Morgunblaðið - 22.02.1968, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. FEBRUAR 199«
tripwMMSritfr
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Simi 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði innanlands.
AUKIN FRAMLEIÐSLA
EÐA VERKFÖLL?
¥Tm þessar mundir er verið
^ að reka endahnútinn á
aðgerðir ríkisstjórnar og Al-
þingis til þess að tryggja
rekstrargrundvöll atvinnu-
vega landsmanna. Vertíðin er
þegar hafin af fullum krafti
og frystihúsin eru komin í
gang. Að loknum örlagarík-
um ákvörðunum og erfiðum
samningaviðræðum hefur
grundvöllur því verið lagður
að þróttmiklu atvinnulífi í
landinu á þessu ári, þótt eftir
sé að sjá hvort aðrar aðstæð-
ur, svo sem aflabrögð stuðli
að því að svo verði. í sama
mund og þannig hefur nokk-
uð birt til í atvinnumálum
landsmanna, stendur þjóðin
nú frammi fyrir þeim mögu-
leika, að víðtæk verkföll
skelli á í byrjun marzmán-
aðar n k., einmitt nú þegar
vertíðin stendur sem hæst,
Augljóst er ,að slík verkföll
mundu hafa mjög alvarlegar
afleiðingar fyrir afkomu þjóð
arbúsins á þessu ári, og er þó
varla ábætandi önnur þau
áföll, sem við höfum þegar
orðið fyrir. Það mundi taka
þjóðarbúið langan tíma að
rétta við eftir slík verkföll og
vafasamt er, hvort launþegar
mundu nokkru sinni vinna
upp það sem tapast mundi
við slíkar aðgerðir.
Líti menn á aðstöðuna í
dag af skynsemi og án póli-
tískrar blindu, er ljóst, að
það, sem nú skiptir mestu
máli, er að auka og efla fram
leiðslu atvinnuveganna, en
ekki íþyngja þeim með kostn
aðarhækkunum. Það höfuð-
atriði að auka framleiðsluna
og verðmæti hennar er svo
augljóslega í hag öllum aðil-
um, atvinnurekendum, laun-
þegum og þjóðarbúinu í
heild, að um það þarf ekki að
deila.
Forustumenn verkalýðs-
samtakanna, hvar í flokki
sem þeir standa, hafa þýðing
armiklu hlutverki að gegna
í þjóðfélaginu. Þeir mega
hvorki láta innbyrðis stjóm-
málaágreining né misskilinn
metnað ráða ákvörðunum
sínum á næstu dögum og
vikum, heldur einungis hags-
muni þjóðarinnar og hags-
muni umbjóðenda sina. Láti
þeir stjómast af þeim leið-
árliósum þarf engu að kvíða,
annars er hætt við, að illir
tímar fari í hönd.
'ISLAND OG EFTA
í ræðu, sem Bjarni Bene-
* diktsson, forsætisráð-
herra, flutti á fundi Norður-
landaráðs sl. mánudag, ræddi
hann m.a. afstöðu íslands til
Fríverzlunarbandalags Ev-
rópu og skýrði frá því að rík-
isstjórn íslands teldi tíma-
bært að ganga til samninga
um aðild íslands að Fríverzl-
unarbandalaginu og síðar
meir bæri að leita eftir við-
skiptasamningum við Efna-
hagsbandalag Evrópu.
I ræðu sinni sagði forsætis-
ráðherra m.a.:
„EFTA-löndin í heild era
stærsti viðskiptaaðili fslands
með um 40% af vöruvelt-
unni. Frá Norðurlöndum
koma um 25% af innflutn-
ingnum, en til þeirra fer veru
legum hluta minna eða að-
eins um 20% af innflutningn-
um. Hlutfallið fyrir ísland er
í rauninni ennþá óhagstæð-
ara en þessar tölur benda til,
vegna mikillar rýrnunar á út
flutningi okkar yfirleitt á sl.
ári, og mjög neikvæðs verzl-
unarjöfnuðar eins og sakir
standa“.
Síðan benti forsætisráð-
herra á, að með væntanlegri
aðild íslands að EFTA
mundu tollar á innflutningi
frá Norðurlöndunum lækka
og innflutningurinn verða
þeim hagstæðari, en hins
vegar væri útflutningur ís-
lands að langmestu leyti
fiskafurðir. Og síðan sagði
f orsætisr áðherra:
„Þetta hefur í för með sér,
að aðeins hluti útflutnings-
ins getur komið irndir ákvæð
in um fríverzlun, sem EFTA-
sáttmálinn kveður á um.
