Morgunblaðið - 27.07.1967, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. JÚLÍ 1967
SAMAN UEFVR. TFkl|>
Hrafn örunnlau^$on!
Aldrei langar mig
til að lesa neitt
Bækur?
Hvað eru bækur?
(MAJAKOVSKI)
Geirlaugur Magnússon hefur samið
x. IV.
ÓLAFUR HAUKUR SIMONARSON:___
LANGFERÐ DROPANNA
UNDAK.LBG - ú árátta að gera
annarra orð að iinum. En undar-
legri er j>ó sú árátta að skrifa
upp bækur, se ja upp sparispek-
ingssvipinn og buna upp úr sér
fróðleik og dómsorðum. Ef til
vill þess vegna reyni ég að
skrifa um þessa bók. Tómas
Jónsson — Meisölubók er góð
bók. Þeba er fullyrðing, sem ég
ætla ekki að rökstyðja frekar,
því gæði hluta verður ekki
fremur en fegurð ávallt skýrt
með orðum.
II.
Hvernig verður Tómas Jóns-
son, að kjallaraíbúð upp í Hlíð-
um? Því að í þessu þjóðfélagi er
manngildi einstaklingsins metið
eftir eign hans, húsinu hans,
bílnum hans, fyrirtækinu hans.
Eignin er okkar guð. Sá eigna-
lausi óalandi og óferjandi goð-
níðingur. Tómas hefur runnið
saman við guð sinn. Hann tórir
aðeins, sem kjallaraíbúð. Jafn-
vel íbúar hennar verða 'hluti af
honum sjálfum, sníkjudýr í holdi
hans. En einnig verða sumir
íbúa hennar (Svanur, Her-
mann) að Tómasi.
III.
En sagan fjallar ekki aðeins
um mátt eignarinnar. Frá sjónar-
miði Tómasar rannsakar höf-
undur þjóðfélagið, „íslenzka vel-
ferðarríkið", goðsagnir þess og
bábiljur. Sjálfur er Tómas hluti
goðsagnar, sagnarinnar um alda-
mótamanninn, hinn háleita,
hreinlífa hugsjónarmann, sem
kyrjaði ættjarðarlög og talaði
um frelsi lands og lýðs, frá
morgni til kvölds. Síðan fylgir
hver goðsögnin annarri, sagnirn-
ar um listræna sigra í útlöndum
(sbr. Söngkonan og Hitler), allar
þær sagnir um stærð okkar
þrátt fyrir smæð. Við borðið
birtast okkur manngerðir dags-
ins í dag. Kóninn, sem nýtur
almennrar' meðaumkunnar,
blandinni aðdáun fyrir frábær-
ar gáfur. Verkamennirnir, sem
múlbundnir eru orðnir við
sementspoka og mélsekki. Þröng-
sýnir menntamenn, sem líta
Nýhöfnina sem himnaríki.
Þetta, sem hér hefur verið
sagt, er aðeins 'hluti þess, sem
segja má um þessa bók. Jafnvel
ekki það markverðasta. En þar
sem löngum hefur þótt lofsvert
að kunna sér hóf, tel ég þessu
-pjalli betur lo'kið.
EF TIL vill hefur ekkert slys
orðið jafn afdrifaríkt fyrir ís-
lenzkar bókmenntir og skips-
strand það, er vitavörðurinn á
Reykjanesi varð vitni að hér um
árið. Þar bar mikla atburði fyr-
ir augu, og skipsstrand þetta
nægði Hannesi Sigfússyni til inn
blásturs við ritun þriggja sinna
fyrstu bóka.
Höfundur, sem svo vel nýtir
einstakt atvik í listsköpun sinni,
hlýlur að verða mjög fast mót-
aður. En honum er einnig hætt
við að staðna. — Ef til vill hefur
Hannes gert sér grein fýrir þess-
ari hættu. Ef til vill er 'hann í
seinustu bók sinni að brjótast
úr hlekkjum þróunar, sem orðin
er að vítahring.
Sumir segja, að slíkar bolla-
leggingar séu út í hött og fánýt-
ar. En eitt er víst: í stað l*ins
myrka og torráða Hannesar Sig-
fússonar, sem við áður þekkt-
um, er kominn annar og beittari,
beinskeyttari maður.
Sá, sem áður „eigraði milli
svefns og vöku“, stefnir nú ein-
beittur út á baráttuveginn. Þau
„jarteikn" hafa gerzt, að
„sprek“in, sem áður var varpað
á eld, eru nú tekin að loga. I
seinasta kaiflanum, Fréttaskeyt-
um, brenna til ösku allar hinar
flóknu og fjölskrúðugu líkingar.
