 millj. króna árin
1940—1965, eða 1762,7 millj. kr„
ef allt er reiknað á verðlagi árs-
ins 1965.
Föst byggingalán þessara
sömu hafna námu í árslok 1965
253.8 millj. kr„ og sé reiknað
með 15 áira lánum með 8% árs-
vöxtum, sem nú eru algengustu
lánakjörin, eru árlegar heildar-
greiðslur vaxta og afborgana
37,3 millj. kr. Annar reksturs-
kostnaður hafnanna 1965 var 24.8
millj. kr„ og eru þá engar af-
skriftir reiknaðar. Sama ár námu
heildartekjur þessara 64 hafna
aðeins 59.73 millj. kr„ en lausa-
skuldir voru 43,27 millj. kr„ eða
álíka upphæð og vangreitt ríkis-
framlag, sem var þá 41.08 millj.
kr.. Skuldir þessara hafna við
ríkisábyrgðasjóð námu 14.07
millj. kr. í árslok 1965.
Þá er einhig þess að gæta, að
afkoma einstakra hafna í þessum
64 hafna flokki er mjög misjöfn.
Nokkrar þeirra hafa allsæmilega
afkomu og bæta mjög þá heild-
armynd, sem gefin er hér að
framan, en um fjórðungur
þeirra hefur miklum mun lakara
en meðalafkomu.
Þá er þess að geta, að margar
þeirra hafna, er bezta höfðu af-
komu 1965, hafa þegar hafið
eða eru að hefja kostnaðarsamar
framkvæmdir, sem munu breyta
heildarafkomunni mjög til hins
verra, í það minnsta um nokk-
urra ára skeið. Þær hafnir, er
lélegasta hafa afkomu, eru yfir-
leitt þær, sem hæstan hafa haft
byggingarkostnað á seinni árum.
Stafar hann 1 flestum tilvikum
frá dýrum ytri mannvirkjum eða
dýpkunum. Viðlegumannvirki,
bryggjur og bólvirki, munu yfir-
leitt standa undir rekstri og af-
borgunum, enda er þar oftast
hægt að sníða stakk eftir vexti
og hafa þau mannvirki við hæfi
umferðar og bátafjölda.
Öðruvísi er farið um hin ytri
mannvirki ,sem byggja verður
til skjóls fyrir veðri og bylgju.
Þau mannvirki eru að mestu háð
náttúruaðstæðum og verða illa
sniðin eftir umferð eða annarri
notkun hafnarinnar, heldur eru
þar aðrar kringumstæður, er
ráða gerð og þar með kostnaði.
Sú leið, sem hingað til hefur
verið farin til styrkveitingar til
hafnargerða, að greiða úr ríkis-
sjóði jafnt til allra framkvæmda,
hefur þannig hjálpað mest þeim
bezt settu, en þær hafnir, sem
hafa þurft að leggja dýr ytri
mannvirki, hafa orðið að bera
þungan bagga af þeirra völdum
án sérstakrar fyrirgreiðslu.
Á seinni árum hafa bátar mjög
stækkað, og við til'komu stélbáta
hefur krafan um gott skjól í
höfnunum, stórlega aukizt. Til
þess að verða við þessum kröf-
um bátaflotans, og jafnframt til
að gera sístækkandi flutninga-
skipum fært að sigla á hafnirn-
ar, verða þau hafnarmannvirki,
sem sinna eiga sínu hlutverki,
það dýr, að óhugsandi er að
standa undir þeim með hafnar-
gjöldum, sem eru í líkingu við
þau gjöld í dag. Nefndinni hef-
ur virzt eðlilegt, að ríkisvaldið
reyndi að jafna nokkuð hinar
náttúrulegu aðstæður, og gerir
því tillögu um, að ytri mann-
virki, öldubrjótar og garðar á-
samt dýpkunum, verði styrktar
meira af 'ríkissjóði en bryggjur
og önnur þau mannvirki, er bein
ar tekjur gefa og unnt virðist að
leggja á vegna afkomu -útvegs og
samkeppni annarra flutnings-
greina.
Ætti þetta að verða þeim verst
settu mikill styrkur, þótt nefnd-
in gangi ekki lengra í sínum til-
lögum en að styrkurinn nemi
3/4 hlutum kostnaðar. Með því
móti verður kostnaður viðráðan-
legri en nú er, en þó ætti styrk-
urinn ekki að leiða til eðli-
legrar ásóknar í hafnarfram-
kvæmdir af þessu tagi.
Þá mundi það bæta mjög að-
stöðu hafnanna, ef ríkissjóður
greiddi sinn hluta kostnaðar
jafnóðum og til hans er stofn-
að. Gerir frumvarpið ráð fyrir,
að gerðar séu áætlanir um hafn-
arframkvæmdir til fjögurra ára
og þær lagðar fyrir Alþingi. Yrði
þá að ganga út frá því, að fjár-
veitingum yrði hagað í samræmi
við áætlunina, og ætti því ekki
að koma til þess, að inneign
myndaðist hjá ríkissjóði.
Er hér hreyft einu meginný-
mæli frumvarpsins og því er
gera má ráð fyrir, að einna mest-
ar afleiðingar hafi í för með sér
til hagsbóta fyrir hafnargerðir al
mennt.
Með gerð framkvæmdaáætl-
ana ætti að mega nýta til fulln-
ustu þá möguleika, sem fyrir
hendi eru til hafnargerða á hverj
um tíma, bæði fjárhagslega og
tæknilega, og beina framkvæmd
um á þá staði, þar sem þörfin
er brýnust. Jafnframt má ætla,
að nýting tækja og mannafla
verði mun betri en nú er, þeg-
Framhald á bls. 19.