Morgunblaðið - 11.04.1967, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 1967.
19
- SKYRSLA
Framnald af l>ls. 1.
útvegs, íandbúnaðar, sjúkra-
húsa, vega og skóla.
Ræða Magnúsar Jónssonar
fjármálaráðherra fer hér á
eftir í heild.
Skýrsla fjármálaráðherra
Fyrst og fremst tel ég nauð-
synlegt að leggja á það áJherzlu
að hér er um bráðabirgðayfir-
lit að ræða. Reikningum var að
vísu formlega lokað um áramót
samkv. gildandi 1., en engu að
síður tekur það nokkra mánuði
að vinna að skilagreinum stofn-
ana og embætta ríkisins og ýms
ar tekjur koma ekki inn fyrr
en alllöngu eftir áramót. Þótt
ekki séu líkur til, að heildarnið-
urstöður breytist svo að nokkru
nemi, tel ég nauðsynlegt að hafa
hér á fyrirvara varðandi ein-
staka liði. Það er föst venja, að
endanleg greinargerð um af-
komu ríkissjóðs næstliðið ár er
ekki gefin fyrr en við 1. umr.
fjárlagafrv. fyrir næsta ár. Mun
það að sjálfsögðu einnig verða
gert í ár og mun ég því ekki
í þessum skýringum mínum
ræða ýtarlega einstaka liði, held
ur ■ gefa heildaryf irlit, sem á þó
að geta sýnt í meginatriðum
raunhæfa mynd af afkomu ríkis
sjóðs á árinu 1966. Tekjur á
rekstrarreikningi ríkissjóðs árið
1966 urðu 4 miljarðar, 642,2
milj. kr. og fóru því 847,8 millj.
kr. fram úr áætlun. Munar þar
tnestu um aðflutningsgjöld og
söluskatt. Aðflutningsgjöld fóru
377,6 millj. kr. fram úr áætlun
og söluskattur 242,6 millj. Staf-
ar þetta af auknum innflutningi
og aukinni viðskiptaveltu. Gjald
af bifreiðum og bifhjólum fór
70,2 milj. kr. fram úr áætlun,
enda óx innflutningur bifreiða
etórkostlega frá næsta ári á und
lan. Þá fóru tekjur af ríkisstofn-
unum 94,9 millj. kr. fram úr
áætlun og veldur því mjög auk-
in sala Áfengis- og tóbaksverzl
unör ríkisins. Er enginn vafi á
því, að ólöglegur innflutningur
áfengis hefur verulega minnkað
og á það stóran þátt í aukning-
unni, þótt neyzla innanlands
muni einnig hafa vaxið nokkuð.
Loks fór tekju- og eignarskatt-
ur 63,4 millj. kr. fram úr áætl-
un og stimpilgjöld 11,4 millj. kr.
Áætlim fjárlaga um gjöld af inn
lendum tollvörutegundum lesta-
gjald af skipum, vitagjald, hluti
ríkissjóðs af þóknun og gengis-
mun gjaldeyrisbankanna og aðr
ar tekjur stóðst svo til alveg,
en aukatekjur urðu aðeins 54,2
millj. kr. í stað 70 millj., sem á-
ætlað var. Með 1. frá 22. desem-
ber 1965 voru aukatekjur ríkis-
sjóðs hækkaðar allverulega og
var gert ráð fyrir að þessi hækk
un mundi gefa um 22 millj. í
auknar tekjur. Mjög erfitt var
að gera um þetta raunhæfa á-
ætlun og auk þess mun það hafa
ráðið nokkru, að hækkun þing-
lýsingargjalda var ekki látin ná
til lánsskjala, sem afgreidd
höfðu verið fyrir áramót, en
komu ekki til þinglýsinga fyrr en
eftir áramót. Gjöld á rekstrar-
reikningi ríkissjóðs árið 1966
urðu 3 milljarðar, 928,7 millj. kr.