En þvímiður: Eftir standa aðeins
rímað'ar og stuðlaðar forystu-
greinar. — Ljós hins nýja sann-
leika er svo ægibjart, að ekkert
sést, en glýja kemur í augun.
Ýmislegt í næstu bók á undan
gaf vonir um aukið ljós í myrk-
viði líkinganna. En meðalveg-
urinn er vandrataður. —
í upphafsljóði Jarteikna er
ÞEGAR við ökum gegnum þok-
una, eftir aurblautum veginum,
líta fálátir fuglar okkur vansæl-
um augum.
Þeir sitja á fúnum staurum,
sem enn vansælli og fálátari
menn hafa barið ofaní blautan
jarðveginn.
Ofar fuglum og fúaspýtum er
ásjóna fjallsins, döpur og allt
vitandi.
Við erum einmana, líkt og
fuglarnir, og mig langar að
snerta hönd hennar.
Mig langar að heyra af vör
hennar lengsta orð tungnanna,
og jafnframt hið styzta.
Ég þrái hugsandi líf.
En hún er stúlka annars
manns, og endurtekur orðið í
hjarta sér, — elska.
Það ýrir úr gráum skýjum,
og vinnukonurnar þeytast örugg
lega um framrúðuna.
Nú hér, nú þar.
Ljós annarra bifreiða koma
utanúr myrkrinu, nálgast, svifa
framhjá.
Vegurinn liggur frá framljós-
unum, einsog lúinn lakkrísborði,
innmeð löngum firði.
Innst í firðinum er hann, —
sá sem á orðið í hjarta hennar.
Fjöllin þeytast fram'hjá, örlít-
ið mismundandi, en þó öll eins.
Einsog rauð andlit á vetrar-
morgni.
Við erum í botni fjarðarins.
Undir brattri hlíð, liggja nokkr
ir þreytulegir skálar, endilangir
í forinni.
Við sitjurn kyrr í bílnum.
Mótorhljóðið er dáið, og fall
regnsins þyngist við dauða þess.
Ég hugsa um orðið, sem á
ekkert skilt við þessi hús, þetta
regn, 'tíma eða rúm.
Þreyttir menn reika millum
skálanna, og eru eitt með ásjónu
fjallsins, óskildir alheimnum, en
þó alheimurinn sjálfur.
dauðagrunur, og höfundur gerir
sér grein fyrir því, að brátt hall-
ar undan fæti. Ars longa, vita
brevis, segir Rómverjinn, og
Hannes er sammála. Hann byrj-
ar endurmat. Kaflinn Hringar
og teikn er hugleiðing um tím-
ann. Og við þessa hugleiðingu
verður uppgjör. Þú „læsir að
þér / með orðurn". Það er for-
tíðin. „Nýtt umhverfi / nýir
sjóndeildarhringar" er það, sem
koma skal. Skáldinu finnst sá
heimur, sem það byggir, óper-
sónulegur og kaldur. Og eina
vonin um lausn er fólgin í orð-
um, tæki skáldsins. Það verður
að ná sambandi, áhrifum. Þegar
„lækirnir byrja að snökta á
miðjum vetri“, verður allt gott.
í næsta kafla, Návígi, notar
Hannes sitt gamla líkingamál í
þágu nýs málstaðar. Oft gerist
það, að bæði líkingar og lýsing-
ar verða nokkuð uppskrúfaðar
og ofbeittar. Bezt dæmi um þetta
hvorttveg.gja er ljóðið Víetnam.
En inn á milli glampar víða á
skiran málm. Þannig er t.d. ljóð-
ið Náttuglur gott, og með ágæt-
um, hversu hámarki er náð í
seinasta erindinu.
Fréttaskeyti, seinasti kaflinn,
er lélegur skáldskapur og gam-
aldags í fleiru en notkun ríms.
Vonum aðeins, að Hannes Sig-
fússon hafi þar fengið útrás að
fullu með slíkt og hætti a.m.k.
að birta það.
Bókin endar á prýðilegu Ijóði
um reynslu geimfarans. Ef hún
væri öll á svipuðu stigi og Eld-
flaugin, væri ekki ástæða til
annars en að óska Hannesi Sig-
fússyni til hamingju og bíða eftir
meiru slíku.
Loks kemur andlit hans.
Hann hefur breitt andlit, og
fyrirlítur heiminn, en ekki ást
sína á hónum.
Augun eru ekki óvenjuleg, og
nefið hefur hvorki tilfinninga-
næmni né stórmennsku.
Hann er skáld.
Ég elska þennan mann og kon
una, sem eina heild, og sem tvö
andstæð öfl.
