Morgunblaðið - 26.05.1968, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. MAÍ 1968.

Sjómannadagurinn
Helgi Hallvarðsson, skipherra:
„Hcimilislegt að fó tdr í beitu-
shúr d sjömannadaginn *
Helgi Hallvarðsson skipherra
á Albert er gamansamur og
spaugsamur. Við bregðum okk-
ur á leik í stuttu rabbi við
hann um sjómannadaginn. Helgi
er sonur Hallvarðs Rósinkars-
sonar vélstjóra, sem iengi hefir
er nú líkast tiL Bæði úti á
sjó og svo á smærri stöðum úti
á landi, bæði fyrir vestan norð-
an og austan. Við varðskips-
menn höfum þá alltaf lent í því
að vera þátttakendur í einhverj-
um keppnum. En sigurstrang-
leikinn hiedir verið upp og ofan.
Ég man að á Húsavík tókum
við þátt í naglaboðhlaupi og í
þeirri keppni held ég við höfuijp
lamið eins duglega á finguma
á okkur eins og naglana. A ísa-
firði tókum við þátt í róðrar-
keppni og leit mjög sigurstrang-
lega út fyrir okkur, þegar það
óhapp henti einn ræðaranna að
hann fesrti árina í ræðinu og við
það fór allt út um þúfur. Það
merkilegasta við þetta atvik var
það að það henti sama mann-
inn á sama stað árið áður, em
þá var þetta varðskip einnig
statt á ísafirði.
— En hvað er að segja um
gteðskapinn á sjómannadaginn?
— Gleðs’kapinn. Hvernig
spyrðu maður. Sjómenn verða [
allra manna glaðastir á sínum'
hátíðisdegi. En það verð ég að
segja að eiginlega finnst mér
sjómannadagurinn heimilislegri
úti á landi, þar sem karlarnir
eiga flöskugler í beitingaskúm-
um sínum. Það er skaA ég segja
þér anisi notalegt að vera boð-
inn inn í beituskúr, þar sem
lína, net, belgir, önglar og stamp
ar eru húsmunir og gamalt slor
og hreistur á móbrúnum fjölun-
um og þiggja þar einn litinn
af stút. Það er skemmtilegra en
að vera boðinn á bar hér í
Reykjavík, jafnvel þó í Naustið
sé.
— En hvað er þá að segja
um sjómannadaginn, þegar unn-
ið er að skyldustörfum á hafi
úti?
— Ekkert annað en það, að þá
hlusta allir á útvarp frá hátíða-
höldunum og sé vont í sjóinn,
þá æsir það dálítið huganin að
hlusta á þulinn lýsa veðurblíð-
unni heima. Einhvern veginn
finnst manni alltaf að það eigi
að vera sólskin á sjámannadag-
inn.
— Og hvað á svo að gera á
sjómannadaginn í ár?
•— Ætli maður byrji ekki á
því að fara með börnin á úti-
samkomu, en hvort dag-
urinn eitdar á eintómu barna-
gamni skal ég ekkert um segja.
Helgi Hallvarðsson
verið hjá Landhelgisgæzlunni.
Hann fékk því sjómennskuna í
arf eins og Garðar.
- Ég man eftir sjómannadeg-
inum frá því ég var strákling-
ur, segir Helgi og er fljótmælt-
ur. Hann brosir þessu einstaik-
lega smitnæma brosi og segir:
— _ Þetta voru manns önnur
jóL Ég man eiftir að pabbi fór
með okkur strákana á útiisam-
komurnar, sem þá voru haldnar
uppi á SkólavörðuholtL Auðvit-
að var eftir sem áður hátíð á
sjómannadaginn þótt pabbi væri
ekki heima, en miklu var nú
samt minna varið í daginn þá.
Það sem ég man gleggst eftir
voru hinir litríku fánar félag-
anna, sem alveg heilluðu mig.