og fóru því 320,5 millj. kr. fram
úr áætlun. Helztu skýringar
þessara umframgjalda eru
launahækkanir, auknar niður-
greiðslur, auknar útflutnings-
uppbætur og útgjöld vegna sér-
stakra laga. Launahækkanir
þeirra, er taka laun eftir launa-
kerfi ríkisins, eru taldar hafa
numið 134 millj. kr. umfram það,
sem áætlað var á einstökum fjár
lagalið. Er þar bæði um að.ræða
afleiðingar af kjaradómi frá árs-
byrjun 1966, þar sem kveðið var
á um 7% hækkun grunnlauna
opinberra starfsmanna, nokkrar
launatilfærslur, sem hafa verið
gerðar og afleiðingar vísitölu-
breytinga. Hér við bætast svo
um 40 millj. kr. hækkun, sem er
vegna launahækkana annars
starfsfólks og laun nýrra starfs-
manna, sem nefnd samkv. 1. um
eftirlit með starfsmannafjölgun,
hefur heimilað. A 19. gr. voru
veittar sérstaklega 107 millj. kr.
til þess að mæta væntanlegum
launahækkunum, þannig að
raunveruleg umframgreiðsla á
launaliðum er um 67 millj. kr.
Þá hefur framlag til eftirlauna
og tillag til lífeyrissjóðs hækk-
að um rúmlega 14 millj. kr. um-
fram áætlun fjárl. Utgjöld til
félagsmála hafa einnig orðið um
15 millj, umfram fjárlagaáætl-
un og stafar það einkum af launa
hækkunum. Niðurgreiðslur fóru
54 millj. kr. fram úr áætlun
fjárl. Stafar það annars vegar
af hinni miklu hækkun niður-
greiðslna á sl. hausti í sambandi
við verðstöðvunina og hins veg-
ar af því, að bókfærðar eru á
árinu 1966 rúmar 37 millj. kr.,
sem inntar voru af hendi á því
ári, en eru raunverulega niður-
greiðslur vegna ársins 1965. Nið
urgreiðslur, er námu 62 millj.
kr. vegna ársins 1966, sem fram
fóru eftir sl. áramót, eru hins
vegar taldar með í bráðabirgða-
yfirliti um gjöld ríkissjóðs árið
1966 og tekið tillit til þess í
bráðabirgðayfirliti um greiðslu-
jöfnuðinn. Raunveruleg hækk-
un niðurgreiðslnanna er þó mun
hærri en þessar tölur sýna, því
að áformað hafði verið að mæta
útgjaldaauka ríkissjóðs vegna
aðstoðar við sjávarútveginn á
þann hátt að lækka niður-
greiðslur. Voru niðurgreiðslur í
þessu skyni lækkaður verulega
nokkru fyrir mitt ár, m.a. af-
numdar niðurgreiðslur á fiski.
En hinir miklu erfiðleikar, sem
tóku að steðja að útflutnings-
framleiðslunni á síðari hluta árs
ins sökum mikils verðfalls á er-
lendum m,örkuðum, leiddu til
þess, að hverfa varð frá þess-
um ráðstöfunum og taka í þess
stað upp auknar niðurgreiðslur
til þess að koma i veg fyrir auk
inn tilkostnað útflutningsfram-
leiðslunnar. Uppbætur á útflutt-
ar landbúnaðarafurðir fóru 34
millj. kr. fram úr áætlun, sem
stafar fyrst og fremst af því að
greiðslur færðust á milli ára og
útgjöld samkv. heimildarlögum
og sérstökum lögum námu samt.
um 92 millj. kr. Stafa þessi út-
gjöld öll af hinum sérstöku ráð-
stöfunum vegna sjávarútvegsins.