Ólafur Haukur er fæddur
24/8. 1947. Hann stundar nú nám
í Danmörku. Ólafur hefur feng-
izt mikið við þýðingar, og hafa
þýdd ljóð eftir hann birzt hér á
síðunni. Saga hans „Langferð
dropanna" er fyrsta sjálfstæða
verk hans, sem birtist augum
almennings.
Ást mín er eðlileg, og óhjá-
kvæmileg, þegar ilmur orðsins
gefur andliti skáldsins fínleik
sóleyjarblaðsins.
Þá finn ég mig einmana, sem
aðeins getur orðið viðað sjá ást-
ina.
Við tölum saman, og kaupum
drykk i hvítri sölubúð.
Það liggja ekki dauðir þorsk-
ar á gólfunum, en þeir eru í
hverju andvarpi hvítra veggj-
anna.
Við stöndum við gluggann, og
augu min fylgja langiferð drop-
anna niður rúðuna.
Fjaran er handan dropanna og
í hverjum dropa, olíublaut og
þakin gráum þöglum fuglum.
Við göngum inní skála númer
fjögur, og innum lágar dyr
skáldsins.
Herbergið er fremur lítið, og
þakið grænum veggjum.
Gluggatjöld vantar.
Það eru tvö fleti, en skáldið
býr hér eitt, ég leggst á annað
fletið.
Útá ganginum hljóma þurrir
hlátrar, og einhversstaðar í
fjarskanum gjalla skot.
Ég spyr skáldið hvern sé verið
að skjóta, og hann segir það
vera síðasta móhíkan'ann.
Það er kvikmynd fyrir þyrst
augu verkamannanna, sem hér
starfa.
Með fullri virðingu fyrir hin-
um margskotna síðasta mó'híkana
stari ég á loftið.
Það er ekki vel þvegið, og
naglahausarnir eru dekkstir.
Stúlkan er orðin hluti af skáld
inu, og ég elska þau mjög heitt.
Ég les örlítinn kafla í bók.
Um mann sem var ibarn, og lá
á kodda sem var mjúkur eins og
rauðar ferskjur.
Lestarnar þrumuðu í fj'arsk-
anum handan koddans og veggj-
arins.
Einhversstaðar langt úti á
sléttunni stendur maður, og
augu hans fylgja lestinni.
Ljósum prýdd þýtur hún um
ómælisvegu, berandi engan efa.
Maðurinn leggst niður, horfir
eftir köidum auðum sporunum,
snertir stálið viðkvæmum vör-
um.
Svo gengur hann niður stíg-
inn, að læknum.
Bakkarnir eru grasi vaxnir og
varir hans nema við skínandi
vatnsborðið.
Silfurbjölluhljómur er niður-
inn, riðið hverfur af vörunum, í
vatnið.
Þá segir stúlkan, að skáldið
sé alltaf að verða skrýtnara, og
skáldið horfir á mig, og ég les
í augunum að stúlkan hafi öðl-
ast eilíft líf.
Það er bankað á dyrnar og
langur maður, með hlæjandi
varir og grátandi kemur á mjó-
um fótum.
’Hann sezt og augu okkar
þekkjast.
Svo vel, að þögnin er mál okk-
ar.
Samt langar mig til að segja
honum að fara til helvítis, en þá
brosir munnur hans.
Hann gengur út skiljandi svo
margt.
Þegar stúlkan og ég kveðjum
vin minn, og skáldið hennar, er
dulúðug ró í augum þeirra.
Hönd hans hefur gott hand-
tak, og við ökum út. í regnvott
myrkrið.
Orð eru óþönf undir fjöllun-
um útimeð firðinum.
fjóÉ
GREGORY CORSO:
ÖNNUR NÓTT í N. Y. C. EFTIR 3 ÁR
(Ólafur Haukur íslenzkaði).
Ég var kátur ég var þétt kendur
Strætið var myrkt
Ég veifaði ungum löigregluþjóni
Hann brosti
Ég giekik til hanis eins ag gullið flóð
Sagði honum allt um tugthúsaesk’u mína
Um hve isiðfágaðir og stórkiastlegir sumir fanganna voru
Og um ihvernig ég bara snéri aftur frá Evrópu
Sem var Ihálfu ósiðaðri en fangelsi
Og hann ihlustaði með athygli ég laug ekki
Allt var sannleikur og fyndni
Hann bló
Hann hló
Og það gerði miíg svo glaðan ég sagði:
„Fyrirgefðiu þetta allt saman, kysstu mig“.
„Nei nei nei“ sagði hann •
og hraðaði sér á brott
KRISTINN EINARSSON:_
JARTEIKM