Eftir að ég fór sjálfur að vera
til sjós og halda upp á þetta
sem eigin hátíðisdag hef ég ver-
ið nokkuð öruggur þátttakandi
í dansleikjum sjómanna þennan
dag.
— Og hvenær hófst sjómanns
ferill þinn, Helgi?
— Ég byrjaði hjá gæzlunni
árið 1946, sem viðvaningur, þá
15 ára.
— En hefir þú ekki átrt sjó-
mannadag annans staðar en hér
heima í Reykjavik.
— Jú blessaður vertu. Iss, það
Carðar Þorsteinsson, stýrimaður:
„Við þurfum uð fylgjust belur
með þróuninni"
Við hittum Garðar Þorsteins-
son, sem er um þessar mundir
II. stýrimaður á strandferðaskip
inu Esju. Garðar tók sjómennsk-
una í föðurarf og hefir verið á
skipum hins opinbera frá fyrstu
tíð, Byrjaði sem háseti á varð-
skipunum 1952 og var þar til
haustsins 1955 er hann fór í
stýrimannaskólann, en þaðan svo
sem háseti á Þyril 1957 og fer
síðan að leysa af sem stýrimað-
ur. Garðar er í sjómannadags-
ráði sem fulltrúi stýrimannafé-
lagsins í stjórn farmannasam-
bandsins og fulltrúi stýrimanna-
félagsins í sýningamefnd „ís-
lendingar og hafið“.
Við leggjum nokkrar spurning
ar fyrir Garðar um tilgang sjó-
mannadagsins og helstu áhuga-
mál farmanna í dag. Hann svar-
aði þeim eitthvað á þessa leið:
— Sjómamnadagurinn er dagur
til að minnast látinna og drukkn
aðra sjómanna og til þess að
heiðra aldma sjómenn og aifineks-
menn í sjómannastétt. Þá er hann
og öðrum þræði til að túlka sjón-
inn. Reynt er þó að halda dag-
inn hátíðlegan á þeim árstíma
sem flestir geta notið hans, að
lokinni vertíð og fyrir síldar-
verrtíð. Dagurinn var einmitt færð
ur fram um eina viku til þess
að síldveiðisjómenn gætu notið
dagsins, en áður var sjómanna-
dagurinn hátíðlegur haldinn
fyrsta sunnudag í júni, en er
nú siðasta sunnudag í maí.
Ég hef alizt upp við sjómanna-
daginn sem hátíðisdag alla mína
tið, eri faðir minn, Þorsteinn
Árnason vélstjóri, var einn af
stofnendum sjómannadagsins og
farmannasambandsins og hann
var einnig formaður sýningar-
netfndarinnar, sem hélt sjávar-
útvegssýninguna 1938.
Um baráttumáll farmanna get
ég bent á að ég tel að útgerð-
arfélögin þurfi að fylgjast bet-
ur með þróuninni í tækjabúnaði
skipa. Mér finnst sem stöðniun-
ar hafi gætt hjá sumum skipa-
félögum á þessu sviði. Með þessu
á ég t.d. við útbúnað lestunar-
tækja og fleiri nýjungar og fram
farir sem átt hafa sér stað x
búnaði skipa í heiminum. Þetta
er raunar ekki síður þjóðhags-
legt atriði en beint baráttumál
okkar farmanna. Vissulega skal
þess getið að við eigum glæsi-
lega farkosti, en í nýtízku bún-
aði þeirra erum við hreindega á
eftir mörgum öðrum þjóðum.
Um nýamíði hinna tveggja nýju
skipa fyrir skipaútgerðina, sem
hafin er á Akureyri, hefir margt
verið rætt. Er ekki ástæða til
að ætla annað en að þar verði
þess gætt að taka í notkun tækni
legar nýjungar. Á þessum skip-
um á að vera kranalosunarbún-
aður, einnig nýtízku lúgubúnað-
ur og ekki er ástæða til að ætla
annað en lestrarfyrirkomulag
verði gott. En það má ekki
gleyma því að þessi skip verður
að styrkja verulega til siglingarí
ís og þau þarf að búa tveimur
hliðarskrúfum, en það er bún-
aður, sem hefir feikna mikið að
segja í smáhöfnum, þegar eitt-
hvað er að veðri.