Annars vegar voru greiddar 14,3
millj. kr„ sem voru eftirstöðv-
ar af áætluðum framlögum til
sjávarútvegsins á árinu 1965 og
77,6 millj. kr. hins vegar, sem
veittar voru til aðstoðar sjávar-
útveginum með 1. nr. 16 frá
1966. Af þeirri upphæð runnu
5 millj. til framleiðniaukningar
í frystihúsum, 20 millj. kr. til
uppbóta á línu- og handfæra-
fisk og 7,6 millj. kr. til verð-
uppbóta á skreið o. fl. Þar sem
hverfa varð frá lækkun niður-
greiðslna, til þess að mæta þess
um aukaútgjöldum ríkisssjóðs,
var hér um hreinan útgjalda-
aufea að ræða. Alls nema um-
framgreiðslur vegna þeirra liða,
sem nú hafa verið taldir um 275
millj. af áðurnefndum 326,5
millj. kr. umframgreiðslum. Aðr
ar umframgreiðslur dreifast
nokkuð á ýmsa liði, en erfitt er
að gera grein fyrir þeim í ein-
stökum atriðum, þar sem end-
anlegum frágangi reiknings er
víða ólokið. Þegar bráðabirgða-
yfirlitið er skoðað, ber að hafa
í huga, að launahækkanir þær,
sem veittar voru í einu lagi í
19. gr. fjárl., hefur verið skipt
niður á viðeigandi fjárlagagrein
ar, sem á við um mikinn hluta
launaskatts, þannig að lítill hluti
hans kemur fram á 19. gr., þó að
hann hafi allur verið áætlaður
þar á fjárl. Skýrir það í mörg-
um tilvikum, að verulegu leyti,
mun fjárlagatölu og reiknings-
tölu, einkum á þeim gjalda-
greinum, þar sem laun eru hlut
fallslega stór liður. Má í því
sambandi nefna stjórnarráðið,
dómgæzlu- og lögreglustjórn,
tollheimtu og skattheimtu, heil-
brigðismál og fleiri liði. Kostn-
aður vegna stjórnarráðsins fer
nokkuð fram úr áætlun vegna
vanáætlunar og einnig kostnað-
ur við skattkerfið, m.a. vegna
athugunar á staðgreiðslukerfinu.
Einnig fer kostnaður um heil-
brigðismál töluvert fram úr á-
ætlun, sem einkum stafar af
þeim kjarasamningum við
lækna, sem gerðir vöru á árinu.
Útgjöld vegna samgangna á sjó
fara rúmlega 10 millj. kr. fram
úr áætlun, enda var raunar vit-
að fyrirfram, að þessi liður var
vanáætlaður, því að til Skipaút-
gerðar ríkisins voru aðeins veitt
ar 24 millj. kr., en reksturshalli
þess fyrirtækis hefði orðið 42
millj. kr. á árinu 1965. Reksturs
halli Skipaútgerðarinnar varð á
árinu 1966 35,2 millj. eða 7 millj.
kr. lægri en árið áður og er það
fyrst og fremst að þakka endur-
skipulagningu á starfsemi fyrir-
tækisins. Lögbundin framlög til
fiskveiðasjóðs og aflatryggingar-
sjóðs reyndust 6,5 millj. umfram
áætlun og styrkir vegna jarð-
ræktarlaga urðu 6 millj. kr. um
fram áætlun. Halli Þjóðleikhúss
og Sinfóníuhljómsveitar umfram
áætlun var um 3 millj. kr. og
ýmis rekstrarútgjöld ríkisstofn-
ana hækkuðu umfram áætlun
fjárl. um 13 millj. kr. Óviss út-
gjöld urðu 19,3 millj. kr., en
voru áætluð í fjárl. 19,1 millj.
Meðtalinn er hér kostnaður
vegna skiptimyntar, 2,3 millj.,
sem voru alger bráðabirgðaút-
gjöld. Venjulega hefur verið
hagnaður á skiptimyntinni, en
þannig hefur staðið á sending-
um árið 1966, að halli hefur á orð
ið. Að þessum lið frátöldum eru
óviss útgjöld 40,7 milljónir kr.
undir áætlun. Hreyfingar
skv 20 gr. þarfnast ekki margra
skýringa. Tekin lán á árinu
námu 126 millj. kr„ en þar af
eru spariskírteinalán rúmlega
100 millj. Voru öll þessi lán tek-
in innan ramma framkvæmda-
áætlunar rikisins fyrir árið 1966
og fénu öllu ráðstafað í árslok
að undanskildri 12,1 millj. af
spariskírteinaláni. Veitt lán eru
alls rúmlega 50 millj. kr. á ár-
inu. Þar af eru rúmlega helm-
ingur tollalán, sem veitt hafði
verið rafmagnsveitum ríkisins
og Landsvirkjun samkv. sérstök
um lagaheimildum og tæplega 7
millj. kr. hafa verið lánaðar til
Borgartúns 7, sem er skrifstofu-
bygging í eigu ríkisins með sér-
töku reikningshaldi. Önnur lán
eru öll skyndilán vegna ýmissa
framkvæmda stofnana á vegum
ríkisins og eru hæst þeirra lána
3 millj. vegna rannsóknarstofn-
unar atvinnuveganna að Keldna
holti, 2 millj. vegna atvinnumála
nefndar Norðurlands, 2 millj.