Með vísan til 27. greinar
sáttmálans um gagnkvæmi
fyrir þau aðildarríki, sem
byggja efnahag sinn að mjög
miklu leyti á útflutningi fisks
og annarra sjávarafurða,
væntir ísland þess að EFTA-
löndin verði fús til tilslakana
að því er varðar þann hluta
af útflutningi og efnahag ís-
lands er sáttmálinn tekur
ekki til“.
Verðlagsþróunin á mörk-
uðum okkar erlendis síðustu
tvö árin hefur augljóslega
gert það að verkum, að mun
brýnna er nú en áður að leita
eftir samningum við Fríverzl
unarbandalagið og einnig að
nokkru leyti Efnahagsbanda-
lagið. Yfirlýsingar forsætis-
ráðherra um þetta efni á
þingi Norðurlandaráðs eru
tvímælalaust ein mikilsverð-
asta vísbending um afstöðu
íslenzku ríkisstjórnarinnar til
Fríverzlunarbandalagsins
sem fram hefur komið.
%SM’JF
UTAN ÚR HEIMI
Aldarfjóröungur liðinn frá
orustunni við Stalingrad
UM síðustu mánaðamót voru
25 ár liðin frá því hersveitir
Þjóðverja gráfust upp í Stal-
ingrad. Þessa merka atburðar
hefur verið ítarlega minnzt í
blöðum, útvarpi og sjónvarpi
í Vestur-Þýzkalandi, og þá sér
staklega rætt um mistök Hitl
ers, fljótfærni Görings,
óheillavænlega hlýðni von
Paulus hershöfðingja, sem
var yfirmaður þýzka hersins
í Stalingrad. Virðist helzt sem
eigin mistök hafi orðið Þjóð-
verjum að falli.
Það er aðeins einn sagn-
fræðingur, Walter Görlitz,
sem reynt hefur að túlka ósig
urinn á annan hátt. í grein,
sem Görlitz ritaði í dagblað-
ið „Die Welt“, minnist hann
á skoðun þýzkra sagnfræð-
inga á orustunni um Stalin-
grad og segir: „Andstæðing-
arnir, sem svo sannarlega
voru þar fyrir, 'hafa týnzt í
þessum döpru sjálfskoðun-
um“. Hugmyndin um að sov-
ézkir hershöfðingjar og
venjulegÍT rússneskir iher-
menn hafi með hugviti sínu og
hugrekki sigrað Þjóðverja á
erfitt uppdráttar.
Önnur skyld hugmynd —
að sóknin til Stalingrad hafi
í upphafi ekki verið tóm
flónska Foringjans, heldur
áætlun, sem hefði getað stað-
izt — hefur heldur ekki hlot-
ið neinn hljómgrunn. Fyrir-
sagnir þýzku blaðanna á ald-
arfjórðungsafmælinu voru:
„Fjöldagröf Hitlers á Volgu-
bökkum“ eða „Orusta gegn
öllum hernaðarreglum". í
frásögnunum er talað um
„harmleik" og um orustu sem
háð var gegn öllum rökum al-
mennrar skynsemi. Nafna
sovézku bershöfðingjanna
Yeremenkos og Chikovs er
getið, en ekki er rætt um þá
sem sigurvegara.
Fyrsta ógæfan.
Þrátt fyrir allt var sóknar-
áætlunin í heild ekki tóm
endaleysa. Gegn ráðiegging-
um yfirmanns herforingja-
ráðsins sendi Hitler Sj'ötta
herinn, undir stjórn von
Paulus, yfir Don-fljótið áleið-
is til Stalingrad í þeim til-
gangi að stöðva flutninga á
Volgu, ráðast yfir stórfljótið
og sækja inn á steppurnar og
undirbúa töku Kákasus og
olíulindanna þar. Sú stað-
reynd að Sjötti herinn sótti
fram án þess að geta tryggt
varnir á því landsvæði, sem
hann átti að baki, virtist
vera áhætta, er vert var að
taka.