Að síðustu spyrjum við Garð-
ar hvort hann verði heima og
hvað hann ætli að gera á sjó-
mannadaginn.
— Ég verð í landi á sjómanma-
daginn. Er svo heppinn að Esja
er í slipp. Ég tek að sjálfsögðu
þátt í hátíðarhöldunum við Hrafn
istu og svo fer ég líkast til eitt-
hvað út að skemmta mér um
kvöldið.
Guðmundur Ibsen
Cuðmundur Ibsen, skipstjóri:
„Vuntur upplýsingumiðstöð
um dtgerðurhætti"
Garðar Þorsteinsson
armið sjómannastéttarinnar í
heild og svo er hann auðvitað
fyrir sjómann til þess þeir komi
saman og geri sér glaðan dag.
Að sjálfsögðu eru margir f jarri
sínum heimilum á sjómannadag-
GUÐMUNDUR Ibsen er af ætt-
um sjómanna frá Súgandafirði
og hefir alla sína tíð verið á sjó
eða frá því hann gat tekið til
hendi, unnið að verkum er sjó-
inn snerta. Hann er nú skipstjóri
og annar eigandi að fiskiskipinu
Sigurvon, sem er 240 lestir. Hann
hefir fengizt við skipstjórn eða
stýrimennsku frá 1950 og síð-
ustu 12 árin verið skipstjóri.
Við ræðum fyrst og fremst vanda
mál bátaflotans og svolítið um
sjómannadaginn. Guðmundur
svaraði spurningum okkar á
þessa leið:
— Skipin, sem eru yfir 150
tonn að stærð hafa verið bundin
við síldveiðar eða nótaveiðar nú
hin síðari ár eða frá því fiski-
bátarnir tóku að stækka og fram
til þessa tíma. Nú hafa hinsveg-
ar margir velt því fyrir sér að
þeir þyrftu að fara að gera eitt-
hvað annað, ekki sízt vegna þess
að útlit er fyrir að í hönd fari
lélegri síldveiðar, eða að minnsta
kosti til að brúa bilið milli vetr-
arvertíðar og síldveiða. í því
sambandi má nefna línuveiðar,
togveiðar og lúðuveiðar. Varð-
andi togveiðarnar vil ég nefna
skipulagsleysi það, sem okkur
þjáir, og þann skort á upplýs-
ingum, sem við eigum við að
búa. Sjálfur hef ég verið að afla
mér upplýsinga um línuveiðar
og leita fyrir mér um beitukaup.
En þar er í ekkert hús að venda.
Ég get einnig nefnt það sem
dæmi, að skipstjóri, á svipuðum
báti og mínum, fór á togveiðar
í vetur. Hann er nú búinn að
kaupa sér fjögur troll og hefir
Gunnar Thoroddsen
Framhald af bls. 10
öðru leyti. Málið var viðkvæmt
og margir urðu fyrir aárum vxm
brigðum á báða bóga. Ábyrgir
menn beitrtu sér fyrir þvi að
græða sárin. Þar átti Bjami
Benediktsson drjúgan hlut að.
„Og hvemig fannsit þér svo
Ólafur Thors taka úrslit-
unum?“
„Þótt hann tæki sér úrslit-
in nærri, sættumst við Ólaf-
ur heilum sáttum áður en lang-
ur tími var liðinn — ég sagði
heilum sáttum. Þess átti ég líka
von, þvílíkur drengskaparmað-
ur sem Ólafur Thors var.