vegna Iceland Food Center, 2,4
millj. vegna kalnefndar og 1,5
millj. vegna Sementsverksmiðj-
unnar. Eru lán þessi annað hvort
greidd þegar eða verða greidd
alveg á næstunni.
Útgjöld til hinna ýmsu fram-
kvæmdaliða á 2. gr. hafa farið
15 millj. kr. fram úr áætlun.
Hafa þau umframútgjöld verið
óumflýjanleg af ýmsum ástæð-
um. Skiptast þessar umfram-
greiðslur á allmarga liði og tel
ég ekki ástæðu til þess að rekja
sérstaklega orsakir þeirra nema
sérstakt tilefni gefist til.
Greiðsluafgangur ríkissjóðs á
árinu 1966 varð 474 millj. kr.
alls samkv. bráðabirgðaniður-
stöðu, en er samkv. reglum
Seðlabankans ekki talinn vera
nema kringum 400 millj.
Greiðsluafgangur kemur þannig
fram við uppgjör við áramót, að
sjóður hjá ríkisféhirði hefur auk
izt um 1.4 millj. kr. staðan á að-
alviðskiptareikningi ríkissjóðs í
Seðlabankanum hefur batnað
um 398 millj. og bankainnistæð-
ur hafa hækkað um 15.8 millj.
Sjóðs- og bankainnistæður hafa
þannig aukizt um 415.2 millj. kr.
á árinu. Þegar saman eru tald-
ir allir viðskiptareikningar rík-
issjóðs og ríkisstofnana í Seðla-
bankanum, að nettóinnstæða á
þessum reikningum í árslok 1966
samtals 434.3 millj. í stað 103.1
millj. í árslok 1965. Heildarstaða
ríkisins við Seðlabankann batn-
aði því á árinu um 331.2 millj kr.
Innistæður ríkissjóðs hjá Áfeng-
is- og tóbaksverziun ríkisins og
innheimtumönnum hafa vaxið
um 91.5 millj. kr., en meginhluti
þess fjár hefur komið inn á
fyrstu mánuðum þessa árs. Þá
hafði ekki verið skilað tekjum
af rekstri Keflavíkurflugvallar,
sem nam um 9 millj. kr. Fyrír-
framgreiðslur vegna fjárl. 1967
hafa verið 96.1 millj. kr. hæiri
en fyrirframgreiðslur voru
vegna fjárl. 1966. En geymdar
fjárveitingar frá fjárl. 1966 og
eldri fjárl. hafa hækkað um
11.3 millj. kr. miðað við gey.'.nt
fé í ársbyrjun 1966. Helztu fyrir-
framgreiðslur vegna fjárl. 1967
eru 40 millj. kr. til styrktar tog
urunum, því að vegna vaxandi
rekstrarörðugleika þeirra á sl.
ári, var fallizt á að greiða til
þeirra fyrirfram alla fjárveitlng
una á árinu 1967, sem raunar
var rekstursstyrkur til togar-
anna fyrir árið 1966, en styrkur-
inn hefur alltaf verið greiddur
ári eftir á. Þá voru 20 millj. kr.
greiddar fyrirfram vegna reksl-
urskostnaðar skóla, 6.5 mil'lj. kr.
vegna vita- og hafnarmála, 3.5
millj. vegna kaupa á húsi í Von-
arstræti og nokkrar millj. kr. til
þess að geta staðið við greið'slur
samkv. verksamningi í sam-
ban’di við byggingu Menntaskól-
ans í Hamrahlíð og Menntaskól
ans á Laugarvatni. Þá var og
ráðstafað fyrir áramót samkv.
heimild í fjárl. 23.4 millj. kr. af
greiðsluafgangi 1966. Eru það
greiðslur í framleiðnisjóð land-
búnaðarins og til aðstoðar við
bændur á kalsvæðum 1965.
