Morgunblaðið - 30.04.1968, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUU 30. APRIL 1908
17
Gr jót sagað með demöntum í Einholti

Steinsmiðja Magnúsar G. Guðnasonar 75 ára
EITT elzta iðnfyrirtæki ís-
lands er 75 ára um þessar
mundir, og nefnist Magnús G.
Guðnason, Steiniðjan h.f. Er
þetta steinsmiðja, sem mörg-
um Reykvíkingum er kunn
eftir áratuga starfsemi að
Grettisgötu 29, og kennd við
stofnandann, Magnús G.
Guðnason steinsmið er lézt
fyrir sjö árum, þá nærri 99
ára að aldri. Nú eru það synir
stofnandans, þeir Ársæll og
’ Knútur Magnússynir sem reka
steinsmiðjuna, og hafa þeir
nýlega flutt alla starfsemina
í ný og glæsileg húsakynni að
Einholti 4.
Steinsmíði hefur, eins og
raunar fleiri iðngreinar, tekið
miklum breytingum á undan-
förnum árum. Þeir standa
ekki lengur við grjótið með
hamar og meitil, steinsmið-
irnir, heldur eru það afkasta-
miklar vélar, sem vinna erf-
iðisverkin. Og á tímum gler-
veggja, stálgrinda og stein-
steypu er það ekki lengur í
tízku að hlaða hús úr grjóti.
eins og gert var þegar byggð
voru Alþingishúsið, Lands-
bókasafnið, Lögreglustöðin,
hegningarhúsið við Skóla-
vörðustíg og Útvegsbankinn,
svo nokkur séu nefnd. Enda
eru steinsmiðir ekki á hverju
strái hér á landi, því aðeins
munu vera um 6 útlærðir
menn í þeirri iðn hér í dag.
Áður fyrr var mikið gert
að því að hlaða kjallara und-
ir hús úr tilhöggnu grjóti,
eins og víða má sjá merki hér
í höfuðborginni, en nú hefur
steypan tekið við hlutverki
grjótsins. Aðal verkefni stein-
smiðanna í dag eru því leg-
steinar, en vinna við húsa-
smíði hefur þó farið mjög í
vöxt á síðustu árum, þótt sú
vinna sé frábrugðin kjallara-
hleðslunum forðum. Nú eru
það stigaþrepin, klæðningar
og sólbekkir, eða gluggakist-
ur, auk gólfflisa, sem unnið
er að smíði á. Af innlendum
steintegundum er mest unnið
úr grásteini, en einnig nokk-
uð úr blágrýtisstuðlum og
líparíti. Grásteinn hefur feng-
izt hér í nágrenni Reykja-
víkur, og hafði steinsmiðja
Magnúsar G. Guðnasonar
lengi steintöku þar sem nú
er risið Ármúlahverfið. Blá-
grýtisstuðlana hafa þeir Ár-
sæll og Knútur aðallega feng-
ið frá Hrepphólum, og líparít
úr Hamarsfirði.
Þeir Ársæll og Knútur
Magnússynir sýndu frétta-
mönnum Steiniðju sína í gær
í tilefni flutninganna f^á
Grettisgötunni og þess að lið-
in eru 7'5 ái* frá því að faðir