Eftir þertta áttum við Ólafur
náið samstarf í rúman áratug,
ekki sízt þau fjögur ár, sem ég
var ráðherra í ríkisstjórn hans
og áfcti daglega samstaxf við
hann. Ég minnist langra kynna
af Ólafi Thors með aðdáun og
virðingu.“
„Áður en við ljukum þessu
spjalli, langar mig að ymta að
því við þig, að einhverjir halda
að þú munir verða „fínn“ for-
seti og eyðsliusamur. Þú afsak-
ar þetta en hvernig lízt þér nú
á?“
„í viðtali í „30. júní“ segir
Kristján Eldjiám, að „allir
muni vera sammála um, að á
forsetasetrinu verði að halda
uppi risnu, svo að sæmd sé
að, þótit sjálfsagt sé að stilla
í hóf _þar eins og annans stað-
ar“. Ég er þessu sammála. Ég
vil bæta því við, að risnufé
forseta er fasfiákveðin upphæð,
sem forsetinn fær greidda
ásamt launum. Verji forset-
inn meira fé en þeirri upphæð
nemur til risnu, verðoxr hann
að greiða það úr eigin vasa.
Ég fæ ekki séð, að forsetakosn-
ingarnar geti snúizt um „fín-
heit“ eða eyðslusemi".
„Sagt er að forsetakosningar
séu ekki pólitiakax og hefur þú
m.a. haldið fram þeirri skoðun.
En samt getur forsetinn haft
mikil áhrif á pólitíska þróun
í landinu. Hvað vilt þú segja
um það?“
„Varðandi það atriði, hvort
forsetaembættið sé pólitíakt
eða ekki, vil ég segja, að for-
setinn á að vera ópólitískur að
því leyti, að hann á að standa
utan við, eða fyrir ofan stjóm-
málaflokkana. En stundum
verður hann að taka mikil-
væga ákvörðun, eins og í sam-
bandi við stjórnarmyndanir og
staðfestingu laga,“ sagði Gunn-
ar Thoroddsen að lokum.
M.
Kristján Eldjárn
Framhald af bls. 11
lega er það sjálfsögð skylda
forseta að fylgjast vel með
öllu sem fram vindur í stjóm-
málum. Það er ástæðulaust að
gera ráð fyrir öðru en að for-
seti leggi sig fram við þetta af
samvizkusemi, hvort sem hann
hefur þessa margumtöluðu
stjórnmálaæfingu eða ekki“.
„En ef við snúum okkur að
öðru, Kristján. Þú ert einn
þeirra, sem voru á móti stofn-
un lýðveldis á íslandi 1944.“
„Síðan ég man eftir mér hef
ég talið það sjálfsagt, eins og
vafalaust allir fslendingar, að
við mundum slíta sambandinu
við Dani, strax og tilskilinn
frestur var útrunninn. Hins veg
ar voru allskiptar skoðanir um
það, hvort stofna ætti lýðveldi
1944 eða bíða með það, þang-
að til Danmörk losnaði úr ánauð
sem flestir þóttust sjá að mundi
verða innan langs tíma. Ég var
einn þeirra, sem taldi að réfct
væri að bíða, og þóttist þess
fullviss að sami árangur mundi
nást, en með viðkunnanlegri
hætti. Hins vegar stóð ég af
einlægni með lýðveldisstofnun-
inni, þegar til kom eins og ég
býst við að flestir hafi gert,
þrátt fyrir þennan skoðanamun
Þetta sama vor lauk ég námi
í Háskólanum og skömmu sið-
ar flufcti ég fullveldisræðu við
hátíðahöld í heimahögum mín-
um, þegar lýðveldi var stofnað
17. júní. Það var eitt af mínum
fyrstu verkum að loknu prófi.“
„Hvað vildir þú að lokum
segja um áhugamál þín, Kristj-
án?“
„Eins og að líkum lætur, eru
áhuigamál mín í nánum tengsl-
um við íslenzk fræði, og standa
þá einkum í sambandi við allt
sem lýtur að menningarsögu í
víðasta skilningi. Þannig hafa
áhugamál mín og starf runnið
saman í einn farveg, og hvern-
ig sem allt veltur vonast ég til
að missa ekki sjónar á þeim
arfi, sem mér hefur hlotnazt."
M.