Starfsemi ríkisábyrgðasjóðs
var með óvipuðum hætti og ver-
ið hefur sl. ár. Fjöldi nýrra
ábyrgða var svipaður og næstu
ár á undan, en upphæð þeirra
hins vegar miklu hærri. Munar
þar einkum um ihin erlendu lán,
sem tekin voru vegna virkjunar
Þjórsár. Einnig~voru veittar stór-
ar ábyrgðir vegna kaupa á flig-
vélum og síldarflutningaskipum.
Greiðslur vegna vanskila á lán-
um með ríkisábyrgð hafa farið
stöðugt lækkandi þau ár, sem
ríkisábyrgðasjóður hefur starfað,
og varð lækkunin um 20 millj.
kr. á sl. ári frá þvi sem var
1965. Þrjú síðustu ár hafa greiðsl
ur verið sem hér segir í millj.
kr. 1964 voru innleystar kröfur
155 millj. og endurgreiðslur
skuldara 46 millj. eða nettó-
greiðs'lur 109 millj. 1965 voru
inleystar kröfur 179 millj., endur
greiðslur skuldara 124 millj. og
nettógreiðslur 95 millj. Og 1966
voru innleystar kröfur 108 millj.,
en nettógreiðslur sbuldara 73
millj. og nettógreiðslur 35 millj.
Meðtaldir í nettógreiðslum eru
vextir, sem reiknaðir hafa venð
á vanskilaskuldir, en þeir voru
8 millj kr. 1964, 6 millj. kr. 1965
og 4 millj. kr. 1966. Tölur þær
sem að framan getur, taka til
allra þeirra greiðslna, sem ríkis
áfbyrgðasjóði ber að standa
straum af þ.e. greiðslna vegna
endurlána á lántökum ríkissjóðs.
Greiðslur eru að heita má ein-
göngu vegna lána í sjálfsskulda-
ábyrgð, en eftir því, sem þeim
fækkar, ætti greiðsluibyrði rík-
isábyrgðasjóðs að léttast. Greiðsl
ur sjóðsins skiptast í höfuðatrið-
um þannig árið 1966, en til sam-
anburðar eru hliðstæðar tölur
fyrir árið 1965:
Vegna hafnarlána 7 millj. ár-
ið 1966, en 12 millj. 1965. Vegna
lána til fiskiðnaðar, síldar- og
fiskimjölsverksmiðja 14 millj. á
á árinu 1966, en 15 millj. á ár-
inu 1965. Vegna togaralána 6
millj. á árinu 1966, en 18 millj.
á árinu 1965 og vegna annarra
lána 8 millj. árið 1966 á móti 10
millj. 1965.
Af þessu sést, að það eru eink
um greiðslur vegna hafnarlína
og togaralána, sem dregizt ,iafa
saman, en greiðslur vegna ann-
arra lána hafa sem næst staðið
í stað.
Árin 1962 og 1963 var veru-
legur greiðsluafgangur hjá ríkvs
sjóði, 161 millj. 1962 og 124 millj.
1963. Var þessum greiðsluaf-
gangi ýmist varið til skulda-
greiðslna eða til annarra þarfa
Á LAUGARDAGINN samþykkti
neðri deild Alþingis við þriðju
umræðu frv. um afnám einka-
sölu á viðtækjum, og er frv. þar
með orðið að lögum. Samkvæmt
því, verður Viðtækjaverzlun
ríkisins lögð niður. Eignir við-
og af greiðsluafgangi 1962 voru
sérstaklega lagðar til hliðar 100
millj. kr. í jöfnunarsjóð, er nota
skyldi, ef um greiðslulhalla yrði
að ræða. Á árinu 1964 varð vera
legur greiðsluhalli hjá ríkissjóði,
257.8 millj. kr. af ástæðum, sem
ég hef áður skýrt í fjárlaga-
ræðu 1965. Á árinu 1965 varð
enn 90.7 millj. kr. greiðsluihalli,
en á því ári voru sérstakar ráð-
stafánir gerðar til að koma ríkls
búskapnum aftur í jafnvægL
Með því að nota jöfnunarsjóð-
inn frá 1962 að fullu upp 1
greiðsluhallann, verða eftir-
stöðvar hans um 247 millj. kr.