þessi sög hinn mesti kosta-
gripur, enda sagarblaðið
démöntum prýtt. Bifletirnir
eru sem sé demantar, enda
sneiðir sögin grásteininn eins
og brauðlinífar brauð, þótt
hávaðinn sé að vísu aðeins
meiri. Áður fyrr voru málm-
blöð notuð við steinsögunina,
en demantsblaðið er mun
fijótvirkara og endingarbetra,
enda eins gott, því hvert
demantsblað kostar um 70
þúsund krónur.
Fyrir innan demantssögina
er slípivél og svo sandblástur,
sem notaður er við áletranir
á steina o. fl. Innst í smiðj-
Hallgrímur Pétursson og Knútur Magnússon við steinsneiðar
skornar í „Háskólasöginni“.
þeirra hóf rekstur steinsmiðj-
unnar. Þetta nýja hús við Ein
holt teiknaði Manfreð Vil-
hjálmsson arkitekt fyrir
Steiniðjuna, og virðist það
henta starfseminni afburða
vel. Fremsti hlutinn er á
tveimur hæðum, afgreiðslu-
og móttökusalur niðri, en
skrifstofur uppi. Úr af-
greiðslunni er gengið inn í
smiðjuna, þar sem stórvirkar
vélar vinna grjótið. Fyrst er
komið að sög einni mikilli.
Þetta er hringsög, og blað
hennar 1,3 metrar í þvermál.
Þegar fréttamenn komu
þarna að var Björn Kjartáns-
son að vinna með sögina að
skurði á grásteini. Að sögn
þeirra bræðra og Björns er
í skrifstofu Steiniðjunnar í gær. Fremst sitja bræðurnir Geir
(t.v.) og Ársæll Magnússynir, en aftan við þá standa Magn-
ús Ársælsson og Knútur Magiússon.
unni er gríðarmikil sög til að
sneiða niður grjóthnullunga.
Þar eru engir demantar að
verki, en sögin á sína sögu.
Hún kom hingað til lands
rétt fyrir síðari heimsstyrjöld
ina, og var keypt aðallega
vegna smiði Háskólans. Guð-
jón heitinn Samúelsson teikn
aði Háskóla íslands, og var
honum umhugað um að notað
yrði íslenzkt grjót á útitröpp-
ur, stiga og gólf. Til að auð-
velda grjótskurðinn, útvegaði
hann steinsmiðju Magnúsar
innflutningsleyfi fyrir þessari
miklu sög, en innflutnings-
leyfi var erfitt að fá á þeim
árum. Var sögin fyrst notuð
við smíði Háskólans, og síðar
við Þjóðleikhúsið, sem einnig
lijörn Kjartansson ineð stein-
hnullung, sem hann hefur
skorið í demantssöginni.
er smíðað eftir teikningu
Guðjóns, og hefir hún síðan
haft næg verkefni.
Að sögn þeirra bræðra, Ár-
sæls og Knúts, stofnaði faðir
þeirra fyrsta verkstæði sitt
árið 1893, og var það þá til
húsa að Laugavegi 48. Hafði
Magnús numið steinsmíði við
smíði Alþingishússins á árun-
um 1879-81, og unnið að
steinsmíði eftir það. Við
Laugaveginn var verkstæðið
í tíu ár, en flutti að Grettis-
götu 29 árið 1903. Þar starfaði
það svo þar til nú, eða í 65
ár. Sjálfur vann Magnús í
verkstæði sínu að staðaldri
til 88 ára aldurs. í nýja verk-
stæðinu að Einholti starfa 7-8
menn að staðaldri, og skipta
þeir bræður með sér verkum
þannig að Ársæll sér um skrif
finnskuna, eins og hann
sjálfur segir, en Knútur um
teikningar og leturgerð. Þá
er sonur Ársæls, Magnús,
einnig steinsmiður, og vinrw-
ur með föður sínum og föður-
bróður. Einnig vann Geir
Magnússon, bróður Ársæls og
Knúts, lengi með bræðrum
sínum, en varð að hætta stein
smíði fyrir nokkrum árum
vegna handleggsmeins.
í nýja verkstæðinu getur
að líta sýnishorn af ýmsum
steintegundum, slípuðum og
óslípuðum, mannhæðarháar
sneiðar af tommu þykku
grjóti, sem sneitt hefur verið
í „Háskólasöginni“, legsteina
og f 1., og sýnir þetta allt fjöl-
breytileik efniviðarins. Að
skoðun lokinni er það skilj-
anlegt að húsbyggjendur
skuli vera að fá aukinn áhuga
á að notfæra sér íslenzkt grjót
í vaxandi mæli.
Merkar bækur seldar
á uppboði Sig. Ben.
— t.d. Icktsyke, eða Liðaveiki, Paradysar
Likell og þrjár bœkur 17. aldar trá Hólum
MARGAR fágætar bækur verða
boðnar upp á bókauppboði Sig-
urðar Benediktssonar sem hefst
kl. 5 í dag í Þjóðleikhúskjallar-
anum. Á uppboðsskránni eru 112
númer, og þar af eru margar
æfi- og útfararminningabækur.
Sem dæmi um merkar bækur
á uppboðinu má nefna, Nockrar
hug-hreystilegar Harma-Taulur
eftir Guðmund Sigurðsson frá
Ingjaldshóli. Bókin er prentuð í
Kaupmannanhöfn 1755. Þá eru
þrjár 17. aldar bækur frá Hóla-
prentsmiðju: Nockrar Predikan-
er þýddar af Hannesi Björnssyni,
gefin út 1683, Postilla þýdd af
Guðbrandi Þorlákssyni, gefin út
1649 og Hus-Postilla Gísla Þor-
lákssonar. Annar Parturinn, gef-
in út 1670.
Þá má til nefna Nockur Ljood-
mæle og Lited Bæna Kver, eft-
ir Þorlák Þórarinsson, sú bók
sem prentuð var á Hólum 1780
er mjög fágæt. Sama má segja
um bækurnar Yfirsetu-quenna-
fræði, sem Jón Sveinsson þýddi
og út kom í Kaupmannahöfn
1789, Eðlis-útmálun Manneskj-
unnar þýdd af Sveins Pálssyni
og gefin út á Leirá 1'798, Ickt-
syke eða Liðaveike, eftir Jón
Pétursson gefin út á Hólum
1782.
Síðast en ekki sízt er svo
hægt að nefna Biblíu (Waysen-
huuse) sem gefin var út í Kaup-
mannahöfn 1747, og Paradysar
Likell, Edur Godar Bæner, er út-
gefin var í Skálholti 1685.
Fá tímaritasöfn verða boðin
upp, en þó má benda á að blað
laganema, Úlfljótur, verkið allt,
er þarna á boðstólum.
Sem fyrr segir hefst uppboðið
kl. 5 í dag, en frá kl. 10 til 4
gefst bókamönnum kostur á að
skoða uppboðsgripina í Þjóð-
leikhúskjallaranum.

•:x< v-,>. ■. • , • ,

I
1. moí í
Borgornesi
Borgarnesi, 29. apríl.
VERKALÝÐSFÉLAG Borgar-
ness gengst að venju fyrir há-
tíðahöldum 1. maí. Að þessa
sinni hefjast hátíðahöldin kl. 15
með kvikmyndasýningu fyrir
börn innan 14 ára aldurs og er
aðgangur ókeypis. Kl. 20.30 verð
ur svo kvöldvaka í samkomu-
húsinu. Snorri Þorsteinsson,
kennari í Bifröst flytur ræðu,
Gunnar Eyjólfsson og Bessi
Bjarnason skemimta. Þá er upp-
lestur, Jón R. Hjartar. Að lok-
um er einsöngur, Magnúsar Jóna
sonar, óperusöngvara.
Að lokinni kvöldvökunni verð
ur stiginn dans og leika Kátir
félagar fyrir dansinum.
Fallegt titilblað bókar, sem seld verður á uppboðinu í dag
— Hörður.
/