Þegar fyrsta ógæfan reið
yfir — þegar sovézku varnar-
sveitirnar mættust við
Kalatch 23. nóvember 1942 og
lokuðu þar með aðflutnings-
leiðum til þýzka hersins í
Stalingrad — mátti á vissan
hátt afsaka þá ákvörðun Hitl-
ers að neita von Paulus um
heimild til að brjótast út úr
herkvínni. Þjóðverjum hafði
alltaf tekizt að rjúfa umsátur
þegar þeir þurftu á að halda,
og í Stalingrad hafði von
Paulus bundið sjö heri 9ov-
étríkjanna. Ef honum tækist
að halda í horfinu í Stalin-
grad þar til liðsauki bærist,
var borgin stökkbretti yfir
Volgu í áttina að Kaspíahaf-
inu.
Flugherinn brást
Það var á smáatriðum sem
þrjózka Hitlers — og hers-
höfðingjanna er síðar afneit-
uðu honum — auðveldaði
Rauða hernum ætlunarverk-
ið. Hitler trúði Göring, sem
sannfærði hann um að þýzki
flugherinn væri fær um að
flytja Sjötta hernum þau 500
tonn af vistum, sem herinn
þarfnaðist daglega. Raunin
varð sú að von Paulus bárust
aðstoðar, birtust við Mam-
ayev-'hæðina í borginni. Tug-
ir þúsunda særðra þýzkra
hermanna hímdu mátarlausir,
því þeim litlu birgðum mat-
væla, sem til voru, var úthlut
að milli þeirra hermanna, er
enn gátu barizt. 31. janúar,
daginn eftir að Hitler útnefndi
hann marskálk, gafst von
Paulus upp. S'íðustu leifar
þýzka hersins vörðust ernn í
þrjá daga eftir það.
í fangabúðunum gengu von
Paulus og von Seidlitz, einn
æðsti herfloringi hans, í komm
únistasamtök þýzkra striðs-
fanga. Hitler hafði þá þegar
Kósakkasveit á leið til orustu.
aðeins rúmlega 100 tonn vista
þá daga, sem bezt lét, en það
v'ar á fyrstu vikum umsáturs-
ins.
Þegar þýzku skriðdreka-
sveitunum undir stjórn Hoths
hershöfðingja tókst ekki að
brjótast fram til Stalingrad í
desember var ljóst að eina
von Sjötta hersins var að
brjótast út úr herkvínni. Þá
staglaðist Hitler á nauðsyn
þess að halda því sem náðzt
hefði. Hinn 24. janúar, daginn
áður en sovézku hersveitirnar
brutust gegnum varnir Þjóð-
verja við Stalingrad, neitaði
Hitler von Paulus um heimild
til að gefast upp: þýzki her-
inn átti að „berjast til síðasta
m'anns og siðustu byssukúlu“.
Uppgjöf.
Stalingrad lagðist í rú.st. í
ægilegum kulda börðust her-
mennirnir í kjöllurum og
milli hæða hálfhruninna húsa.
Rússunum tókst að halda því
tangarhaldi, sem þeir höfðu
náð á vesturbökkum Volgu
þar til skriðdrekasveitir, sem
höfðu verið sendar þeim til
lýst von Paulus bleyðu, sem
„hefði átt að skjóta sig eins
og hers'höfðingjar fyrri
tíma, sem létu sig falia á sverð
sín“. Eftir lok heimsstyrjald-
arinnar hélt von Paulus
áfram stuðningi við hugmynd
ina um hlutlaust Þýzkaland,
hliðhollt Sovétríkjunum.
Ókunn örlög.
Stalingrad ’heitir nú Volgo-
grad, og hefur borgin verið
endurbyggð. í október í
fyrra var afhjúpuð á Mam-
ayev-hæðinni 60 metra hátt
minnismerki um orustuna
miklu. Sumar rústirnar hafa
verið látnar standa óhreyfðar
í þessari borg, sem nú hefur
um 800 þúsund íbúa. Sovézkir
herforingjar hafa skráð end-
urminningar sínar frá orust-
unni.
Erfitt er að hafa upp á
þeim þýzku hermönnum, sem
komust lífls af úr orustunni
um Stalingrad. Ekki er vitað
um mannfall í sovézka hern-
um, en meira er vitað um
Þjóðverjana. Þýzki heriinn í
Framhald á bls. 20