Það hlýtur að vera eðli má'lsins
samkVæmt, enda hin brýnasta
nauðsyn á þenslutímum að jafna,
yfirdráttarskuldir vegna greiðslu
halla strax og hagur ríkissjóðs
leyfir. Sú nettóupphæð er til
ráðstöfunar getur verið á
greiðsluafgangi ársins 1966, er
því tæplega 230 mil'lj. kr. og er
þá ekfcert tillit tekið til aukinn-
ar rekstursfjárþarfar. Af þessu
er hv. þm. væntanlega ljóst, að
greiðsluafgangi ársins hefur þeg
ar verið ráðstafað að fullu. 140
millj. hafa verið lagðar til verð-
tryggingasjóðs vegna sjávarút-
vegsins, 30 millj. varið til hag-
ræðingarsjóðs landbúnaðarins,
3.2 millj. vegna aðstoðar við
bændur á kalsvæðum og 53
millj. kr. er lagt til að verja til
vega og skóla og sjúkrahúsa inn
an ramma framkvæmdaáætlun-
arinnar 1967. Loks mun ekki
verða hjá þvi komizt að færa 20
millj. af fyrirframgreiðslu til tog
aranna á sl. ári sem umfram-
greiðslu á því ári, til þess að auð
ið verði að greiða til þei.ra á
miðju þessu ári 20 millj. vegna
úthaldsins fyrri hluta ársins.
Vitanlega hefði verið skynsam
legast að leggja greiðsluafgang-
inn nú að verulegu leyti í jö' i-
unarsjóð, því að ekki þarf m'kið
út af að bera, svo að reksturs-
halli geti orðið 100—200 millj.
kr. miðað við hina miklu velt-vJ
ríkissjóðs og margs konar ov'.ii'l
um afkomu hans þegar á þessu
ári. Þetta var þó ekki talið auðið
fyrst og fremst vegna hiinar
brýnu nauðsynjar að ge*a vc.tt
útflutningsframleiðslunni að-
stoð án nýrrar s'kattlagningar.
Það má líka teljast mikilvægt
spor að hafa getað jafnað að
fullu halla áranna 1964 og 1965,
þannig að hreint borð sé að
þessu leyti við Seðlabankann.
- HAFNALÖG
Framhald af bls. 14.
ar ekki er vitað um framkvæmd
ir, fyrr en að þeim er komið á
því ári, er vinna skal.
Annað og þessu óskylt atriði,
en til hagsbóta fyrir margar
hafnir, er það nýmæli, að hafn-
argjöld skuli samræmd, og er
veitt samkvæmt frumvarpinu
heimild til handa ráðuneytinu að
gera slíkar breytingar á gjald-
skrám, jafnvel án þess, að þess
sé óskað af viðkomandi hafnar-
stjórn. Þess eru nú dæmi, að
hafnarsjóðir láti lán falla á rík-
isábyrgðasjóð en taki á sama
tíma óeðlilega lág hafnairgjöld og
í engu samræmi við gjöld í ná-
lægum sveitafélögum.
6 ára drengur
TJM kl. 4.50 í gær varð það slys
á gæzluvelli Bræðraborgar, að 6
ára drengur, Ólafur ólafsson,
Bræðraborgarstíg 21, féll ofan af
skiir og brotnuðu báðar pípur I
framhandlegg hægri handar og
skrámaðist drengurinn einnig lít
illega í andliti.
tækjaverziunarinnar renna að
hluta til Sinfóníuhljómsveitar-
ir.nar og til Þjóðleikhússins, en
afgangur rennur til Ríkisútvarps
ins, enda taki það á sig allar
- kuldbindingar V ðtækjaverzl-
urarinr.ar.
Viðtœkjaverzlun
ríkisins hœtfir